अन्योलमा शैक्षिक सत्र : बिदा घटाएर ‘ब्यालेन्स’ गर्ने तयारी

काठमाडौं। कोरोना भाइरस संक्रमणको जोखिमले यस वर्ष लामो समयदेखि विद्यालयहरू सञ्चालन हुन नसक्दा सबैलाई चासोको विषय थियो – शैक्षिक सत्र कहिले शुरू हुन्छ ?

गत भदौमा पाठ्यक्रम विकास केन्द्रले पाठ्यक्रम समायोजन ढाँचा ल्याएसँगै शैक्षिक सत्र खेर नजाने अनुमान गरिएको थियो । केन्द्रका प्रमुख केशव दाहालका अनुसार असार १ गतेदेखि लागू हुने र चैत्रमा पूरा हुने गरी पाठ्यक्रम लागू गरिएको थियो । तर, अहिले चैतसम्म शैक्षिक सत्र सकिने कि नसकिने भन्ने अन्योल छ ।

शैक्षिक सत्र जेठसम्म लम्ब्याउने विषयमा शिक्षा मन्त्रालयले छलफल गरिरहेको छ । मन्त्रालयका प्रवक्ता दीपक शर्मा भन्छन्, ‘दुई महीनाजति लम्ब्याउने कुरा भइरहेको छ । यसरी लम्ब्याएर ०७८ मा लामो बिदा नदिइकन शैक्षिक सत्रलाई ‘ब्यालेन्स’ गर्न सकिन्छ ।’

तर, जेठसम्म मात्र लम्ब्याएर शैक्षिक सत्र सकाउन गाह्रो पर्ने शिक्षाविद्हरूको भनाइ छ । शिक्षाविद् बालचन्द्र लुइँटेल शैक्षिक सत्रबारे भन्छन्, ‘जेठसम्म मात्र सक्न कठिन छ । बरु यो शैक्षिक सत्र २०७८ सालको शैक्षिक सत्रसँग जोड्न सकिन्छ । साउनबाट नयाँ शैक्षिक सत्र शुरू गरेर केही बिदा कटाएर दुई वर्षभित्र हामी लयमा आउन सक्छौं ।’

खुलेका छैनन् सबै ठाउँमा विद्यालय

अहिले स्वास्थ्य मापदण्ड पालना गरेर विद्यालय खोल्नका लागि रोकावट छैन । सरकारले संक्रमणको अवस्था हेरेर स्कुल खोल्ने वा नखोल्ने निर्णय स्थानीय सरकारलाई छाडिदिएको मन्त्रालयका प्रवक्ता शर्मा बताउँछन् । ‘स्कुल खुल्ने नखुल्ने भन्‍ने स्थानीय सरकारले निर्णय गर्छ । संक्रमण देखियो भने बन्द गर्छ देखिएन भने खोल्ने अधिकार हुन्छ,’ उनले भने ।

शैक्षिक सत्र जेठसम्म लम्ब्याउने विषयमा शिक्षा मन्त्रालयले छलफल गरिरहेको छ । मन्त्रालयका प्रवक्ता दीपक शर्मा भन्छन्, ‘दुई महीनाजति लम्ब्याउने कुरा भइरहेको छ । यसरी लम्ब्याएर ०७८ मा लामो बिदा नदिइकन शैक्षिक सत्रलाई ‘ब्यालेन्स’ गर्न सकिन्छ ।’

निजीको हकमा भने विद्यालयहरू भौतिकरूपमै सञ्चालन भइसकेको निजी तथा आवासीय विद्यालय संगठन (प्याब्सन) का अध्यक्ष टीकाराम पुरी बताउँछन् । उनका अनुसार काठमाडौं, ललितपुर कास्कीका विद्यालयबाहेक अरु स्थानमा निजी विद्यालयहरूमा पठनपाठन नियमित भइसकेको छ ।

तर, विद्यालय खुले पनि पठनपाठनको व्यवस्था भने विद्यार्थी संख्याअनुसार मिलाइएको छ । धेरै विद्यार्थी भएको विद्यालयमा २ सिफ्ट गरिएको उनले बताए । ‘धेरै विद्यार्थी भएका विद्यालयहरूमा २ वटा सिफ्ट वा आलोपालो गरेर आधा/आधा विद्यार्थीहरूको पठनपाठन भइरहेको छ ।,’ अध्यक्ष पुरीले भने ।

