‘स्वस्थ महिनावारी : १५ सय वर्षभरि’ को प्रतिबद्धता लागू भयो भने..

एक थाल भातको महत्व कुनै भोको मान्छेलाई मात्र थाहा हुन्छ भनिन्छ । आम मान्छेको जीवनमा साना कुराको ठूलो महत्व हुन्छ, जुन कुरा सबैले महसुस गर्न सक्दैनन् । नेकपा एमालेले चुनावी घोषणापत्रको २० ग्यारेन्टीअन्तर्गत व्यक्त गरेका प्रतिबद्धताहरु पनि त्यस्तै हुन् ।

आम मान्छे, भूईं मान्छेका दैनिक समस्यासँग जोडिएका प्रतिबद्धता कतिपय पूर्वाग्रही र कतिपय पुगिसरी आएका मान्छेहरुका लागि खिसी टिउरी गर्ने विषय पनि हुनसक्छन् । तर, जसले धरातल टेकेको छ उसले साधारण कुरा पनि सर्वसाधारणका लागि कति महत्वपूर्ण हुन्छ भन्ने बुझेको छ ।

एमालेको घोषणापत्रको ट्वान्टी ग्यारेन्टी- ५ वर्ष एमालेले गर्छ भन्ने प्रतिबद्धताअन्तर्गत १७ नम्बर बुँदामा यस्तै सामान्य तर, अत्यन्त महत्वपूर्ण प्रतिबद्धता व्यक्त भएको छ । ‘स्वस्थ महिनाबारी : १५ सय वर्षभरि’ घोषणापत्रका ठूल्ठूला प्रतिबद्धताको भारीले थिचिएको यो सानो तर, लाखौं महिला तथा किशोरीको जीवनमा अर्थ राख्ने प्रतिबद्धताले कतै चर्चै पाएन ।

ट्वान्टी ग्यारेन्टीअन्तर्गत १७ नम्बर बुँदाको व्याख्या गर्दै एमालेको घोषणापत्रमा भनिएको छ- सुरक्षित महिनावारी कार्यक्रमका लागि महिनावारी हुने उमेर समूहका देशभित्रका सम्पूर्ण महिलाका लागि गुणस्तरीय स्यानिटरी प्याड वा अन्य वैकल्पिक साधन खरिद निम्ति वार्षिक रु १ हजार ५ सय उपलब्ध गराइनेछ । प्रसूति हुने शत प्रतिशत महिलाको गर्भावस्थाको नियमित स्वास्थ्य जाँच तथा दक्ष स्वास्थ्यकर्मीको सहयोगमा स्वास्थ्य संस्थाबाट प्रसूति सेवा सुनिश्चित गरिनेछ ।

स्यानिटरी प्याड नभएका कारण महिनावारी हुँदा स्कूल नजाने बहिनीहरुको कहानी सुनेको होइन देखेर, भोगेर सक्दो सहायता गरेकी छु । जसरी एक थालको भातको महत्व भोकालाई मात्र थाहा हुन्छ, त्यसैगरी स्यानिटरी प्याडको महत्व त्यो किन्ने आर्थिक क्षमता नभएकाहरुलाई मात्र थाहा हुन्छ ।

एमालेले वार्षिक १५ सय रुपैयाँको जुन प्रतिबद्धता ल्याएको छ, यो हुनेखानेहरुका लागि महत्वहीन हुनसक्छ । सामाजिक सञ्जालमा केही व्यक्तिहरुले अझ आफूलाई महिला अधिकारकर्मी र अभियन्ता भन्नेहरुले नै स्वस्थ महिनावारी : १५ सय वर्षभरि’ कार्यक्रमलाई खिस्याएको देखेपछि केही लेख्न बाध्य भइयो ।

पछिल्लो स्थानीय निर्वाचनबाट गाउँपालिका उपाध्यक्ष भएपछि मेरो अधिकांश समय मेरो गाउँपालिकाका ९ वटै वडाका आमा, दिदीबहिनी र साना स्कूले किशोरीहरुसँग बित्ने गरेको छ । शहरमा प्रायोजित अभियन्ता बन्नु र गाउँका वास्तविक समस्यासँग जुध्नुमा आकाश-जमिनको अन्तर हुन्छ भन्ने कुरा उनीहरुलाई बुझाउनुभन्दा समस्यामा परेकाहरुलाई सघाउनु धेरै फलदायी हुनेरहेछ ।

