रन्जु दर्शनाको जमानत जफत सन्देश : मतदाताले सबैकाे निगरानी गर्छन्

काठमाडौंकी रन्जु न्यौपाने उर्फ रन्जु दर्शना चुनावी सरप्राइज दिलाउन खप्पिस छिन् । नेपालको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र बनेपछिको पहिलो स्थानीय चुनावमा उनले काठमाडौंमा तेस्रो शक्ति भएर सरप्राइज दिएकी थिइन् । २०७४ सालको चुनावमा उनले २३ हजार ४३९ मत ल्याएकी थिइन् । उमेरमा सबैभन्दा कान्छी तर मतमा उनी धेरै दलहरुभन्दा माथि देखिएकी थिइन् उक्त चुनावी गणितमा । विवेकशील पार्टीको तर्फबाट उनले स्थानीय चुनावमा पाएको इस्टकोट चिह्नले धेरै इस्टहरु बनेका थिए । उनको क्रेज राम्रो थियो । उनको भाषण र सामाजिक सञ्जालका खाताहरु चर्चित बनेका थिए । गत बैशाखमा भएको चुनावमा काठमाडौंमा बालेनले स्वतन्त्र मेयरको इतिहास बनाउने एक आधार रन्जुको भव्य मतको गणित पनि हो ।

अहिलेको संघीय चुनावमा फेरि रन्जुले सरप्राइज दिएकी छन् । काठमाडौं क्षेत्र नम्बर ५ मा उनी आठौं स्थानमा आइन् । उनले युट्युबमा उत्तेजक भाषण दिएर चर्चामा आएका हेमराज थापाभन्दा चार गुणा कम मत ल्याएकी छन् । थापाको २ हजार ४४६ मत आउँदा रन्जुको मत ६०० मात्रै आयो । स्थानीय चुनावमा इस्टकोटले तानेको मतको एकछेउ मत पनि रन्जुको यो पटकको सेलरोटीले तान्न सकेन । अझ रोचक कुरा त रन्जुले जमानत जोगाउन सकिनन् । हुन त यो चुनावमा स्वतन्त्र भनेर उठेका मिलन पाण्डे, गंगा चौधरीदेखि युग पाठकसम्म सबैको जमानत जफत भयो । तर, यस अगाडि चुनावमा रन्जु जस्तो सुन्दर विगत नभएकाले यहाँ चर्चा रन्जुको जमानत जफतकै सान्दर्भिक हुन्छ ।

स्थानीय चुनावमा इस्टकोटले तानेको मतको एकछेउ मत पनि रन्जुको यो पटकको सेलरोटीले तान्न सकेन । अझ रोचक कुरा त रन्जुले जमानत जोगाउन सकिनन् । हुन त यो चुनावमा स्वतन्त्र भनेर उठेका मिलन पाण्डे, गंगा चौधरीदेखि युग पाठकसम्म सबैको जमानत जफत भयो ।

नेपालमा कुनै पनि चुनावी क्षेत्रमा खसेको सदर मतको १० प्रतिशत मत ल्याउने उम्मेदवारको मात्रै धरौटी फिर्ता हुन्छ । उम्मेदवार मनोनयन गर्दा तिरेको १० हजार रकम १० प्रतिशत मत कट्दा फिर्ता हुन्छ । १० प्रतिशत नकट्दा फिर्ता हुन्न ।. त्यसैलाई जमानत जफत भएको भनिन्छ । यो कानूनमै भएको कुरा हो । प्रतिनिधिसभा सदस्य निर्वाचन ऐन, २०७४ को दफा ७१ मा यसको व्यवस्था गरिएको छ । त्यहाँ भनिएको छ, ‘पहिलो हुने निर्वाचित प्रणालीअन्तर्गतको कुनै निर्वाचनमा मतदान गरिएको जम्मा सदर मतको दश प्रतिशतभन्दा कम सदर मत ल्याउने उम्मेदवारको धरौटी जफत हुनेछ ।’ यही कानूनी प्रावधानले रन्जुको जमानत जफत भएको हो ।

रन्जुको जमानत जफत नहुन ४४ हजार २४९ मतको १० प्रतिशत अर्थात् ४ हजार ४२५ मत ल्याउनु पर्ने थियो । दर्शनाले उक्त मतभन्दा सात गुणाभन्दा कम मतमात्रै ल्याइन् । यसरी पाँच वर्ष अगाडि एमाले र कांग्रेस बाहेकका स्थापित दलहरुलाई हराएर चुनावी सरप्राइज दिएकी रन्जुले यो चुनावमा धेरै नचिनिएका श्रीराम गुरुङ (२,७६१ मत) देखि सुशान्त श्रेष्ठ (१,१२२ मत) सम्म भन्दा धेरै पछि परेर नयाँ सरप्राइज दिएकी छन् । हजारौं खर्च हुने चुनावमा रन्जुको जमानत जफत हुँदा दश हजार फिर्ता नहुनु आर्थिक रुपमा त कुनै ठूलो अर्थ राख्दैन । तर, जनअभिमतको गणितमा र अगामी राजनीतिक जीवनमा भने यसले धेरै ठूलो अर्थ राख्छ ।