धेरै सामुदायिक विद्यालयमा अहिले पनि पठनपाठन गराउन समस्या भइरहेको सामुदायिक विद्यालय व्यवस्थापन समिति महासंघका अध्यक्ष कृष्ण थापा बताउँछन् ।

‘सहरमा स्कुल खुल्ने अवस्था छैन । गाउँमा खुलिहाले पनि वास्तविकतामा आधारित निर्देशिका छैन । बढी विद्यार्थी भएको ठाउँमा दूरी कसरी मेन्टेन गर्ने भन्ने चिन्ता छ । यसमा सरकारको नीति स्पष्ट छैन,’ अध्यक्ष थापा भन्छन्, ‘स्वास्थ्यले कोरोना भयावह छ भनिरहेको छ । शिक्षाले खोल भनिरहेको छ । यो द्विविधामा अभिभावकले छोराछोरीलाई स्कुल पठाउन मानिरहेका छैनन् ।’

धेरै सामुदायिक विद्यालयमा अहिले पनि पठनपाठन गराउन समस्या भइरहेको सामुदायिक विद्यालय व्यवस्थापन समिति महासंघका अध्यक्ष कृष्ण थापा बताउँछन् ।

वैकल्पिक माध्यमबाट पनि पठनपाठकन गराउन नसकिएको उनले बताए । उनका अनुसार पठनपाठन टिभी, एफएम, रेडियोको पहुँच धेरै बालबालिकामा छैन । प्रविधिको पहुँच सबै ठाउँमा पुर्‍याउन नसिकएको कारण बालबालिकाहरूको पठन ठप्प भएको उनको गुनासो छ ।

कोर्स सिध्याउने चटारो

गत पुस १६ गते पाठ्यक्रम विकास केन्द्रका निर्देशक गणेशप्रसाद भट्टराईले मूल्याकंन सम्बन्धी सूचना जारी गरेका थिए । सूचनामा ‘पाठ्यवस्तु समायोजन ढाँचा, २०७७’ अनुसार पठनपाठन भइरहेकाले शिक्षकको सहजीकरणमा हुने सिकाइ र विद्यार्थी स्वयम्‌को सक्रियतामा हुने सिकाइ दुवै पक्ष समेटी मूल्यांकन गर्न विद्यालयहरूलाई आग्रह गरिएको थियो ।

तर, सामुदायिक विद्यालयका विद्यार्थीहरूले पाठ्यक्रमको ढाँचाअनुरूप समेत पढ्न पाएका छैनन् । तर, विद्यार्थीहरू विद्यालयसम्म टेक्ने अवस्था नभएको ठाउँमा मूल्यांकनको आधार नभएको अध्यक्ष थापा बताउँछन् । संघीय सरकारबाट निर्देशन मात्र आइरहँदा कार्यान्वयन गर्न स्थानीय तहले पनि विद्यालयहरूलाई सहज नबनाइदिएको उनको गुनासो छ ।

यता निजी विद्यालयले भने चैतसम्ममा कोर्स पूरा गरिसक्ने प्याब्सन अध्यक्ष पुरीको दाबी छ । निजी विद्यालयहरूले स्कुल सुचारु नहुँदा भर्चुअल माध्यमबाट पठनपाठन गरेका थिए । स्कुल खुलेपछि भर्चुअलमा पढाइएको भन्दा बाहेकका बाँकी विषय पठनपाठन गराइएको पुरी बताउँछन् ।

‘नेपाल सरकारले कोर्सको ७० प्रतिशत मात्र पूरा गर्दा हुने भनेर निर्णय गरेको छ । त्यो आधारमा चैत्र भित्रमा सकिएन भने पनि निजी विद्यालयहरूले वैशाखसम्म्मा सबै सेसन अन्त्य गर्छन्,’ अध्यक्ष पुरी भन्छन् ।

