विभत्स तालिवानी शासन फर्किने त्राशमा छन् अफगानी जनता

इस्तानबुल । तालीवानहरु पछिल्ला दुई दशकमा लडेकाहरुलाई समेत माफी दिने र सामान्य अवस्था आउने भन्दै काबुल गेटमा थुप्रिरहेका छन् ।
तर, तालिवान शासन भोगेका र तालिवान आधार क्षेत्रमा बसेकाहरु भने तालिवानले देशको अधिकांश भागहरु कब्जा गरेको भन्दै अन्तर्राष्ट्रिय फौजको बहिर्गमनबाट चिन्तित भएका छन् ।

नागरिकहरुको भागाभाग

तालिवानले कब्जा गरेको क्षेत्रका सरकारी कार्यलयहरु, पसलहरु र विद्यालयहरु अझै बन्द छन् । धेरै बासिन्दाहरु बाहिर कमैमात्रामा निस्कन सकेका छन् वा राजधानी काबुलतर्फ भाग्न थालेका छन् ।

तर, ९/११ को आक्रमणपछि अमेरिकाले तालिवान सत्ता ढाल्नु अगाडि सन १९९६ देखी २००१ सम्म सत्तामा हुँदा तालिवानको लादेको इस्लामिक नियमहरु दोहोरिने संकेतहरु आइसकेका छन् ।

धेरैले महिला, अल्पसंख्यक जातीय समुदायहरु, पत्रकारदेखि गैरसरकारी संस्थाका कामदारहरुले प्राप्त गरेको उपलब्धी गुमेर दुई दशक अगाडिकै अवस्थामा पुग्ने हो कि भन्ने चिन्ता लिन थालेका छन् ।

तालिवान सत्ता ढलेसँगै आएको एक सिंगो पुस्ताको आधुनिक र प्रजातान्त्रिक राज्यको आशाहरु तालिवानको आगमनले मार्न सक्ने देखिन्छ ।

आइतबार तालिवानी लडाकुहरु राजधानी प्रवेश गरेपछि एउटा तस्बिर सामाजिक संजालमा भाइरल भयो । तस्बिरमा एक ब्यूटी सलोन संचालकले महिलाका पोस्टरहरुमा पोतिरहेको देखिन्छ । युवाहरु हतारहतार घरमा आएर जिन्स र टिसर्ट फेरे र परम्परागत सलवार कमिज पोशाक पहिरिए ।

केहि दिन अगाडि तालिवानी कब्जामा आएको पश्चिमि सहर हेरातका गैरसरकारी संस्थामा काम गर्ने २५ वर्र्षीय विश्वविद्यालयका स्तानक युवा आफूले तालिवान आएपछि घर छोडेर बाहिर ननिस्किएको बताइन् । भिडन्तको डरले आफू बाहिर ननिस्केको उनी बताउँछिन ।

उनले सडकमा एकदमै थोरै मात्रै महिलाहरु हिडेको बताइन भने महिला डाक्टरहरु समेत डराएर घरभित्रै भएको बताइन ।

‘म तालिवान सहन सक्दिन,’ हेरातबाट फोनमा बोल्दै उनले भनिन , ‘मसँग उनीहरुप्रति राम्रो भावना छैन । तालिवानको महिला र युवतिहरु प्रतिको धारणा कसैले परिर्वतन गर्न सक्दैन । अझै पनि उनीहरु महिलाहरु घरमै बसुन् भन्ने चाहन्छन् ।’

उनले तालिवानसँगका भयले नाम सार्वजनिक गर्न भने चाहिनन् । उनी हेरात विश्वविद्यालयमा स्नातकोत्तर कोर्ष सुरु गर्ने योजनामा थिइन् जहाँ आधा भन्दा धेरै महिलाहरुको संख्या छ ।

तालिवन शाशनको नियम अनुसार आफू बुर्का लाउन तयार नभएको उनी सुनाउँछिन । भन्छिन, ‘म यो स्वीकार गर्न सक्दिनँ । जे परे परोस म आफ्नो अधिकारको लागि लड्छु ।’

तालिवानको अफगानीहरुलाई निश्चिन्त पार्ने गरी वक्तव्यहरु जारी गरेका छन् । उनीहरुले सरकारी सेवामा, सुरक्षा निकायमा काम गर्नेहरुलाई बदला नलिने बताएका छन् भने जीवन, सम्पत्ति र इज्जतमा सम्मान गर्ने बताएका छन् ।

उनीहरुले अफगानहरुलाई देशमै रहन आग्रह गरेका छन् । व्यापार, दूतावास तथा देशीविदेशी परोपकारी संस्थाहरुलाई सुरक्षित वातावरण बनाउने प्रतिवद्धता जनाएका छन् ।

डर लादिँदै

कसैलाई तालिावनहरुको व्यवहारले भने फरक सन्देश दिएको छ । गत महिना दक्षिणी प्रान्त घान्जीको मालिस्तान जिल्लामा तालिवानले कब्जा जमाए । त्यसपछि घर–घर गएर सरकारसँग काम गरेका २७ नागरिकलाइ मारे । १० घाइते भए । घरहरु लुटिए । यो अफगानिस्तानको स्वतन्त्र मानव अधिकार आयोगको तथ्यांक हो ।