बितेका पाँच वर्षमा रन्जुको पहिलो सानदार सरप्राइजदेखि अहिलेको दिकदार सरप्राइजसम्मको पेटबोली एकै छ । त्यो हो- मतदाताले नयाँ अनुहारको पनि निगरानी गर्छन् । रन्जुले काठमाडौंको मेयर पदमा उठेर पाएको तेस्रो सम्मानजनक मतको कदर गर्ने काम गरेको भए उनको मत बढ्न सक्थ्यो । उनले मेयर विद्यासुन्दर शाक्यका खराब कदमको एक-एक निगरानी गरेर खबरदारी गरेको र राम्रा कामको तारिफ गरेको भए रन्जुको राजनीतिक परिपक्वता देखिने थियो । उनले त्यसो गरिनन् । उनले त चुनावलाई कविता प्रतियोगितामा वा कुनै रियालिटी सोमा भाग लिने पेशेवर प्रतिस्पर्धी जस्तो गरिन् । ठूला दलहरुको राम्रो माहोल नभएको समयमा उनले नयाँ सानो दलबाट चुनाव लडिन् ।

जनताले विजेताहरुले विजय भएपछि राज्यसत्तामा खेलेको भूमिकामात्रै हैन, विजेता हुन नसकेका उम्मेदवारहरुले सडक र समुदायमा खेलेको भूमिका पनि निगरानी गर्ने सन्देश हो रन्जुको जमानत जफत ।

जब काठमाडौंमा र आसपासमा स्वतन्त्रहरुको माहोल आयो उनी पनि ‘स्वतन्त्र’ भन्दै संसदीय चुनावी मैदानमा नयाँ अवतारमा आइन् । यो सबै हेरिरहेका मतदाताले उनलाई पत्याएनन् । र, आठौं स्थानमा आउने गरी जमानत जफत गरिदिए । गर्न त दर्शनाले मत ल्याउन सकेको गरेकी हुन् । उनले बालेनले जस्तै चुनावी अभियानमा बढो छिटोछिटो हिँडेर प्रचार गरिन् । उनले नेवाः समुदायको मत तान्न समाचार पढे जस्तै भए पनि नेवारीमा मत मागिन् । टिकटकमा भिडियोहरु हालिन् । राष्ट्रिय मिडियाहरुमा अन्तर्वार्ता दिइन् । यी सबै तरिकाहरुलाई मतदाताले पत्याएनन् । किनभने पाँच वर्ष अगाडि मेयर पद ताकेर आएकी दर्शना हारेपछि हराइन् । एक टेलिभिजन अन्तर्वार्तामा उनले हराएको कारणबारे सोधिएको प्रश्नको जवाफमा पढ्न गएको र झन परिपक्व भएर आएको तर्क गरेकी थिइन् । राजनीतिमा आउनेले यो वा त्यो बहानामा जनताभन्दा पर हुनै पाउँदैन । जनताभन्दा पर हुनेहरुले राजनीति नै गर्ने हैन । राजनीतिमा निजी कारण देखाएर जनताभन्दा पर हुने बहाना चल्दैन । रन्जुले चलाउन खोजिन् । पत्याएनन् मतदाताले ।

रन्जुको बिजोग चुनावी गणितले दिएको सन्देश रन्जुलाई मात्रै हैन । अहिले राम्रो मत पाएका सबै स्वतन्त्र उम्मेदवारहरुलाई हो । अहिले आकार बढाएका सबै दलहरुलाई हो । अहिले राम्रो जनमत ल्याएका सबै उम्मेदवारहरुलाई हो । परिवर्तनको पक्षमा मत पाएका सबै उम्मेदवारहरुलाई हो । जनताले ठूला दलहरुलाई मात्रै होइन साना दलहरु र उनका उम्मेदवारहरुलाई पनि निगरानीमा राख्ने गरेको प्रमाण रन्जु दर्शनाको जमानत जफतको सन्देश हो । जनताले विजेताहरुले विजय भएपछि राज्यसत्तामा खेलेको भूमिकामात्रै हैन, विजेता हुन नसकेका उम्मेदवारहरुले सडक र समुदायमा खेलेको भूमिका पनि निगरानी गर्ने सन्देश हो रन्जुको जमानत जफत ।