बुस्टर डोजको प्रभावकारिता कति ? कसले लगाउन पाउने, कसले नपाउनेमा विवाद

काठमाडौं । कोरोना भाइरसको नयाँ-नयाँ भेरियन्ट आइरहेको छ । पछिल्लो समय अफ्रिकामा भेटिएको नयाँ भेरियन्ट ओमिक्रोनले विश्व नै आतंकित भइरहेको छ । तर, यसअघि कोरोनाविरुद्धको पूर्णडोज खोप लगाइसकेकालाई पनि ओमिक्रोन संक्रमण र संक्रमणका कारण स्वास्थ्यमा असर गर्नसक्ने स्वास्थ्यविद्हरुले बताइरहेका छन् ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनले नै यसअघिका खोपले ओमिक्रोन भइरस संक्रमण र जोखिम रोक्न नसक्ने बताइसकेको छ । यसर्थ ओमिक्रोन संक्रमण र जोखिमबाट बँच्न चिकित्सकहरुले बुस्टर डोज लगाउनुपर्नेमा दिएका छन् । यसअघि कोरोनाविरुद्धका दुवै डोज लगाइसकेकाले पनि बुस्टर डोज लगाउनुपर्ने उनीहरुको बताइरहेका छन् । ओमिक्रोन भइरस यसअघिका अरु भेरियन्टभन्दा एकैपटक धेरैजनामा सर्नसक्ने पनि चिकित्सकहरुले बताइरहेका छन् ।

हुनत अहिले कोरोना भाइरसविरुद्ध बनेका भ्याक्सिनहरु आपतकालीन प्रयोगको लागि हो । यसअघिका खोपहरुले ६ महिना एन्टिबडीको काम गर्ने र त्यसपछि क्रमशः प्रभावकारिता कम हुने बताइएपछि बुस्टर डोज लगाउन थालिएको थियो ।

नेपालमा एक वर्ष अघिदेखिनै कोरोना भाइरसविरुद्ध पहिलो र दोस्रो चरणमा भारत, चीन, अमेरिका र बेलायतमा उत्पादन भएको कोभिसिल्ड, भेरोसिल, अक्ट्राजेनेका, जोनसन एन जोनसनको खोप लगाउन थालिएको थियो । कोरोना संक्रमणदर कम भएसँगै बुस्टर डोजको चर्चा पनि कम भएको थियो । तर पछिल्लो समय ओमिक्रोन आतंक बढेसँगै यसको चर्चा बढेको छ । ओमिक्रोन फेला नपरेको भए नेपालमा बुस्टर डोजको चर्चा पनि सेलाएर जाने थियो ।

जनस्वास्थ्यविद् प्रा.डा सुजन बाबु मरहठ्ठा भन्छन्, ‘ओमिक्रोनको त्रास बढेसँगै नेपालमा बुस्टर डोजको माग पनि बढेको छ ।’

बुस्टर डोजको अहिले बढी आवाज आयो किनभने बुस्टर डोज चाहिन्छ भनेर अहिले थाहा भएको हो । पहिले बुस्टर डोजको आवाज कम थियाे । कोभिडको संक्रमण कम देखियो अहिले ओमिक्रोन सँगै कोभिडको संक्रमण पनि बढेकाले बुस्टर डोजको माग बढेको हो ।’

के हो बुस्टर डोज, कति प्रभावकारी ?

अहिले जताजतै कोरोना भाइरसविरुद्धको बुस्टर डोजको चर्चा छ । तर यसको प्रभावकारिताबारे गहिरो अध्ययन भने भएको छन । यसबारे जनस्वाथ्यविद् प्रा.डा सुजन बाबु मरहठ्ठाको भनाइ यस्तो छ–

भ्याक्सिनले न्युटेसनहुँदै गएपछि टार्गेट एन्टीबडी बनाउन ब्रीज गर्न सक्छ । यो भ्याक्सिन लामो समयको लागि होइन । एक वर्ष ट्रायल गरेर भ्याक्सिन फास्ट आएकाले यसले कति समयसम्म काम गर्छ भन्ने कुरा अझै पनि स्पष्ट भइसकेको छैन । तर लामो समय गर्न सक्दैन, त्यहीं भएर हामीले दुई डोज भ्याक्सिन लगायौं । सामान्यतया यसले लामो समयसम्म एन्टीबडी दिन सक्दैन भन्ने नै बुझाइ छ ।

अन्य देशमा बुस्टर डोज लगाउन थालिसक्यो । अनि सुरक्षाको लागि हामीले पनि दिन थाल्यौं । तर नेपालमा अझै पनि सबै नेपालीले पहिलो चरणकै खोप पाएका छैनन् । सबै नागरिकलाई खोप पुयाउनु नै अहिले सरकारको पहिलो प्राथमिकता हो ।

पहिलो चरणमा सबैलाई खोप लगाए ओमिक्रोन फैलिएपनि गम्भीर भएर अस्पताल भर्ना हुनपर्ने अवस्था नआउने थियो । सरकारको पहिलो प्राथमिकता सबैलाई खोप दिनु नै हो । एक डोज खोप लगाएपनि तुलनात्मकरुपमा सुरक्षित हुन सक्छ ।