हेरात कब्जा गरेपछि तालिवानको दुई आरोपित चोरलाइ मुखमा कालोमोसो दलेर सडकमा घिसारे । त्यो एक चेतावनी थियो । दोहोरिएमा हात काट्ने धम्की थियो ।

यौजन्य विक्रिती गर्नेहरुलाइ ढुंगाले हानेर मार्ने र सार्वजनिक स्थानमा हत्या गर्ने इस्लामी कानूनी सजायका लागि समेत तालिवानहरु परिचित छन् ।

महिला अधिकार

आफ्नो अघिल्लो शासनमा तालिवानहरुले महिलालाई काम गर्न बन्देज गरे । उनीहरुले विद्यालय पढ्न पनि प्रतिबन्ध गरे । बाहिरफेर हिँड्दा बुर्का लाउनुपर्ने र एक पुरुष आफन्त अनिवार्य हुनुपर्ने नियम बनाए ।

अहिलेका दिनहरुमा तालिवान नेतृत्वले महिला शिक्षाको लागी उदार भएको बताउँछ । तर, अधिकारकर्मीहरु भने यो नियम स्थानीय कमान्डर र समुदायको तजबिजमा हुने बताउँछन् । मुख्य शहरहरु बाहेक बाँकी क्षेत्रहरुमा अफगानिस्तान धेरै रुढिवादी देश हो ।

‘अधिकार बारेमा तालिवानका वक्तव्यहरु र स्थानीय स्तरमा निषेधात्मक अवस्थाहरुले तालिवानहरु आफ्नै नीतिमा एकमत नभएको देखाउछ’, गत jर्ष न्यू योर्क शहरस्थित ह्युमेन राइट्स वाचले आफ्नो प्रतिवेदनमा बताएको छ ।

एक कुरामा भने उनीहरु एकमत छन्- त्यो हो फरक मत राख्नेहरुप्रतिको अनुदारता । ह्युमेन राइट्स वाच भन्छ, ‘तालिवान पटकपटक पत्रकार (खास गरी महिला पत्रकार) र आफ्नो समूहको आलोचानात्मक रिपोर्ट गर्नेहरुलाई धम्क्याउँछ र थुन्छ ।’

पछिल्लो समयमा मारिएका पत्रकारहरुको बिषयमा तालिवान र सरकारले एक अर्कालाई दोस दिइरहेका छन् । कतिपय अरु इस्लामिक समूहहरुले समेत जिम्मेवारी लिएका छन् ।

शुक्रबार तालिवानले कान्दहारको एक रेडियो नियन्त्रणमा लिए । र नयाँ नाम दिए भोइस अफ सरिया, इस्लामी कानून । उनीहरुले स्टेसनका कर्मचारीहरुलाई कारबाही गरे या फर्कन दिए, त्यो भने अझैसम्म पुष्टि भएको छैन । तर,अब स्टेसनले कुनै संगीत प्रशारण गर्ने छैन किनभने त्यो तालिवान शासित क्षेत्रमा निषेध छ ।

यस्तै हेल्मन्ड प्रान्तको एक अर्को रेडियो स्टेसन पनि तालिवानले बन्द गराए । त्यो स्टेसनले महिलाका कार्यक्रमहरु दिँदै आएको थियो । यद्यपि, यो अस्थायी भएको तालिवानको भनाइ छ ।

मुख्य डर चाहिँ अफगानिस्तानको हजारा अल्पसंख्यहरुसँग छ । हजारा सिटी मुसलमान हुन् जसलाई तालिवान सत्ताको समयमा धेरै पीडित बनाइएको थियो ।

पछिल्लो दुई दशकमा हजारा समुदायको शिक्षा र सामाजिक हैसियतमा धेरै विकास भएको थियो । उनीहरुलाई पश्चिमा शैलीको सरकारको लागि धेरै लागानी गरिएको रुपमा बुझिन्छ । सरकार ढलेपछि उनीहरुमाथि बदला लिने सम्भवाना देखिन्छ ।

पछिल्ला वर्षहरुमा, सुन्नी सम्प्रदायका आईएक समर्थक समूहले हजारा समुदायलाइ धेरै आक्रमण गरेका छन् । गत वर्ष मातृ कक्षमा हमला गरेर २४ जनाले ज्यान गुमाउनु पर्यो । जसमा आमा र नवजात शिशुहरु पनि थिए ।

तालिवानले यस्तो आक्रमणको निन्धा गर्दै आइएकका समर्थक समूहसँग भिडन्त गरेको थियो । तर, पुनः शक्तिमा भएपछि आफ्नै जस्तो कतिपय सिद्धान्त बोक्ने यस्तो समूहलाई तालिवानले नियन्त्रयणमा लिन्छन् कि लिँदैनन् हेर्न बाँकी छ ।

एसोसिएट प्रेस