क्याल्कुलेटर बोकेर चुनावी मैदानमा बालेन्द्र शाह

काठमाडौं । आसन्न स्थानीय तह चुनावमा काठमाडौं महानगरको मेयरका लागि सबैभन्दा पहिले उम्मेदवारी घोषणा गरेका युवा हुन् बालेन्द्र शाह उर्फ बालेन । सुरुमा उनको उम्मेदवारीलाई खासै गम्भीरतापूर्वक लिइएको थिएन । तर, आजका दिनसम्म आइपुग्दा उनले सोसल मिडिया र मिडियामा व्यापक चर्चा पाइरहेका छन् भने युवा पुस्ता छिचोल्दै बौद्धिक जनमतको पनि ध्यानाकर्षण गर्न सफल भएका छन् ।

गैरराजनीतिक व्यक्ति, खासगरी सेलिब्रिटीहरु चुनावी दौडमा सामेल भएर क्षणिक हाइलाइटमा आउनु कुनै नौलो कुरा होइन । मिडियाले दिने स्पेसले गर्दा तत्काल ‘हाइप’ बनाए पनि मतदाताको मन जितेर चुनावमा जीत हासिल गर्ने कुरा भने उनीहरुका निम्ति दुरुह नै हुन्छ । नेपालमा थुप्रै सेलिब्रिटीहरुले विभिन्न पार्टीमा प्रवेश गरेर आफ्नो राजनीतिक यात्रा अघि बढाएका छन् । तर, खासै उचाइमा पुग्न सकेका छैनन् ।

बालेनको कुरा गर्दा उनी कलाकारितामा ठूलो नाम कमाइसकेका व्यक्ति होइनन् । उनी एक औसतस्तरका र्‍यापर हुन् । नेपालमा र्‍याप सुन्ने दर्शक/स्रोतको समूह साँघुरो छ । त्यो समूहबाहिर उनी परिचित थिएनन् । काठमाडौंको मेयरमा चुनाव लड्ने घोषणापछि मात्रै धेरैले उनको नाम सुनेका छन् । युवाहरुको सानो समूहमा कमाएको क्रेजकै बलमा चुनाव जित्ने सपना बालेनले पक्कै देखेका होइनन् । तर, यो बीचमा दिएका अन्तर्वार्ताहरुमा अभिव्यक्त विचारबाट उनले आफूलाई सिरियस क्यान्डिडेटका रुपमा उभ्याउन सफल भएका छन् ।

उनको क्षेत्रका युवाहरु आफ्नै दुनियाँमा मस्त हुन्छन् । देशमा के भइरहेको छ भनेर खासै चासो राख्दैनन् । राजनीति भनेपछि त पहिल्यै अनुहार बिगार्छन् । कतिलाई देशको राष्ट्रपतिको नाम सोध्यो भने पनि भन्न नसक्लान् ।

उनको क्षेत्रका युवाहरु आफ्नै दुनियाँमा मस्त हुन्छन् । देशमा के भइरहेको छ भनेर खासै चासो राख्दैनन् । राजनीति भनेपछि त पहिल्यै अनुहार बिगार्छन् । कतिलाई देशको राष्ट्रपतिको नाम सोध्यो भने पनि भन्न नसक्लान् । बोलीपिच्छे ‘फक’ उच्चारण गर्ने जमातका बीचबाट निस्केर बालेनले काठमाडौं महानगरपालिकाको नेतृत्व गर्ने महत्वाकांक्षा देखाएका छन् । उनको उम्मेदवारीलाई एउटा तन्नेरीको देश बनाउने हुटहुटीका रूपमा सकारात्मक मान्न सकिन्छ ।

बालेनले चुनाव आएपछि अचानक ओछ्यानबाट उठेर उम्मेदवारी घोषणा गरेका होइनन् । उनले यसका लागि लामो तयारी गरेका थिए, जुन उनको प्रस्तुतिमा पनि देखिन्छ । बालेनले अन्तर्वार्ताहरुमा बताएअनुसार उनी २०७४ सालकै स्थानीय चुनावमा उठ्ने सूरमा थिए । तर, त्यसबेला वैकल्पिक शक्तिका रुपमा प्रचारित साझा र विवेकशील पार्टीमा भरोसा राखेर रोकिएको उनको भनाइ छ ।

