कोरोना महामारीले बनायो उद्यमी : एमबीए गरेका दाजुभाइसँगै सिंगो परिवार पशुपालनमा (भिडिओ)

विराटनगर । भारतको दिल्लीमा चार्टर एकाउन्टेन्ट पढिसकेपछि विराटनगरका प्रगिश बस्नेतले एमबीए गरे । एमबीए सकेकामात्रै थिए, कोरोनाको महामारी सुरु भयो । उनी घर फर्किए ।

उनका भाइ विज्ञान बस्नेत देहरादुनमा एमबीए गर्दै थिए । उनी पनि कोरोना महामारीका कारण घर आए । प्रगिश र विज्ञानका बुवा गिरिराजको विराटनगरमा नाम चलेको होटलमा लगानी थियो । कोरोना महामारीका कारण होटल व्यवसाय थिलथिलो भयो ।

२० वर्ष बुद्ध एयरमा सिनियर स्टेशन म्यानेजर र १० वर्ष नेपाल एयरलाइन्समा काम गरेका गिरिराजलाई छोराहरु विदेश नजाऊन् भन्ने लाग्थ्यो । गैरसरकारी संस्थामा काम गर्ने आमा प्रतीक्षालाई पनि छोराहरुले यतै काम गरुन् भन्ने नै थियो । छोराका साथीहरु धमाधम विदेश गएर उतै बस्न थालेपछि पिरोलिएका बस्नेत दम्पतीलाई छोराहरुले यतै केही उद्यम गरुन् भन्ने लागिरहेको थियो ।

तर, छोराहरुलाई नेपालमै रोक्ने कसरी ? कुनै योजना थिएन । कोरोना महामारीमा परिवार सबै सँगै थिए । होटल व्यवसाय थिलथिलो थियो । यही असहज परिस्थितिमा उनीहरुको दिमागमा आयो ‘ग्रीन यार्ड एग्रो फार्म’को कन्सेप्ट ।

नेपालमै प्रयोग नभएको पूर्ण स्वचालित गाई फार्म र दूध उत्पादन गर्ने सपना कोरोना कालमा बुनियो । कोरोना महामारीकै बेला उनीहरुले कागजी योजना बनाए । तर, उनीहरुसँग पैसा थिएन । के गर्ने ?

कोरोना महामारीले धेरै उद्योग व्यवसाय थला परे । कतिले रोजगारी गुमाए । तर, एमबीए गरेका दाजुभाइसँगै सिंगो बस्नेत परिवारलाई त्यही कोरोना महामारीले सफल उद्यमी बनायो । जुन उद्यमपछि उनीहरुले पछाडि फर्कनु परेको छैन । एमबीए गरेका दुई छोराले रोजगारीको लागि विदेशिनु परेको छैन । उल्टै दर्जनौं स्थानीयलाई रोजगारी दिएका छन् । कोरोना महामारीकै कारण बस्नेत दम्पतीले दुई छोरालाई साथमै पाएको छ ।

गिरिराजले सुनाए, ‘जस्तोसुकै महामारीमा पनि प्रोडक्सन भयो भने दुःख पाइन्न । कोरोना महामारीले उत्पादनको भविष्य देखाएपछि होटलको शेयर बेच्ने निर्णय गरें ।’

परिवारको सल्लाहमा उनले होटलको शेयर बेचे । अनि गाई फार्मको योजना अघि बढाए । भारतको दिल्लीमा बस्दा छोरा प्रगिशले केही गाई फार्म हेरेका थिए । उनले कागजी प्रक्रिया र प्रविधिको बारेमा रिसर्च गरे । यो काममा विज्ञानले सहयोग गरे । आवश्यक लगानीको जोहो बुवा गिरिराजले गर्न थाले ।

कोरोना कालमा दुई वर्ष रिर्सच गरेपछि उनीहरुले मोरङको कटहरी गाउँपालिका- ७ टकियामा सुरु गरे अत्याधुनिक ग्रीनयार्ड एग्रो फार्म ।

