दक्षिण एसियामा वायु प्रदूषण रोक्न विश्व बैंकको चेतावनी

काठमाडौं । विश्व बैंकले दक्षिण एसियामा वायु प्रदूषण रोक्न तत्काल कदम चाल्न चेतावनी दिएको छ । विश्वका १० अति प्रदूषित शहरमध्ये ९ वटा दक्षिण एसियामा रहेका छन् । यसले दीर्घकालीन असार पार्न सक्ने भन्दै विश्व कैंकले यथाशीघ्र कम गर्न आवश्यक पहल गर्न जोड दिएको छ ।

विश्व बैंकले बिहीबार सार्वजनिक गरेको ‘स्ट्राइभिङ फर क्लिन एअर : एअर पोलुसन एन्ड पब्लिक हेल्थ’ (स्वच्छ हावाको लागि प्रयास : दक्षिण एसियामा वायु प्रदूषण र सार्वजनिक स्वास्थ्यको अवस्था) शीर्षको प्रतिवेदनअनुसार दक्षिण एसियाका केही सघन जनसंख्या भएका र पिछडिएका क्षेत्रहरुमा P.M 2.5 को मात्रा विश्व स्वास्थ्य संगठनले घातक भनेर परिभाषित गरेभन्दा २० गुणा बढी रहेको जनाएको छ ।

यसबाट बालबालिकाको संज्ञानात्मक विकासमा अवरोध तथा कमी आउने, श्वासप्रश्वासको संक्रमण बढ्ने, दीर्घ रोगीहरुलाई प्रतिकूल असर पार्ने र दीर्घकालीन रुपमा यसले देशको स्वास्थ्य लागत बढाउने र उत्पादक क्षमता घटाउने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

सामान्यतया ठूला उद्योगहरू, पावर प्लान्टहरू र सवारीसाधनहरू विश्वभर वायु प्रदूषणको प्रमुख स्रोत मानिन्छ । तर, दक्षिण एसियामा खाना पकाउन प्रयोग हुने ठोस इन्धन, इँटाभट्टा जस्ता साना उद्योगहरूबाट हुने उत्सर्जन, फोहोर जलाउने परिपाटी प्रदूषणका मुख्य कारक तत्वको रुपमा देखापरेका छन् । ‘वायु प्रदूषणको लगातार बढिरहेको खतरनाक स्तरले दक्षिण एसियामा ठूलो जनस्वास्थ्य संकट निम्त्याएको छ । जसका कारण तत्काल कदम चाल्न आवश्यक देखिन्छ’, विश्व बैंकका उपाध्यक्ष मार्टिन रेजरको भनाइ छ ।

वायु प्रदूषणलाई नियन्त्रण गर्न यसका विशिष्ट स्रोतहरूमात्र नभई स्थानीय र राष्ट्रिय क्षेत्राधिकारको सिमानामा नजिकको समन्वय पनि आवश्यक हुने र क्षेत्रीय सहयोगले लागत-प्रभावी संयुक्त रणनीतिहरू लागू गर्न मद्दत गर्न सक्ने पनि रेजरले बताएका छन् । वर्तमानमा नीतिगत उपायहरू पूर्ण रूपमा लागू भए पनि दक्षिण एसियामा P.M 2.5 सान्द्रता घटाउन आंशिक रूपमा मात्र सफल हुने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । सोही कारण साना उत्पादन, कृषि, आवाशीय खाना पकाउने र फोहोर व्यवस्थापनमा नीति निर्माताहरूको विशेष ध्यान जानुपर्ने प्रतिवेदनले जनाएको छ ।

साथै दक्षिण एसियामा वायु प्रदूषण कम गर्न तीन तहका उपायहरु पनि प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । जसअन्तर्गत पहिलो चरणमा ठूला शहरहरूभन्दा बाहिर वायु प्रदूषणको अनुगमन विस्तार गर्दै, जनतासँग डाटा आदानप्रदान गरेर, वायुसेडहरूको विश्लेषण गर्ने विश्वसनीय वैज्ञानिक संस्थानहरू सिर्जना वा सुदृढ गर्दै र पूरै सरकारी दृष्टिकोण लिई वायुसेना व्यापक समन्वयको लागि शर्त सेट गरिनुपर्नेछ ।

दोस्रो चरणमा कृषि, ठोस फोहोर व्यवस्थापन, भान्साको चुलो, इँटाभट्टा र अन्य साना फर्महरूबाट वायु प्रदूषण घटाउने र एयरशेड-वाइड मानकहरू पेश गर्नुपर्ने तथा तेस्रो चरणमा आर्थिक प्रोत्साहनमार्फत निजी क्षेत्र समाधानहरू सक्षम पार्ने, वितरण प्रभावहरूलाई सम्बोधन गर्ने र उत्सर्जन अनुमतिहरूको व्यापार पनि क्षेत्राधिकार र फर्महरूमा घटाउन सकिने बताइएको छ ।