कोरोनाबाट मृत्यु हुनेको शव व्यवस्थापन गर्न समस्या

जनकपुरधाम । कोरोना संक्रमणका विरामीको उपचार गर्नु त पर जाओस्, मृत्यु हुने व्यक्तिको शव व्यवस्थापन गर्न पनि समस्या परेको छ ।

शव व्यवस्थापन गर्न न ठाउँ तोकिएको छ, न मापदण्ड । यतिसम्मको शव व्यवस्थापन गर्न सेनालाई ल्याउने गाडी समेत पाइरहेको छैन ।
बुधबार जनकपुरको धनुषा अस्पतालमा उपचाररत एक व्यवसायीको निधन भयो । मृतकका परिवारले जनकपुरधाम उद्योग बाणिज्य संघका पदाधिकारीलाई शव व्यवस्थापन गराइदिन गुहारे ।

संघका अध्यक्ष जितेन्द्र महासेठले ति व्यवसायीको शव जनकपुरकै स्वर्गद्धारीमा व्यवस्थापन गर्ने निधो गरे । उनले जनकपुर एयरपोर्टमा बसेका सेनालाई अस्पतालबाट शव स्वर्गद्धारी पुयाईदिन आग्रह गरे । सेनाको शव व्यवस्थापन टिम तयार भए । तर सेनाको टिमलाई एयरपोर्टबाट ल्याएर शव स्वर्गद्धारीमा पुर्याइदिने गाडी खोज्न हम्मेहम्मे पर्यो ।

‘गाडीका लागि कैयौं व्यक्तिलाई सम्पर्क गरेँ’, अध्यक्ष महासेठले भने, ‘तर कोरोनाले मृत्यु भएका व्यक्तिको शव बोक्न कोही तयार भएन । करिब ३ घण्टा हैरान भएपछि धनुषा अस्पतालकै संचालकसँग आग्रह गरेपछि उनी एम्बुलेन्स पठाउन तयार भयो ।’ कोरोनाले ज्यान गुमाउनेको शव व्यवस्थापन गर्ने पूर्व तयारी नगर्दा समस्या भएको उनको भनाई छ ।

शव व्यवस्थापनको मापदण्ड नै धेरैलाई थाहा छैन । कोरोनाले मृत्यु भएपनि धेरै परिवार आफूखुशी दाहसंस्कार गर्छन् । तर यसतर्फ न प्रदेश सरकारको ध्यान छ, न स्थानीय प्रशासनको । स्थानीय सरकार त झन लापरबाह बनेको छ । शव व्यवस्थापनको मापदण्ड बनाउन जरुरी देखिएको संघका अध्यक्ष महासेठ बताउँछन् ।

‘शव कसरी व्यवस्थापन गर्ने मलाई नै थाहा थिएन’, उनले भने, ‘तर जिम्मेवारी काँधमा आएपछि सिडिओ साहेबलाई फोन गरी बुझेँ । उहाँले मृत्यु भएको अस्पतालको रेकर्ड र मृत्यु प्रमाणपत्रसहित निवेदन पेश गर्न भन्नुभयो । त्यो सब पेश गरेपछि सेनालाई जानकारी गराइयो, अनी मात्र सेनाले शव व्यवस्थापन गर्यो ।’

प्रादेशिक अस्पताल जनकपुरको कोभिड वार्ड र अन्य अस्पतालमा कोरोनाले ज्यान गुमाएको प्रायः व्यक्तिको शव स्वर्गद्धारीमै व्यवस्थापन गरिदै आएको छ । तर त्यहाँ पर्याप्त ठाउँ छैन । संक्रमितको संख्या ह्वात्तै बढेपछि मृतक पनि बढ्ने देखिन्छ । त्यस्तो अवस्थामा शव व्यवस्थापन गर्न न दाउरा, न स्थान भेटिने अवस्था आउन सक्छ ।

शव व्यवस्थापनका लागि उपयुक्त ठाउँ तत्कालै खोज्न नसके ठूलो समस्या सृजना हुने संघका अध्यक्ष महासेठ बताउँछन् । उनले स्थानीय सरकार र जिल्ला प्रशासन कार्यालयलाई शव व्यवस्थापन गर्ने उपयुक्त ठाउँ तत्काल खोज्न सुझाए । उनले भने, ‘शव व्यवस्थापन लगायतका विषयमा आज जनकपुरधामका जनप्रतिनिधिसँग छलफल गर्दैछौं ।’

गाउँघरमा भने शव व्यवस्थापन गर्न झन चुनौती देखिन्छ । कोरोना संक्रमण फैलिने भन्दै गाउँका मानिसहरु शव व्यवस्थापन गर्न अवरोध गरिरहेको धेरै घटना घटिसकेको छ । त्यसैले सेनाको टोलीले पनि प्रायः मृतकको शव नदी किनारमा व्यवस्थापन गर्छन् ।

जिल्ला प्रशासन कार्यालय सिरहाले भने शव व्यवस्थापन गर्ने ठाउँ तोक्न सबै स्थानीय तहलाई निर्देशन दिएको छ । शव व्यवस्थापन गर्ने विवाद रहित स्थानको पहिचान गरी सर्वसाधारण र सुरक्षा निकायलाई जानकारी गराउन स्थानीय तहहरुलाई निर्देशन दिएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी प्रदिपराज कणेलले जानकारी दिए ।

उनले भने, ‘प्रायः ठाउँमा शव व्यवस्थापनको विषयमा विवाद हुन्छ । त्यसैले विवादरहित ठाउँको पहिचान गर्न सबै स्थानीय तहलाई निर्देशन दिएका छौं ।’

शव व्यवस्थापन गर्दा ‘शव वाहन’मा लाग्ने इन्धन र चालकलाई १ हजार रुपैया प्रोत्साहन जोखिम भत्ता पनि स्थानीय तहले दिनुपर्ने निर्णय पनि डीसीसीएमसी बैठकले गरेको छ । धनुषामा भने यस्तो कुनै निर्णय गरिएको छैन ।