विराटनगरबाट नजिकै रहेको ग्रामीण क्षेत्रमा उनीहरुले नौ विगा क्षेत्रमा सञ्चालित माछा फार्म किने । पछि उनीहरुले वरिपरिको जग्गा किन्दै फार्मका लागि भनेर १५ विगा पुर्‍याए ।

भारतको पुनेबाट डेभियल कम्पनीको गाईपालनसम्बनी प्रविधि नेपाल भित्र्याए । अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनी डेभियलको प्रविधिअनुसार अत्यधुनिक गोठ निर्माण गरे । गाईका लागि आवश्यक पर्ने दाना बनाउने टीएमआर प्रविधि, मिल्क पार्लर, स्लरी र स्क्रेचर पनि नेपाल भित्र्याए ।

एमबीए गरेका दाजुभाइको नाममा बस्नेत परिवारले कम्पनी दर्ता गरे । यसपछि होलेस्टिन जातका दूधालु गाईहरु किने । उनीहरुको गाई फार्ममा अहिले १०५ वटा दुहुना गाई छन् । एउटा गाईले दिनको ३५ लिटरसम्म दूध दिन्छ । जसअनुसार दैनिक एक हजार ५०० लिटरसम्म दूध उत्पादन हुन्छ । यसको बजार मूल्य दैनिक एक लाख रुपैयाँ हो । फार्ममा उत्पादित दूध सीधै डेरीलाई बिक्री गर्दै आएका छन् उनीहरुले ।

फार्ममा अरु ५० वटा जति बाछी हुर्किंदैछन् । बाछी उत्पादनका लागि उनीहरुले सिमेन ब्रिडिङको काम थालेका छन् । ब्रिडिङका लागि सिमेन कन्टेनर फार्ममै राखेका छन् । सेक्सेड सिमेन ल्याएर गर्भधारण गराइन्छ ।

फार्ममा भेटिएका विज्ञानले भने, ‘सेक्सेड सिमेनबाट ९० प्रतिशतसम्म बाछी नै जन्मिन्छ । हामी अब वर्षको १०० वटा बाछी जन्माउने योजनामा छौं । हाम्रो लक्ष्य दूध उत्पादन गर्नेमात्रै होइन । नेपालमा अभाव रहेको उन्नत जातको गाईको बाछा उत्पादन पनि गर्नेछौं ।’

उनीहरुले फार्ममा गाईहरुको हेरचाह गर्न मासिक एक लाख रुपैयाँ दिएर मध्य प्रदेशबाट भेटेनरी डाक्टर ल्याएका छन् । उनी पूर्णकालीन कर्मचारीको रुपमा फार्ममा बसेर गाईको हेरचाह र व्यवस्थापन गर्छन् । डाक्टरले नै गाईलाई आवश्यक पर्ने आहारा निर्माण गर्छन् ।

प्रविधिको प्रयोग

ग्रीनयार्ड एग्रो फार्ममा तीनवटा प्याकेजमा यान्त्रीकरण गरिएको छ । गाईको दाना र आहार उत्पादन गर्ने टीएमआर । दूध दुहन र भण्डारण गर्न मिल्क पार्लर र गोठ सफा गर्न स्लरी र स्केपर । गाईलाई चाहिने हरियो घाँस, साइलेस, मिनरल र आवश्यक पौष्टिक तत्व मिसाउन टीएमआर प्रविधिको प्रयोग फार्ममा भएको छ ।

गाईको आहारा निर्माण गर्ने र मिक्सिङ गर्ने काम बल्क मिक्सिङ मेसिनले गर्छ । मेसिनको सहयोगले घाँसलाई टुक्रा बनाइन्छ । हरियो घाँसलाई बङ्करमा राखेर निश्चित मापदण्ड र समयसम्म राखपछि साइलेस तयार हुन्छ ।