मैले हाम्रा दुर्गम गाउँमात्र होइन सुगम भनिएकै बजार क्षेत्रमा पनि स्यानिटरी प्याड किन्ने हैसियत नभएका कारण संक्रमणको जोखिमयुक्त टालो बेरेर खेतका गह्रामा पाखुरा बजार्ने दिदीबहिनीहरुसँग संगत गरेकी छु । पेट दुःखेर फत्रक-फत्रक हुँदै घाँसको भारी बिसाएर आँसु झारेका दिदीबहिनीको कष्ट देखेकी छु ।

स्यानिटरी प्याड नभएका कारण महिनावारी हुँदा स्कूल नजाने बहिनीहरुको कहानी सुनेको होइन देखेर, भोगेर सक्दो सहायता गरेकी छु । जसरी एक थालको भातको महत्व भोकालाई मात्र थाहा हुन्छ, त्यसैगरी स्यानिटरी प्याडको महत्व त्यो किन्ने आर्थिक क्षमता नभएकाहरुलाई मात्र थाहा हुन्छ ।

एमालेले वार्षिक १५ सय रुपैयाँको हिसाब अवश्य पनि मुलुकको अर्थतन्त्र र कुल गार्हस्थ उत्पादनको हिसाब गरेरै निकालेको होला । इतिहासमा एमालेको सरकारले पहिलोपटक ज्येष्ठ नागरिकलाई वार्षिक १२ सय रुपैयाँ वृद्धभत्ता दिने निर्णय गर्दा पनि यस्तै विरोध र खिसी टिउरी भएको थियो भन्ने हामीले सुन्छौं ।

स्यानिटरी प्याडका लागि वार्षिक १५ सयको प्रतिबद्धता पूरा हुन अवश्य पनि नेकपा एमालेको सरकार बन्नुपर्नेछ । मंसिर ४ पछि बन्ने एमालेको सरकारले ल्याउने पहिलो बजेट र नीति तथा कार्यक्रममा यो समेटिने निश्चित छ । किनभने एमालेका ट्वान्टी ग्यारेन्टी हावादारी छैनन् । मात्र यसका लागि जनताले एमालेलाई जिताउनुपर्ने दायित्वमात्र पूरा गर्न बाँकी छ ।

जसरी एमालेले थालेको १२ सय रुपैयाँ वार्षिक अर्थात मासिक १ सय रुपैयाँ वृद्धभत्ता आज देशका हरेक राजनीतिक दलको चुनावी मुद्दा बन्न थालेको छ, त्यसैगरी एमालेले अघि सारेको ‘स्वस्थ महिनावारी : १५ सय वर्षभरि’ प्रतिबद्धता कार्यान्वयन भयो भने केही वर्षपछि यही नारा चोर्न र भत्ता बढाउन प्रतिस्पर्धा हुने निश्चित छ ।

स्यानिटरी प्याडका लागि वार्षिक १५ सयको प्रतिबद्धता पूरा हुन अवश्य पनि नेकपा एमालेको सरकार बन्नुपर्नेछ । मंसिर ४ पछि बन्ने एमालेको सरकारले ल्याउने पहिलो बजेट र नीति तथा कार्यक्रममा यो समेटिने निश्चित छ । किनभने एमालेका ट्वान्टी ग्यारेन्टी हावादारी छैनन् । मात्र यसका लागि जनताले एमालेलाई जिताउनुपर्ने दायित्वमात्र पूरा गर्न बाँकी छ ।

यसअघि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारले विद्यालयमा किशोरीहरुलाई स्यानिटरी प्याड निःशुल्क उपलब्ध गराउने निर्णय कार्यान्वयनमा परमादेशको सरकारपछि विभिन्न व्यवधान देखिएका छन् । सबै सामुदायिक विद्यालयका किशोरीसम्म सो सुविधा पुगेको छैन । गठबन्धन सरकारका प्रधानमन्त्रीका छोरा नै स्यानिटरी प्याडका व्यापारी भएकाले उनीहरुको ध्यान व्यापार प्रवर्द्धनमा जाने नै भयो ।

जसरी सामाजिक सुरक्षा भत्ता (वृद्ध, विधवा, अपांगता भएका) एमालेको ब्राण्ड बनेको छ, त्यसैगरी ‘सुरक्षित महिनावारी : १५ सय वर्षभरि’ एमालेको ब्राण्ड बन्नेछ । यो १५ सयको मूल्य पैसामा होइन भावनामा छ । यसले एक वर्षका लागि ती दिदीबहिनी र विद्यालय जाने किशोरीको सुरक्षा गर्नेछ । यसको मूल्य ती खिसी टिउरी गर्ने अभियन्ताहरुलाई के थाहा ?