ओमिक्रोन भेरियन्टले त्यति धेरै भाइरोलेन्ट सिनोटिक नहुने देखिएको छ । अहिले दक्षिण अफ्रिकामा देखिएको लगभग ७० प्रतिशत केशहरु यस्तो छ कि, आइसीयुमा भएकोहरुले भ्याक्सिन नलगाएको देखिएको छ ।

भ्याक्सिन लगाएकोमा टुयोरिक कम भएको देखिन्छ । अहिलेसम्म अध्ययन नभएकाले खाली अब्जरभेसन मात्रै भएको छ ।

अमेरिकामा सबेले खोप लगायो भन्दैमा हुँदैन, ट्राभल रोक्नुपर्ने हुन्छ । त्यसैले खोपको उपलब्धता सहज हुन जरुरी छ, सबैतिर ।

दुई डोज कोरोनाविरुद्धको खोप लगाइसकेकाले सकेसम्म ६ महिना कटेकाले बुस्टर डोज लगाउनु राम्रो हो । हामीलाई पनि खोपले कति प्रोटेक्सन गर्छ, गर्दैन भन्ने थाहा छैन । तर भ्याक्सिन थप गर्दा हामीलाई असर नगर्ने भएकाले बुस्टर डोज लगाउँदा फरक पर्दैन ।

बुस्टर डोज पनि सुरुमा दीर्घरोगी, उमेर बढी भएका र विभिन्न किसिमको रोग लागेकालाई प्राथमिकतामा लगाउनुपर्छ । साथै जनस्वास्थ्यको मापदण्ड पनि पालना गर्न छाड्नु हुँदैन । अहिले राजनीतिक पार्टीहरुले लाखौं मान्छे भेला गराइरहेका छन्, यो गलत हो ।

भोग्दाखेरि अलि बढी हुने सचेत हुने, चनाखो हुने अनि अलिकति ठीक भएपछि बिर्सिहाल्ने पद्धतिको अन्त्य गर्नुपर्छ । निरन्तर रुपमा मापदण्ड पालना गर्नु अहिलेको आवश्यकता हो ।

एक डोज पनि नपाएकालाई प्राथमिकता दिनुपर्छः पुन

केही समयअगाडि अमेरिकालगायत युरोपको देशमा बुस्टर डोज लगाउन सुरु गरियो । युरोपेली मुलुकहरुमा कोरोना भाइरसको पहिलो खोप नै नेपालले भन्दा धेरै अगाडिदेखि लगाएको थियो । खोपको एन्टीबडीको क्षमता खस्कँदै जाँदा ती मुलुकमा जेष्ठ नागरिक तथा दीर्घरोग भएका मानिसहरुमा थप समस्या आएपछि बुस्टर डोज लगाउन थालिएको हो ।

त्यसपछि क्रमशः सबैले बुस्टर डोज लगाउन थाले । अहिले ६ महिनादेखि एक वर्षपछि बुस्टर डोज थपिँदै लैजानपर्ने विभिन्न अनुसन्धानहरुले देखाएको छ । र अब कस्तो स्वास्थ्य समस्या भएकोलाई यो डोज लगाउने भन्ने बुझ्न जरुरी भएको बताउँछन्, शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवारोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुन ।

पुनले अहिलेसम्म एक डोज पनि खोप नलगाएकालाई प्रथमिकता दिनुपर्नेमा जोड दिए । एकपटक खोप लगाइसकेका, दुवै डोज लगाएका र उनीहरुमा खोपले पारेको प्रभाव बुझेर मात्रै खोप लगाउनुपर्ने उनको भनाइ छ ।

भण्डारणमा खोप थन्किएर बसेको तर अझै सबैले खोप लगाउन नपाउने स्थिति राम्रो नभएको उनको भनाइ छ । ‘विगतमा खोपका लागि तड्पिनुपरेको पनि हामीले भोगकै हौं’, पुन भन्छन् ।

स्वास्थ्यमन्त्री र कर्मचारीबीच नै कुरा मिलेन

स्वास्थ्यमन्त्री र कर्मचारीहरुबीच नै मतभेद देखिएको छ । स्वास्थ्यमन्त्री विरोध खतिवडाले अब सबैलाई बुस्टर डोज दिने तयारी भइरहेको बताइरहँदा मन्त्रालयकै कर्मचारीहरुले असन्तुष्टि जनाइरहेका छन् ।

अझै ६० प्रतिशतले एक डोज पनि खोप नपाएको अवस्थामा दुवै डोज लगाएकालाई बुस्टर खोप लगाउन नहुने कर्मचारीहरुको मत छ । हालसम्म कुल जनसंख्याको ३०. ६ प्रतिशतले मात्रै पूर्ण मात्राको खोप लगाएका छन् । भने ३७.७ प्रतिशतले एक डोज मात्रै खोप पाएका छन् । हालसम्म २ करोड ७ लाख ५९ हजार ५४ जनाले खोप लगाएका छन् ।

अहिलेसम्म ३ करोड १४ लाख १९ हजार ३३० मात्रा खोप आइपुगेको छ । खोप झण्डै ६० लाख हाराहारीमा मौजाद छ । २ करोड ७५ लाख खोप आउने क्रममा छ ।

३७ प्रतिशतले बल्ल एक डोज लगाएका छन् । ५० प्रतिशतले खोप लगाइसकेपछि मात्रै बुस्टर डोजलाई प्राथमिकतामा राख्ने मन्त्रालयका पुर्व प्रवक्ता डा. कृष्णप्रसाद पौडेलले बताए ।