स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम : यस्ता छन् प्रक्रिया र फाइदा

के हो स्वास्थ्य कार्यक्रम ?

स्वास्थ्य बीमा स्वास्थ्य सेवामा सर्वव्यापी पहुँच सुनिश्चित गर्ने बृहत लोककल्याणकारी अवधारणा हो यसले स्वास्थ्य सेवा उपयोगको क्रममा हुने अनियोजित खर्चको जोखिमलाई अग्रीम व्यवस्थापन गर्दै वित्तीय संरक्षण प्रदान गर्ने अवधारणा अन्तर्गत सरकारले ल्याएको सामाजिक सुरक्षाको एक महत्वपूर्ण कार्यक्रम हो । यसमा व्यक्ति, समुदाय र सरकारको प्रत्यक्ष सहभागिता रहने गर्दछ ।

यस कार्यक्रममा बिरामी भएको बेला उपचारमा हुन सक्ने ठूलो खर्च धान्न कठिन नहोस् भनेर पहिले नै योगदान रकममार्फत जोखिम व्यवस्थापन गरिएको हुन्छ । यसले स्वास्थ्य सेवा उपयोगका क्रममा अनियोजित रुपमा भइरहेको व्यक्तिगत खर्चलाई व्यवस्थित गर्दै उपलब्ध स्रोतको प्रभावकारी व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्दछ ।

यसले गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा उपभोगको वकालत गर्दछ जसबाट अप्रत्यासित स्वास्थ्य हानीको कारणले हुने आर्थिक जोखिमबाट बच्न सकिन्छ । स्वास्थ्य बीमा नाफामुलक र व्यावसायिक कार्यक्रम नभई सेवामुलक सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रम हो ।

समस्त नेपाली नागरिकलाई सर्वसुलभ रुपमा गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्न र स्वास्थ्य सेवा उपभोगमा सुधार ल्याउनका लागि सामाजिक स्वास्थ्य बीमाको आधारमा सबैका लागि स्वास्थ्य सेवा सुनिश्चित गर्ने उद्देश्यका साथ २०७२ सालमा सामाजिक स्वास्थ्य सुरक्षाका रुपमा सुरुवात भएको यो कार्यक्रम हाल स्वास्थ्य बीमा बोर्डले संचालन गर्दै आएको छ ।

यस कार्यक्रमले सर्वव्यापी स्वास्थ्यको पहुँच (युनिभर्सल हेल्थ कभरेज, युएचसी) प्राप्तीतर्फ नेपाललाई अग्रसर बनाउँदै सन् २०३० सम्ममा दिगो विकास लक्ष्य प्राप्त गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने आशा लिएको छ ।

नेपालको संविधानले आधारभूत स्वास्थ्य सेवालाई निःशुल्क र सामाजिक सुरक्षाको हक प्रदान गरेको छ । नेपालको संविधान २०७२ को धारा ५१(ज) मा नागरिकका आधारभूत आवश्यकता सम्बन्धी नीति अन्तर्गत नागरिकको स्वास्थ्य बीमा सुनिश्चित गर्दै स्वास्थ्य उपचारमा पहुँचको व्यवस्था मिलाउने उल्लेख छ ।

गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा प्राप्त गर्ने नागरिकको अधिकारको संरक्षण गर्न, स्वास्थ्य बीमाद्वारा पूर्व भुक्तानीको माध्यमबाट बीमितको आर्थिक जोखिम न्यूनीकरण गर्न तथा स्वास्थ्य सेवा प्रदायकको दक्षता र जवाफदेहीता अभिवृद्धि गरी स्वास्थ्य सेवामा आम नागरिकको सहज पहुँच सुनिश्चित गर्न स्वास्थ्य बीमा ऐन २०७४ र स्वास्थ्य बीमा नियमावली २०७५ जारी भइसकेको छ ।

नेपालमा स्वास्थ्य बीमा वि.स. २०७२ साल चैत्र २५ गते देखि विमित्तलाई दर्ता शुरु गरि(आ.व. २०७२/७३) कैलाली जिल्लाबाट कार्यक्रमको शुरुवात भएको थियो र उक्त आ.व. २०७२/७३ देखि नै बागलुङ र ईलाम जिल्ला पनि २०७३ साल असार १५ गते देखि दर्ता शुरु गर्न थालिएको थियो ।

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा समाहित हुने माध्यम र प्रक्रियाहरु ?