हरियो घाँस, साइलेस, कन्सन्ट्रेड फिड, मिनरल हालेर मिक्स गरिन्छ । टीएमआर मेसिनले तयार पारेको गाईको खाना ट्याक्टरको सहायताले मेसिनबाट गाईसम्म पुर्‍याइन्छ

नेपालमै पहिलो पटक ग्रीन यार्ड एग्रो फार्मले फुली अटोमेटिक मिल्क पार्लरको स्थापना गरेको छ । पूर्ण स्वचालित मिल्क पार्लरमा यन्त्रको माध्यमबाटै दूध दुहिन्छ । मिल्क पार्लरमा गाईको दूध आफैं दुहिने, दुहेको दूध फिल्टर हुने र सीधै चिस्यान केन्द्रमा पुर्‍याउने व्यवस्था छ । चिस्यान केन्द्रमा सङ्कलन भएको दूध डेरीमा पठाउने गरिएको सञ्चालक विज्ञानले बताए ।

गाईको गोठ सफा गर्न स्लरी र स्केपर जस्ता मेसिनको प्रयोग भइरहेको छ । स्केपर मेसिनले गाई जहाँ उभिन्छ र जहाँ बस्छ, त्यहाँबाट आफैं सोहोरेर गोबर सङ्कलन गर्ने ठाउँमा पुर्‍याउँछ । स्लोरी मेसिनले मुत्र र गोबरको छुट्याउँछ । तरल पदार्थ ट्यांकीमा जान्छ । थिग्रिएको ठोस पदार्थ मलको रुपमा बाहिर जान्छ ।

झोललाई ट्याङ्करमार्फत खेतमा सीधै हाल्न सकिन्छ । थिग्रिएको चोक्टालाई भने प्याकेजिङ गरेर बेच्न सकिन्छ । खेतबारीमा सीधै पनि हाल्न सकिन्छ ।

‘यन्त्रको प्रयोगले हाम्रो लागत घटेको छ । डेढ घण्टामा १०५ वटा गाईको दूध दुहुन सकिन्छ । यसका लागि जम्मा दुई जना महिला कामदार राखेका छौं’, फार्मका निर्देशक गिरिराजले भने, ‘फार्ममा अहिले घाँस काट्ने, आहारा हेर्ने गरेर १२ जना जति नियमित कामदार राखेका छौं ।’

३ विगामा माछा, भैंसी र बाख्रा फार्म

एग्रो फार्मको २ विगामा अहिले माछा पालिएको छ । एक एक विगामा दुई वटा माछा पोखरी र १०-१० कठ्ठाका दुई वटा माछा पोखरी छन् ।

माछाबाट खर्च कटाएर वार्षिक २२ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी हुने गरेको निर्देशक गिरिराजले सुनाए । उनले माछा हेर्न छुट्टै मजदुर राखेका छन् । सुरुमा माछा फर्म थियो । गाई नै पाल्ने उद्देश्य भए पनि गाईबाट उत्पादन नहुञ्जेलसम्म धान्न माछा पालेको उनले बताए ।

उनको फार्ममा २०० वटा जति खरी र बोयर जातका बाख्रा पनि छन् । फार्ममा रहेको चरिचरण क्षेत्रको सदुपयोगका लागि बाख्रापालन गरेको गिरिराजले बताए ।

‘हामीले दूध उत्पादनका लागि भैंसीसमेत पालेका छौं । २७ वटा दुहुनो भैंसी छन्’, उनले भने, ‘५ लाख हालेर गुजरातबाट बीउ राँगो ल्याएका छौं । यो राँगो ८ करोड मूल्य परेको युवराज नामक राँगोको सन्तान हो । यतिको राँगो नेपालमै छैन । प्रदेश सरकारले यसको सिमेन सङ्कलन गर्ने र भण्डारण गर्ने प्रविधि उपलब्ध गराए अरु किसानलाई पनि फाइदा हुने थियो ।’