महत्वाकांक्षाले बन्धक बनाएको जीवन

कमल नयनमा देखिएको स्पन्दन नै जीवनको बोझ रहेछ । हुटहुटीको क्रन्दनले अन्ततः पीडा सिवाय केही नदिने रहेछ । सोचको तादात्म्यतामा जब महत्वाकांक्षा हावी हुन्छ, त्यो जीवनको मिथक बन्ने रहेछ । त्यही मिथकको वरिपरि सम्पूर्ण जीवन घुम्ने रहेछ । सोच फर्काउन सकियो । तर, त्यो यथार्थमा हुन सकेन । सोच्न सोचमात्र बन्ने सोच मानसिक रुपमा बन्धक बन्दो रहेछ । फेरि पनि त्यही निरन्तरतामा लाग्नु नै यथार्थ रहेछ । हिँडेको पाइलालाई मेट्न किञ्चित सम्भव नहुने रहेछ ।

सोच र हृदयको स्पन्दनमा सायद हृदय कमजोर र सोच हावी हुने रहेछ । सोचमा जब महत्वाकांक्षा हावी हुन्छ तब बगेको हावा पनि विपरीत हुने रहेछ । अत्यावश्यकभन्दा आवश्यकले प्रश्रय पाउँछ । त्यसपछि जीवन फिक्का फिक्का हुने रहेछ । हृदयको पुकार पनि मस्तिष्कको अगाडि लाचार बन्दो रहेछ, जुन कर्म र भाग्यमा गएर लीन हुने रहेछ । जीवनको न्यूनतम अर्थ नबुझ्दा धेरै आत्माहरु विलीन भए, हुँदैछन् र यो क्रम निरन्तर तीव्रका साथ चलिरहेछ ।

हिजोको बहाव कहिल्यै समान भएन क्यारे ! तर, लाग्थ्यो, सबै समान छन् । बाहिरी दृष्टिकोणले आत्मिक पहिचान गर्न नसकिने रहेछ । जानेको र लागेको कुरालाई नै सत्यता सम्झी गरिएका हत्कण्डाहरु अन्ततः जीवनोपयोगी बन्न सकेन । क्षणिक र प्राप्तिमा नै जीवन सम्झने हुतहुतीले न फर्कन सक्ने न त सम्हाल्न सक्ने अवस्था बन्दो रहेछ । स्वार्थको पनि हद हुन्छ क्यारे ! जसलाई सजीव जातिले थेग्न सक्दैन । यही स्वार्थको गन्धले अन्तत्वोगत्व निराशाको पहाड बन्दो रहेछ ।

क्षणिक र प्राप्तिमा नै जीवन सम्झने हुतहुतीले न फर्कन सक्ने न त सम्हाल्न सक्ने अवस्था बन्दो रहेछ । स्वार्थको पनि हद हुन्छ क्यारे ! जसलाई सजीव जातिले थेग्न सक्दैन । यही स्वार्थको गन्धले अन्तत्वोगत्व निराशाको पहाड बन्दो रहेछ ।

मात्रात्मक रुपमा कम र बढी भए तापनि निरन्तर बगिरहेको जल अविरल रुपमा यात्रामा रहे जस्तै जीवनको गतिमा अविरल सत्य रहेछ । अनुकूल वातावरणीय प्रभाव साधन भइरहँदा जीवनका साध्यहरु धुमिल हुँदो रहेछ । जसको आभास कमैलाई हुने रहेछ । सोच सधैं आफनो अधिनमा नहुने सत्य जबसम्म चेतनामा रहँदैन, गल्ती र पीडाका महासागरहरु नजानिँदो रुपमा सहयोगीका रुपमा नजिकिने रहेछन् । देख्दा र सोच्दा सामान्य लाग्ने परिपूरकहरु जब जीवनका यथार्थबोधतर्फ ढल्कन्छन् तबमात्र आभास हुने रहेछ । यो नै सत्यको घोतक रहेछ ।