यता निजी विद्यालयले भने चैतसम्ममा कोर्स पूरा गरिसक्ने प्याब्सन अध्यक्ष पुरीको दाबी छ । निजी विद्यालयहरूले स्कुल सुचारु नहुँदा भर्चुअल माध्यमबाट पठनपाठन गरेका थिए । स्कुल खुलेपछि भर्चुअलमा पढाइएको भन्दा बाहेकका बाँकी विषय पठनपाठन गराइएको पुरी बताउँछन् ।

मन्त्रालयका प्रवक्ता शर्माका अनुसार पाठ्यवस्तु समायोजन ढाँचाले मार्गदर्शन गरेअनुरूप परीक्षा सञ्चालन गर्न सकिने छ । ‘कक्षा ८, १० र १२ को परीक्षा एउटा अवस्थाको हुन्छ । १० को परीक्षा लिँदा कुनै न कुनै रूपमा एकरूपता गर्नैपर्छ ।

अरु कक्षाको हकमा विभिन्न मोडलमध्ये कसरी गर्ने भन्ने कुरा पाठ्यक्रमले मार्गदर्शन गरेको हुन्छ,’ प्रवक्ता शर्मा भन्छन् । त्यसबाहेक स्कुलमा शिक्षकले स्वतन्त्र ढंगले मूल्यांकन गर्नसक्ने उनी बताउँछन् । ‘मूल्यांकन गर्ने तरिका फरक हुन्छ ।

अनलाइन पढाउने र नपढाउने, एकैचोटी विद्यार्थी एकैचोटी ल्याउने र आलोपालो गर्ने सबैको फरक फरक हुन्छ,’ प्रवक्ता शर्मा भन्छन् ।

भर्ना संख्या घटेको अनुमान

प्याब्सन अध्यक्ष पुरी निजी विद्यालयहरूमा अघिल्लो वर्षको तुलनामा विद्यार्थी भर्ना संख्या घटेको अनुमान गर्छन् । दीर्घरोग तथा निमोनिया जस्ता विभिन्न रोग देखिएका विद्यार्थीहरू यसवर्ष विद्यालय नआएको उनको ठम्याइ छ ।

‘केही विद्यार्थीहरूले अनलाइन माध्यमबाट पनि पठनपाठन गरेका छन् । तर, केही विद्यार्थीहरू जो अर्को वर्ष मात्र पढ्छु भन्नेहरूले भर्ना गरेका छैनन्,’ अध्यक्ष पुरी भन्छन् ।

सामान्यतया शिशु कक्षामा भर्ना हुने बालबालिकाहरू पनि यसवर्ष भर्ना भएका छैनन् । ‘आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल आफैं गर्न नसक्ने साना उमेरका विद्यार्थीहरूलाई अभिभावकले यस वर्ष भर्ना गरिदिएका छैनन् । त्यसकारण भर्नामा कमी देखिएको छ,’ अध्यक्ष पुरी भन्छन् ।

‘केही विद्यार्थीहरूले अनलाइन माध्यमबाट पनि पठनपाठन गरेका छन् । तर, केही विद्यार्थीहरू जो अर्को वर्ष मात्र पढ्छु भन्नेहरूले भर्ना गरेका छैनन्,’ अध्यक्ष पुरी भन्छन् ।

सामुदायिक विद्यालय व्यवस्थापन समिति महासंघका अध्यक्ष विद्यालय थापा कोरोनाकालमा निर्धक्क स्कुल जान नसक्ने अवस्था भएका कारण विद्यार्थी संख्या घटेको बताउँछन् ।

‘अभिभावकले जोखिम मोल्न तयार छैनन् । विद्यार्थी आफैं पनि त्यसमा सेल्फ मोटिभेटेड छैनन् । शिक्षक पनि हामीलाई पनि कोरोना संक्रमण भइहाल्छ कि भनेर पन्छिरहेका छन्। स्थानीय तहको हकमा खासै योजना र बजेट छैन,’ उनी भन्छन्, ‘ यस्तै खलाको ढुलमूले अवस्था भएको हुँदा भर्ना हुने शतप्रतिशत विद्यार्थी अहिले भर्ना हुन सकेका छैनन् ।’