विवेकशीलकी मेयर उम्मेदवार रञ्जु दर्शना र साझाका किशोर थापाले अघिल्लो स्थानीय तह चुनावमा राम्रै हलचल ल्याएका पनि थिए । एमाले र कांग्रेसका उम्मेदवारलाई पछ्याउँदै रञ्जुले २३ हजार बढी भोट ल्याउँदा किशोरले १८ हजार भोट कटाए । यी दुईको कूल भोट ४२ हजार हुन आउँछ । कुनै पनि राजनीतिक दलप्रति रुझान नराख्ने युवा मतदाताहरुले रञ्जुलाई भोट दिएका थिए । बौद्धिक तप्काको मत किशोरलाई परेको थियो । उक्त चुनावमा यदि साझा र विवेकशील मिलेर दुईमध्ये एकलाई उम्मेदवार उठाएको भए नतिजा फरक आउन पनि सक्थ्यो भन्ने धेरैको विश्वास छ ।

रञ्जु र किशोरले त्यसबेला पाएको भोट अहिले काठमाडौंको चुनावमा निर्णायक हुनसक्ने मानिएको छ । सत्ता गठबन्धनकी उम्मेदवार सिर्जना सिंह र एमाले उम्मेदवार केशव स्थापित मुख्य प्रतिस्पर्धीका रुपमा हेरिएका छन् । बालेनले कति भोट ल्याउलान् भन्ने कौतुहल धेरैलाई छ । विगतमा साझा र विवेकशीललाई गएको भोटको कति प्रतिशत उनले पाउलान् त ?

उनी २०७४ सालकै स्थानीय चुनावमा उठ्ने सूरमा थिए । तर, त्यसबेला वैकल्पिक शक्तिका रुपमा प्रचारित साझा र विवेकशील पार्टीमा भरोसा राखेर रोकिएको उनको भनाइ छ ।

२२ वर्षको उमेरमा रञ्जुलाई विवेकशीलले मेयरको टिकट दिँदा भयंकर ‘भाइब्रेसन’ आएको थियो । युवाहरु तरंगित बनेका थिए । सामाजिक सञ्जालदेखि सडकसम्म आशालाग्दो माहोल थियो । बालेनको उम्मेदवारीले पनि त्यस्तै तरंग ल्याएको छ । त्यसबेला रञ्जुलाई भोट दिने समूह अहिले बालेनतिर आकर्षित भएको छ । क्षमताकाे हिसाबले बालेन रञ्जुभन्दा उम्दा लाग्छन् । उनी बौद्धिकताको लेपन गरिएका रञ्जु दर्शना हुन् भन्दा फरक नपर्ला । युवालाई मात्र नभएर राजनीतिकरुपमा तटस्थ बाैद्धिक तप्कालाई पनि आकर्षित गर्न सक्ने क्षमता उनमा छ । त के उनले साँच्चै मेयरको रेसमा ठूलो सरप्राइज रिजल्ट निकाल्न सक्लान् ? असम्भव छैन, तर औधि कठिन छ ।

रञ्जुको पछाडि सानो भए पनि राजनीतिक शक्ति थियो । बालेनसँग त्यो छैन । उनले स्वतन्त्र उम्मेदवारी दर्ता गराएका छन् । यो झनै चुनौतीपूर्ण हो । उम्मेदवार को–को छन् भन्ने मतलबै नराखी चुनाव चिन्हमात्रै हेरेर भोट हाल्ने जमात निकै ठूलो छ देशमा । हजुरबाको पालादेखि एउटै पार्टीमा भोट हाल्दै आएकोमा गर्व गर्नेहरु धेरै छन् । यस्तोमा ठूला र स्थापित दलका उम्मेदवारलाई पाखा लगाएर मेयर सपना पूरा गर्ने कुरा बालेनका लागि सियोले घोपेर बाघ मार्नुजस्तै कठीन हुन सक्छ ।