प्राप्तिको यो उक्साहटमा जब अनियन्त्रित हुन्छ तब जीवनको तत्वबोध छायाँमा पर्दो रहेछ । जुन जीवनको केही समयसम्म छायाँमा नै विलीन हुँदोरहेछ, जसरी दिनमा सूर्यको किरण हावी भए जस्तै । यही अवधिमा महत्वाकांक्षाको पर्खाल ह्वात्तै बढिदिँदा दिनको सुस्तता र शितलता हुँदै अन्धकारतर्फ अग्रसर बन्दछ । त्यही पल नै जीवनभोगको चरम महत्वाकांक्षाको उपज रहेछ । देख्दा र भोग्दा सामान्य देखिए तापनि कहिल्यै सामान्य नहुने पलमा हाम्रा सोचहरुको उथलपुथलले यसको असमानता पुष्टि गरेको हुँदो रहेछ । यही पटाक्षेपभित्रको सत्य अन्ततः मात्तिएको उमेर र सोचपछि देखिँदो रहेछ ।

नजिकबाट यथार्थबोधको सामिप्य त सायद सृष्टिमा कमैले गरेका होलान् । जीवनभोगलाई नियाल्न सकिएमा र प्रकृतिलाई आत्मसात मात्र पनि गर्ने कोसिस गरिएमा गल्तीका श्रृंखलाहरु निरन्तर घटिरहने थिएनन् । अल्झिएको जीवन फर्काउन गरिएको अथाह कोसिस उपलब्धि शून्य हुने रहेछ । यथार्थबोधलाई आत्मसात गर्न हैन, पन्छाउन र छल्न उद्यत हाम्रा व्यवहार फेरि पनि उही बाटोमा अविरल रुपमा लम्किरहे ।

नजिकबाट यथार्थबोधको सामिप्य त सायद सृष्टिमा कमैले गरेका होलान् । जीवनभोगलाई नियाल्न सकिएमा र प्रकृतिलाई आत्मसात मात्र पनि गर्ने कोसिस गरिएमा गल्तीका श्रृंखलाहरु निरन्तर घटिरहने थिएनन् ।

धेरै बहावहरु यात्री बनेर जलक्रीडा बनेर सारथी बने, निश्चित पलका लागि । फेरि पनि हेक्का हुन सकेन । लाग्छ उही सहयात्री साथमा छ, यही झूटो आत्मविश्वासमा बगेको नियति यथार्थमा भिज्न सकेन । सहज खोज्ने र प्राप्तिमा सफल जीवन ठान्नेहरुको भीडमा भिडिरहेको छु, त्यही आत्मरतिमा रम्न । कहिले त लाग्छ, यी सबै मिथ्या हुन् । तर, त्यो कदापि टिक्न सक्दैन । नयनको दृष्टिदोष हो कि हृदयको परकम्प ! सोच किन नयनको यो दृष्टिदोषबाट परिचालित हुन्छ ? आत्मा नै उथलपुथल हुनेगरी मस्तिष्कमा देखिने ज्वारभाटाहरु किन सधैं असन्तुलित ?

हृदयको कुनाबाट मेरो नै आभास भए झैं । फेरि पनि त्यही हृदयको क्रन्दन किन असम्भव भयो होला ? त्यो नयनले खोज्ने आकृतिमा किन को बाधक बन्यो होला ? बाध्यता र भाग्यलाई दोष दिने अवस्थाको सृजनाकार हामी आफैं कि कोही अरु ? दोष दिएर नै फगत उम्कन खोज्ने दुस्साहस भनेको कमजोरीको द्योतक हो । जो हर कोहीमा देखिन्छ । कल्पना पनि बाँच्ने अचुक औषधि रहेछ । त्यही कल्पना र सपनाले हृदयको पुकार बोल्छ, जति नै आरोह, अवरोह र पर्खालहरु भए तापनि । तर, त्यो आरोह, अवरोध र पर्खाल तोड्ने हिम्मत र समयसम्म जीवित आत्मा रहला वा नरहला भन्ने हो ।

धर्तीमा चालिएको पाइलामा पनि सोधिएका प्रश्नको बाढीले जीवनबोध गराए तापनि त्यसको लक्ष्य सम्भव छैन । चाहना र आवश्यकता फरक फरक विषय रहेछन्, जसलाई हामी परिपूरक मानिरहेका छौं । महत्वाकांक्षाको यो बाढीले सोचको यो बन्धन चिर्न सक्ला कि नसक्ला ? समयको पल जस्तै घडीका सुईहरु घुमिरहे । प्राविधिक रुपमा फर्काउन खोज्नु मनोभावनामात्र रहेछ । जीवनको गति पनि यही रहेछ, जसमा सोच र महत्वाकांक्षा हावी बन्ने रहेछ भने हृदय र मस्तिष्क बन्धक ।