पहिलो माध्यम- दर्ता सहयोगी

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा सर्वसाधरणहरु समाहित गर्नको लागि देशमा रहेका प्रत्येक वडामा एक जना दर्ता सहयोगीको व्यवस्था गरिएको छ ।

वडामा कार्यरत दर्ता सहयोगीहरुलाई प्रत्यक्ष वा फोन मार्फत सम्पर्क गर्ने,

आपसी समझदारीमा घरमै वा अन्य स्थानमा दर्ता सहयोगीलाई बोलाउने,

नेपाल सरकार वा अन्तर्गतका निकायबाट जारी गरिएको आफ्नो परिचय खुल्ने परिचयपत्र दर्ता सहयोगीलाई उपलब्ध गराई बीमालेख फाराम भरि आफ्नो फोटो खिचाउने,

बीमा लेख फाराम भरेपछि दर्ता सहयोगीले परिवारका प्रत्येक बीमितलाई छुट्टाछुट्टै परिचय पत्र उपलब्ध गराउनेछ,

दोश्रो माध्यम- दर्ता अधिकारी/बीमा व्यवस्थापन सूचना प्रणाली

वडामा कार्यरत दर्ता सहयोगीहरुले आफ्नो वडाका विमित्तहरुको बीमा अभिलेख फाराम सहितको विवरण जिल्लामा रहेको सम्पर्क शाखा कार्यालयमा दर्ता अधिकारीलाई पेश गर्नेछन्,

उक्त पेश भएको बीमा अभिलेख फाराम अनुसार विमित्तको विवरण दर्ता अधिकारीले बीमा व्यवस्थापन सुचना प्रणालीमा प्रविष्टि गर्नेछन्,

बीमा व्यवस्थापन सुचना प्रणालीमा प्रविष्टि पछि स्वास्थ्य बीमा चक्र अनुसार केहि समय पछि सेवा सक्रिय हुनेछ,

सेवा सक्रिया भए पछि बिमित्तले उल्लेख गरेको प्रथम सेवा विन्दु अर्थात अस्पताल, प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्रहरुबाट उपलब्ध हुने स्वास्थ्य सेवा विमित्ले लिन सक्नेछ,

उक्त सेवा एक वर्षका लागि हुनेछ र १ वर्ष पछि निरन्तररुपमा नियमानुसार नविकरण गरिराख्नु पर्नेछ ।

स्वास्थ्य बीमाका लागि लाग्ने योगदान रकम र बीमितको सुविधा योजना

यो योगदानमा आधारित कार्यक्रम भएको हुनाले केही योगदान रकम विमित्तले बुझाउनु पर्ने हुन्छ । जुन निम्नानुसार रहेको छः–

५ जनासम्मको सदस्य रहेका साधारण परिवारले योगदान रकम रु ३५०० बुझाउनु पर्नेछ जसले प्रति परिवार प्रति वर्ष रु १ लाख सम्मको सेवा प्राप्त गर्नेछ ।

५ जना भन्दा बढी सदस्य रहेका साधरण परिवारको हकमा प्रति सदस्य थप रु ७०० योगदान रकम बुझाउनु पर्नेछ र सेवामा थप प्रति सदस्य थप २० हजार रुपैयाँका दरले थप्दै प्रति वर्ष अनिकतम २ लाख रुपैयाँ सम्मको सेवा पाउनेछ । जस्तै (कुनै परिवारमा ७ जना सदस्य छन उक्त परिवारले योगदान रकम रु ४९००/– बुझाउनु पर्नेछ र सेवा रु १ लाख ४० हजार बराबरको पाउनेछ)
माथि उल्लेखित नियमित सेवा बाहेक नेपाल सरकारले कडा रोग भनि तोकिएका रोग विमित्तलाई लागेमा थप १ लाख सम्मको उपचार सुविधा विमित्तले पाउनेछन ।

तर थप १ लाख नियमित पाउने सुविधा सकिएमा मात्र पाईनेछ । थप १ लाख सम्मको उपचार सुविधा पाउने रोगहरु क्यान्सर, मुटुरोग, मृगौला रोग, हेड इन्जुरी, स्पाइनल इन्जुरी, सिकलसेल एनिमिया, पार्किन्सोनिजम र अल्जाइमर रहेका छन् ।

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा नेपाल सरकार, प्रदेश सरकार वा स्थानीय तहले निःशुल्क बीमा गरिदिने वर्ग र पाउने सेवा
अति गरिब–प्रचलित कानून बमोजिम अतिगरिब परिचयपत्र प्राप्त परिवारको योगदान रकमको शतप्रतिशत निशुल्क जसले परिवार सदस्य संख्या अनुसार रु १ लाख देखि अधिकतम २ लाख सम्म सेवा पाउनेछ ।