काठमाडौंलाई कस्तो बनाउने भन्ने स्पष्ट भिजन पनि उनीसँग छ । उनी आफै काठमाडौंका स्थायी बासिन्दा पनि हुन् । सिभिल इञ्जिनियरङमा स्नातक र स्ट्रक्चरल इञ्जिनियरिङमा स्नातकोत्तरको अध्ययन गरेकाले भौतिक पूर्वाधार निर्माणको विज्ञता हुने नै भयो । शालिन र तार्किक रुपमा प्रस्तुत भएर आफ्ना मान्यताको दृढ वकालत गर्न सक्छन् ।

बालेन एक क्षमतावान युवा हुन् । उम्मेदवारी घोषणायता दिएका अन्तर्वार्ताहरु सरसर्ती सुन्दा उनमा उच्चस्तरको बौद्धिकता झल्किन्छ । काठमाडौंको सहरी बसोबास, रीतिरिवाज, सम्पदा र सभ्यताका बारेमा जानकार छन् ।

काठमाडौंलाई कस्तो बनाउने भन्ने स्पष्ट भिजन पनि उनीसँग छ । उनी आफै काठमाडौंका स्थायी बासिन्दा पनि हुन् । सिभिल इञ्जिनियरङमा स्नातक र स्ट्रक्चरल इञ्जिनियरिङमा स्नातकोत्तरको अध्ययन गरेकाले भौतिक पूर्वाधार निर्माणको विज्ञता हुने नै भयो । शालिन र तार्किक रुपमा प्रस्तुत भएर आफ्ना मान्यताको दृढ वकालत गर्न सक्छन् । काठमाडौंका अन्य मेयर उम्मेदवारहरुसँग तुलना गर्दा उनी धेरै पक्षमा बलिया देखिन्छन् ।

बालेनसँग एउटै अपूर्णता छ– राजनीतिक पृष्ठभूमि र अनुभव । उनको पछाडि बलियो राजनीतिक शक्ति छैन । कार्यकर्ताको पंक्ति छैन । जनाधार छैन । महावीर पुन, डा. सन्दुक रुइत, भीम उपाध्याय जस्ता केही फिगर र केही  को समर्थनले चुनावै जित्ने गरी जनमत उराल्न सक्दैन । सामाजिक सञ्जालमा उनीप्रति सदासयता जतिले देखाएका छन्, उनीहरुमध्ये धेरै काठमाडौंका भोटर नै होइनन् । जो वास्तविक भोटर छन्, उनीहरुसम्म बालेन पुग्नै बाँकी छ ।

गैरराजनीतिक व्यक्तिको एउटा कमजोरी के पनि हुन्छ भने उनीहरुले चुनावी छक्कापञ्जालाई राम्ररी बुझेका हुँदैनन् र बाहिरको माहोलबाट बहकिन्छन् । बालेनमा पनि अहिले त्यस्तै अतिरिक्त उत्साह देखिएको छ । केही दिनअघि उनी एक कार्यक्रममा भाग लिन जाने क्रममा सुपरस्टार शैलीमा ५–६ जना ‘अंगरक्षक’ को स्कर्टिङमा हिँडेको भिडियो भाइरल भएको थियो ।

काठमाडौंका मतदाताले नेवार अनुहार खोज्छन् भन्ने पनि मान्यता राखिन्छ । त्यही भएर सबै दलले सकभर नेवार समुदायबाट उम्मेदवार बनाउने गर्छन् । बालेनले त्यो मान्यतालाई पनि चिर्नुपर्ने छ । काठमाडौंका मतदाता जात होइन, योग्यता र क्षमता हेरेर भोट हाल्छन् भन्ने उनले सावित गर्नुपर्ने छ । नेवा संस्कृति र सभ्यताको गहिरो ज्ञान आफूसित भएकाले त्यो जनमत आकर्षित गर्ने दाबी बालेनले गरेका छन् ।