वर्षमा १५ सय रुपैयाँको स्यानिटरी प्याड किन्न नसक्ने पनि हुन्छन् र ? यस्ता प्रश्न पनि एमालेको घोषणापत्रलाई उडाउनकै लागि गरेको देखियो । यो भनेको चाहिँ कुनै राजाले ‘यी मेरा गरिव रैतीले पेटभरि दूध र भात खान पनि पाउँदैनन् र ?’ भने जस्तै हो । भूई तहका मान्छेको आधारभूत आवश्यकता भनेकै यस्तै कुरा हुन्, जसलाई एमालेले सम्बोधन गरेको छ ।

तिनीहरुलाई के थाहा राष्ट्रपति महिला उत्थान कार्यक्रमका कारण हजारौं महिलाको जीवन जोगिएको छ र आमा र बच्चालाई बचाउन सकिएको छ । नेपालमा राम्रो तर, सामान्य काम सुरु गर्दा पनि विरोध र आलोचना गर्ने होलटाइमर जमात छ । उनीहरुको आलोचनाबाट डराउने हो भने लोक कल्याणकारी राज्य स्थापना गर्न सकिन्न ।

जसरी स्थानीय सरकारमार्फत (वडा कार्यालयबाट) सामाजिक सुरक्षा भत्ताको वितरण हुन्छ । त्यही मोडालिटीमा लक्षित महिलाहरुको विवरण संकलन गरेर चौमासिक वा अर्ध वार्षिक रुपमा स्यानिटरी प्याड किन्ने रकम उपलब्ध गराउन सकिन्छ । कतिपय सबल स्थानीय सरकारले अझ थपेर सहयोग गर्न पनि सक्छन् ।

किशोरीको महिनावारीदेखि नै सुरक्षा दिन सकिएन भने भोलिको स्वस्थ आमा बन्न सक्दिनन् । केही सीमित वर्गका लागि वार्षिक १५ सय महत्वहीन हुनसक्छ । तर, लाखौं किशोरी र दिदीबहिनीहरुका लागि १५ सय रुपैयाँले वर्षभरिको स्यानिटरी प्याड किन्न मद्दत पुग्नेछ र उनीहरुले पनि हामीलाई हेर्ने सरकार छ भन्ने अनुभूत गर्नेछन् ।

प्रसुति व्यथाका कारण अकालमा ज्यान गुमाउने महिलाहरुको उद्धारका लागि नेकपा एमाले सरकारले राष्ट्रपति महिला उत्थान कार्यक्रम अघि बढाउँदा पनि यस्तै टीकाटिप्पणी र खिस्याउनेहरु थिए । विद्या भण्डारी राष्ट्रपति भएपछि एउटी महिलाको प्रसूति व्यथा त्यसमा पनि दुर्गमका महिलाको दुःख महसुस गरेर थालिएको योजना थियो त्यो ।

एमाले सरकारले राष्ट्रपतिको आग्रहलाई मानेर प्रसूति व्यथाबाट कसैको अकालमा ज्यान नजाओस् भनेर एक प्रकारले एयर एम्बुलेन्स सेवा थालेको थियो । सुत्केरी हुन नसकेर मृत्यु पर्खिन बाध्य महिलाहरुलाई उद्धार गर्न हेलिकोप्टर किन्दा विद्या भण्डारीको लागि किन्न लाग्यो भनेर लेख्ने र आलोचना गर्नेहरु नै आज स्यानिटरी प्याड भत्ताको विरोध गर्दैछन् ।

तिनीहरुलाई के थाहा राष्ट्रपति महिला उत्थान कार्यक्रमका कारण हजारौं महिलाको जीवन जोगिएको छ र आमा र बच्चालाई बचाउन सकिएको छ । नेपालमा राम्रो तर, सामान्य काम सुरु गर्दा पनि विरोध र आलोचना गर्ने होलटाइमर जमात छ । उनीहरुको आलोचनाबाट डराउने हो भने लोक कल्याणकारी राज्य स्थापना गर्न सकिन्न ।

ट्वान्टी ग्यारेन्टी, ५ वर्ष एमालेले गर्छ भनेर महिलाको सामान्य तर, अत्यावश्यक मुद्दालाई आफ्नो घोषणापत्रको अंग बनाएकोमा नेकपा एमालेको नेतृत्व, घोषणापत्र मस्यौदा कमिटी र पार्टी अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीलाई लाखौं महिलाले सधैं सम्झिनेछन् ।