विदेशी लगानी आकर्षित गर्न डेरिभेटिभ बजार प्रभावकारी बनाउन राष्ट्र बैंकको जोड

काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले ‘नेपालमा विदेशी विनिमय डेरिभेटिभ बजार’ विषयमा अध्ययन गरी एक प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको छ । उक्त प्रतिवेदनले नेपालका अधिकांश फर्महरूलाई डेरिभेटिभ प्रोडक्टको सम्बन्धी जानकारी नभएको उल्लेख गरेको छ । दक्षिण एसियामा उक्त बजारको उपयोगका सन्दर्भमा नेपाल कमजोर देखिएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

सार्क मुलुकहरूमध्ये भारत, बंगलादेश, पाकिस्तान र श्रीलंकामा विदेशी विनियम डेरिभेटिभ बजार अन्य मुलुकको तुलनामा बढी व्यवस्थित र फराकिलो रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।

करिब ८१ गैरवित्तीय फर्महरूलाई मध्ये करिब १४.८ प्रतिशतले मात्रै डेरिभेटिभ प्रोडक्टको प्रयोग गर्ने गरेका छन् । जसमा अधिकांश स्टिल तथा धातु उत्पादक फर्महरू रहेका छन् ।

११५ फर्महरूमाथि गरिएको सर्वेक्षणमा दैनिक कारोबारमा विदेशी विनिमयको जोखिम नरहेको भन्ने फर्महरूमा ३७ प्रतिशत रहेको र विदेशी विनिमयको जोखिम रहेको भन्ने बाँकी ५२.९ प्रतिशतलाई डेरिभेटिभ प्रोडक्ससम्बन्धी जानकारीको अभाव रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।

अध्ययनका अनुसार विदेशी विनिमय डेरिभेटिभ बजारका उपरकणमध्ये नेपालका सबै वाणिज्य बैंकहरूले ‘फर्वाड मार्केट’ र ५० प्रतिशत वाणिज्य बैंकहरू ‘स्वाप्स’ कारोबारमा संलग्न रहेको छन् ।

तरलता , बजार सहभागिता, कानूनी व्यवस्था, विषयवस्तुको ज्ञान एवम् बजार पूर्वाधारको आधारमा नेपाल विदेशी विनिमय डेरिभेटिभ बजार अझै प्रारम्भिक अवस्थामा रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।

यस बजारको प्रवर्द्धन गर्न छुट्टै कानुनी व्यवस्था गर्नुपर्ने अध्ययनको निष्कर्ष रहेको छ । हालको ‘ओभर द काउन्टर, ओटीसी’ बजारलाई प्रभावकारी बनाउदै हेजिङलाई सहजता प्रदान गर्न एवम् वैदेशिक लगानी आकर्षित गर्न ‘लङ टर्म फर्वाड’, ‘स्वाप्स’ र ‘अप्सन’ जस्ता उपकरणलाई प्रवर्द्धन गर्न अध्ययनले सुझाव प्रस्तुत गरेको छ ।