गैरराजनीतिक व्यक्तिको एउटा कमजोरी के पनि हुन्छ भने उनीहरुले चुनावी छक्कापञ्जालाई राम्ररी बुझेका हुँदैनन् र बाहिरको माहोलबाट बहकिन्छन् । बालेनमा पनि अहिले त्यस्तै अतिरिक्त उत्साह देखिएको छ । केही दिनअघि उनी एक कार्यक्रममा भाग लिन जाने क्रममा सुपरस्टार शैलीमा ५–६ जना ‘अंगरक्षक’ को स्कर्टिङमा हिँडेको भिडियो भाइरल भएको थियो । उम्मेदवार घोषणा गर्दा नै यस्तो तुजुक देखाउनेले यदि चुनाव नै जिते भने के–के गर्लान् भन्ने टिप्पणीहरु सामाजिक सञ्जालमा गरिए ।

हालै एक अन्तर्वार्तामा बालेनलाई चुनावमा कति भोट ल्याउने आशा छ भनी सोधियो । यसमा उनले स्ट्रेटफरवार्ड जवाफमात्रै दिएनन्, फ्याट्टै अंक नै भनिदिए– ९०,८३५ । क्याल्कुलेटरबाट हिसाब निकालेझैं गरी उनले यसरी आफूले पाउने भोट संख्या भन्नु अति आत्मविश्वासमात्र नभएर हास्यास्पद हो । राजनीति भनेको अंकगणित होइन ।

मेयर भनेको राजनीतिक नभएर प्रशासकीय पद हो भन्ने बालेनको तर्क छ । यो अर्धसत्य हो । मेयरको कुर्सीमा बस्ने व्यक्तिसँग व्यवस्थापकीय दक्षता, नेतृत्व क्षमता, विकासको भिजन महत्वपूर्ण हुन्छ । तर, ती सँगसँगै राजनीतिक गुण पनि हुनैपर्छ । स्थानीय तहमा निर्वाचित भएर आएकाहरु सबैजसो कुनै न कुनै दलको प्रतिनिधित्व गरेर आएका हुन्छन् । उनीहरु सबैलाई मिलाएर लैजान पनि राजनीतिक सुझबुझ चाहिन्छ । केन्द्रसँग समन्वय गरेर काम गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसका निम्ति पनि राजनीतिक गुण चाहिन्छ । त्योभन्दा अगाडि चुनाव जित्न नै थुप्रो राजनीति गर्नुपर्छ ।

आफूलाई मतदाताले विश्वास गर्ने कारणबारे बालेनले गज्जबको तर्क गरेका छन् ।

उनी भन्छन्, ‘बाबुराम भट्टराई, रेखा थापा र रञ्जु दर्शनामा आआफ्नो योग्यता छन् । एकजना विज्ञ इञ्जिनियर हुन् । अर्को दिग्गज कलाकार हुन् र तेस्रो उत्साही युवा हुन् । अब तीनैजनाको क्वालिटी एउटैमा पाउनुभयो भने तपाईं के गर्नुहुन्छ ?’

बालेनले हिजो मनोनयन दर्ताअघि आफ्ना चुनावी प्रतिबद्धताहरु सार्वजनिक गरे । उनको प्रतिबद्धतापत्रमा एकदमै मौलिक र नयाँ चिज केही पनि छैन । तर, अरु दलको भन्दा अलि फरक छ । उनले नगरवासीलाई ठूला सपनाहरु देखाएका छैनन् । नचाहिँदा आश्वासनहरु बाँडेका छैनन् । कुनै पृष्ठभूमि नबाँधिकन आफ्ना प्रतिबद्धताहरुलाई बुँदागत सरासर लेखेका छन् ।
बालेनको चुनावी नारा पनि पृथक छ ।

र्‍याप शैलीको लेखिएको नारा यस्तो छः
हाम्रो नगरमा अहिले हामी गरौं
अरुले पछि गर्लान् पहिले हामी गरौं
अहिलेसम्म दलले गरे
अब बदल्नेले गरौंं ।