एमालेजनले बुझ्नुपर्ने जबजका स्रोत र संघटक अंग के-के हुन् ?

नेकपा एमालेका केन्द्रीय सदस्य तथा स्कूल उपप्रमुख ईश्वरी रिजाल मदन भण्डारीद्वारा प्रतिपादित जनताको बहुदलीय जनवादको व्याख्या र प्रशिक्षण दिँदै हिड्ने नेतामा पर्छन् ।

केही समयअघिसम्म साविक नेकपा र त्यसपछि एमालेको केन्द्रीय कार्यालय सचिवसमेत रहेका रिजालले जबजबारे धेरै लेख्ने गरेका छन् । २८ औं मदन आश्रित स्मृति दिवसका सन्दर्भमा उनले जबजका बारेमा संक्षिप्त चर्चा गरेका छन् ।

जबजका स्रोत

मार्क्सवाद-लेनिनवाद

जवजले मार्क्सवादी दर्शन द्वन्द्वात्मक भौतिकवाद, मार्क्सवादी अर्थशास्त्र श्रम मूल्य सिद्धान्त एवं अतिरिक्त मूल्यको सिद्धान्त, मार्क्सवादी समाजशास्त्र ऐतिहासिक भौतिकवाद र मार्क्सवादी राजनीतिक शास्त्र वर्गसंघर्षलाई राजनीतिक, सैद्धान्तिक तथा दार्शनिक मार्गदर्शक श्रोतका रूपमा आत्मसात गरेको छ । साथै लेनिनवादी संगठनात्मक सिद्धान्तलाई पनि मार्गदर्शक श्रोतकै रूपमा अवलम्वन गरेको छ ।

लोकतान्त्रिक आन्दोलन

नेपालमा विभिन्न समयमा कम्युनिष्ट पार्टी स्वयंको संलग्ता एवं नेतृत्वमा चलेका लोकतान्त्रिक आन्दोलहरू जवजको महत्वपूर्ण श्रोतका रूपमा रहेका छन् । साथै विभिन्न बेला विभिन्न पार्टी वा समुहद्वारा सञ्चालित सशस्त्र सघर्षका असफल अनुभव र शान्तिपूर्ण जनआन्दोलनका सफल अनुभवहरू पनि जवजका महत्वपूर्ण श्रोतहरू हुन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलन

मार्क्सवादी-लेनिवादलाई आ-आफ्नो मुलुकको विशिष्टता अनुरूप प्रयोग गर्ने सिलसिलामा विकास भएका अन्तराष्ट्रिय कम्युनिष्ट आन्दोलनका सकारात्मक एवं नकारात्मक अनुभवहरू जवजका श्रोतका रूपमा रहेका छन् । विभिन्न ऐतिहासिक कालखण्डमा जनताको संघर्षद्वारा विकास भएका सबैखाले राजनीतिक व्यवस्था एवं शासण प्रणालीका स्वरूपहरू समेत जवजका स्रोत रहेका छन् ।

जबजका संघटक अंग

क्रान्तिकारी रूपान्तरण

सामाजिक व्यवस्थाको आधारको रूपमा रहेको उत्पादन प्रणाली एवं उपरिसंरचनाको रूपमा रहेको सामाजिक, साँस्कृतिक, राजनीतिक र विचारधारात्मक प्रणालीहरू समेतको समग्र रूपान्तरण नै समाजको क्रान्तिकारी रूपान्तरण हो । आधारभूत रूपमा जवजले यही आधार एवं उपरिसंरचना र नेपाली समाज विशेषको वर्ग, वर्ण, जाति, लिङग, संस्कृति र क्षेत्रीय तहका असमानता, विभेद र उत्पीडनहरूलाई समाप्त पारी नेपाली समाजको क्रान्तिकारी रूपान्तरण गर्ने कामलाई मार्गदर्शन गर्दछ । त्यसैले ‘क्रान्तिकारी रूपान्तरण’ जवजको महत्वपूण सङ्घटक अंग बन्न पुगेको छ ।

लोकतन्त्र

कम्युनिष्ट राज्य व्यवस्था स्वयं जनताको राज्य व्यवस्था भएकाले त्यसमा उनिहरूको चासो, सरोकार, निगरानी र नियन्त्रणलाई नैसर्गिक अधिकारका रूपमा रहन दिनु पर्दछ । त्यस अन्तर्गत राजकीय नेतृत्वका लागि पहल लिन पाउने अर्थात चुन्न र चुनिन पाउने व्यवस्थाको ग्यारेण्टी पनि गर्नु पर्दछ । त्यसका लागि प्रतिस्पर्धा सर्वोत्तम विधि र विकल्प हो । यसलाई जवजले हार्दिक दिलले आत्मासात गरेको छ । साथै आवधिक निर्वाचन, संविधानको सर्वोच्चता, कानुनी राज्य, मानव अधिकार र शक्ति पृथकीकरण जस्ता लोकतान्त्रिक विधि र पद्धतिहरूलाई अङ्गिकार गरेको हुनाले ‘लोकतन्त्र’ जवजको एक महत्वपूर्ण संघटक अङ्ग बन्न पुगेको छ ।

शान्तिपूर्ण बाटो

कुनै पनि क्रान्तिको लागि बाटो साधन हो भने त्यस बाटोद्वारा प्राप्त गरिने व्यवस्था साध्य हो । कम्युनिष्टहरूको लक्ष्य जनताका लागि जनताकै साथद्वारा शान्तिपूर्ण एवं न्यायपूर्ण व्यवस्था स्थापना गर्नु हो । यस अनुसार साधन हिंसात्मक अपनाएर अहिंसात्मक साध्यको अपेक्षा राख्न सकिन्न । यो क्रान्तिको बाटोको सन्दर्भमा निरपेक्ष र सार्वकालिक मान्यता पनि हुन सक्दैन । अर्थात हिंसात्मक बाटोको माध्यमबाट शान्तिपूर्ण, अहिंसात्मक र सभ्य समाज स्थापना गर्ने लक्ष्य विल्कुल संगतिपूर्ण हुँदैन । अर्को सशस्त्र बलद्वारा प्राप्त गरिने राज्य व्यवस्था शस्त्रको बलविना टिक्न नसक्ने भएकाले त्यो दीर्घकालीन हुन र रहन पनि सक्दैन । तसर्थ जनताको राज्यव्यवस्था प्राप्त गर्न र टिकाउन शस्त्र बलको भूमिकालाई निर्णायक बनाउनेभन्दा जनवलकै भूमिकालाई निर्णायक बनाउनु पर्दछ । यी मान्यताका आधारमा जवजले अवलम्वन गरेको क्रान्तिको लागि ‘शान्तिपूर्ण बाटो’ जवजको अर्को संघटक अंग रहन गएको छ ।

जननेता कमरेड मदन भण्डारी र जीवराज आश्रितप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जली