बर्सेनि पचासौं लाखको जनै चीनबाट आयात, पूजाआजामा बढ्दो प्रयोग

काठमाडौं । नेपालीको मौलिक धर्म-संस्कृतिसँग जोडिएको वस्तुमध्ये एक हो जनै । हरेक वर्षको जनै पूर्णिमाका दिन जनैमा पनि नेपाल आत्मनिर्भर छैन ।

स्वदेशमा पर्याप्त उत्पादन नभएपछि नेपालले बर्सेनि विदेशबाट जनै आयात गर्ने गरेको छ । हिन्दू धर्मावलम्बीको बाहुल्य रहेको छिमेकी देश भारतबाट आउनु त सामान्य भयो, हिन्दूहरूको नगण्य उपस्थिति रहेको उत्तरी छिमेकी चीनबाट पनि जनैको आयात हुन्छ ।

प्रत्येक वर्ष लाखौं रूपैयाँको जनै चीनबाट आयात भइरहेको तथ्यांकले देखाउँछन् । यद्यपि, चीनबाट आउने जनै शुद्ध र लगाउन योग्य मानिँदैन । आकारमा पनि सानो हुने यी जनै खासगरी पूजाआजामा प्रयोग हुने गरेको छ ।

व्यापार तथा निकासी प्रवर्द्धन केन्द्रका वरिष्ठ अधिकृत कृष्णराज बजगाईंले नेपालमा प्रतिवर्ष कम्तीमा ५० लाखको जनै आयात हुने गरेको बताए । एक वर्षमा औसत १० लाख पूजा हुने गरको र एउटा पूजामा ५ रूपैयाँको मात्रै जनै प्रयोग हुँदा पनि ५० लाख रूपैयाँ चीन गइरहेको उनको अनुमान छ ।

बजगाईंले भने, ‘पूजाआजामा चीनबाट आयातको जनै प्रयोग हुने गरेको छ । सानो र सस्तो हुने भएकाले पनि यस्तो जनैको माग उच्च छ । तर, विधि नपुर्‍याई बनाइएको हुँदा यस्तो जनै कमैले लगाउँछन् ।’

धार्मिक सामग्री बिक्रेताहरू पनि मूल्य सस्तो भएकाले चिनियाँ जनैको माग बढिरहेको बताउँछन् । कलंकी पूजा पसलका सञ्चालक राम लुईंटेलले पूजाको लागि नेपाली जनै महंगो पर्ने भएकाले भक्तालुहरूले चिनियाँ जनै खोज्ने गरेको बताए ।

उनले भने, ‘नेपाली जनै एउटाको १० रूपैयाँ पर्छ भने चीनबाट आएको जनै १ देखि २ रूपैयाँमा पाइन्छ । नेपाली जनैभन्दा चिनियाँ जनै सयौं गुणा धेरै बिक्री हुने गरेको छ ।’

आजभोलि घरमा आफैंले पूजा लगाउँदा चीनको जनै प्रयोग गर्ने गरेको उनी बताउँछन् ।

पण्डित बालमकुन्द सापकोटाले नेपालीहरू ‘अल्छी’ भएका कारण चीनबाट जनै आयात गर्नुपरेको टिप्पणी गरे ।

सापकोटाले भने, ‘चीनले मेसिनबाट जनै उत्पादन गर्छ । मेसिनबाट बनाउँदा धेरै सस्तो पर्ने भएकाले पनि नेपालमा हातले बनाएको जनैभन्दा चीनबाट आएको जनै प्रयोग गर्नेहरू बढिरहेका छन् ।’

चीनले बनाएको जनै नेपालमा मात्रै नभएर भारतसमेत जाने गरेको उनी बताउँछन् । तर, चीनमा बनेको जनै शुद्ध नहुने उनको भनाइ छ ।

नेपालमा करोडौंको धागो विदेशबाट आयात हुने गरेको कृष्णराज बजगाईं बताउँछन् ।

रक्षाबन्धनमा प्रयोग हुने डोरो पनि विदेशबाट आयात हुने गरेको छ । काँचो धागोमा विभिन्न रङ दलेको धागो भारत र चीनलगायतका देशबाट आउँछ ।

त्यसो त नेपाल धागो उत्पादनमा अगाडि नै छ । गत आर्थिक वर्षको तथ्यांकअनुसार नेपालबाट निर्यात हुने वस्तुको ६ प्रतिशत धागोले ओगटेको छ । गत आर्थिक वर्षमा ८ अर्ब ५२ करोड ९२ लाख २१ हजारको धागो नेपालबाट विभिन्न देशमा निकासी भएको थियो ।

विभिन्न देशले नेपालमा उत्पादन भएको धागो कपडा लगायतका वस्तुहरू उत्पादनको लागि लैजाने गरेका छन् । धागो निर्यातमा नेपालमा धेरै सम्भावना रहेको उद्योगीहरू बताउँछन् ।

नेपालले दैनिक उपभोग्य वस्तुहरू अत्यधिकरूपमा विदेशबाट आयात गर्ने गरेको छ । उपभोग्य वस्तु आयातमा मात्रै वार्षिक १३ खर्ब विदेशिन्छ । नेपालबाट भने १ खर्बको मात्र वस्तु निर्यात हुने गरेको छ ।

जनैको धार्मिक महत्व

गुरु पुरोहितले विधिपूर्वक मन्त्रिएको यज्ञोपवीत (जनै) एवं डोरो (रक्षासूत्र) धारण गरेमा नकारात्मक तत्वबाट सुरक्षा प्राप्त हुने धार्मिक विश्वास छ ।

जनै बनाउनेक्रम कपासबाट शुरू हुन्छ । कपासबाट काँचो धागो बनाइन्छ । त्यही धागोबाट जनै बनाइन्छ । कपास खेती, धागो बनाउने सीप यहाँ आवश्यक पर्छ । पहिले-पहिले धेरै मानिसहरूले घरमै जनै बनाउने गर्थे । आजकाल त्यो क्रम घटेको छ ।