अति अशक्त अपाङ्गता(क वर्गको रातो कार्ड प्राप्त), कुष्ठरोगी, एच.आई.भी सङ्क्रमित, जटील खालका क्षयरोग (एम.डी.र.टि.वि.) बिरामी भएकाको परिवारको योगदान रकमको शतप्रतिशत निशुल्क जसले परिवार सदस्य संख्या अनुसार रु १ लाख देखि अधिकतम २ लाख सम्म सेवा पाउनेछ ।

जेष्ठ नागरिक–७० बर्ष उमेर पुगेका जेष्ठ नागरिकको योगदान रकमको शतप्रतिशत निशुल्क जसले रु १ लाख सम्मको सेवा पाउनेछ ।

महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका–महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकाका संलग्न भएको परिवारको योगदान रकमको पचास प्रतिशत छुट जसले परिवार सदस्य संख्या अनुसार रु १ लाख देखि अधिकतम २ लाख सम्म उपचार सुविधा पाउनेछ ।

बीमा कार्यक्रममा पाइने सेवाहरु

स्वास्थ्य बीमा गर्ने जो कोही बिमित्तले तोकिएको कुनै पनि सेवा प्रदायक अस्पतालबाट बहिरङ्ग अर्थात ओ.पी.डी सेवा, आकस्मिक, अन्तरङ्ग सेवा पाउने छन् । अस्पताल भर्ना भएर लिनुपर्ने सेवामा क्याबिनको सुविधा उपलब्ध हुने छैन । यस्तै एक्स-रे, इसिजी, अल्ट्रासाउण्ड, एम.आर.आई., सिटी स्क्यान, रगतको जाँच, साना–ठूला शल्यक्रियाहरू र तोकेको मूल्यमा चश्मा, श्रवणयन्त्र, सेतो छडी, बैशाखी लगायतका सेवाहरु प्राप्त गर्न सक्नेछन् ।

त्यस्तै, स्वास्थ्य बीमा बोर्डले तोकेको सूचीकृत औषधि निःशुल्क प्राप्त गर्न सक्नेछन् । तर गम्भीर चोटपटकका लागि गरिने उपचार, ओठ, तालु, काटिएकोमा गरिने सर्जरी बाहेकको प्लाष्टिक तथा कस्मेटिक सर्जरी आदि भने निःशुल्क हुने छैन ।

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा सदस्यता दर्ता र सेवा सुरु हुने मिति

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा प्राप्त हुनेछ स्वास्थ्य सेवा/सुविधा कसरी लिन सकिन्छ ?

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमामा सुरुमा बीमा लेख भर्ने बेलामा स्वास्थ्य बीमा बोर्डले प्रथम सेवा विन्दु भनेर तोकिएका सेवा प्रदायक एउटा मात्र छनौट गर्नु पर्नेछ । विमितले अस्वस्थ हुदाँ प्रथम सेवा विन्दुका रुपमा छनौट गरेको सेवा प्रदायकबाट स्वास्थ्य सेवा लिनु पर्नेछ ।

बिरामीलाई प्रथम सेवा विन्दु बाट आवश्यक स्वास्थ्य उपचार गराउन नसक्ने भएमा प्रेषण पूर्जी भरि स्वास्थ्य बीमा बोर्डले रिर्फलर केन्द्र भनि तोकिएका अस्पतालहरुमा विरामीलाई रिफर गरि विमित्तले स्वास्थ्य सेवा लिनु पर्नेछ । इमेरजेन्सी अवस्थाका बिरामीलाई रिर्फलर केन्द्र भनि तोकिएका अस्पतालहरुबाट पनि सिधै स्वास्थ्य सेवा लिन पाईनेछ ।

स्वास्थ्य बीमा गरेपछि रहने अवधि र नविकरण गर्ने समय

बीमित परिवारले सेवा प्रदायक वा अस्पतालबाट निरन्तर सेवा लिनका लागि हरेक वर्ष बीमा नवीकरण गर्नुपर्दछ । यसका लागि सुरुमा जुन चक्रमा दर्ता भएको हो, सोही चक्रमा नवीकरण गर्नुपर्ने हुन्छ ।बीमा सदस्यता दर्ता गरिसकेपछि सेवा पाउनका लागि निश्चित चक्र पार गर्नुपर्छ ।

जस्तै, वैशाख, जेठ, असार महिनामा सदस्यता दर्ता गरेका बीमितले भदौ १ गतेबाट सेवा पाउन सक्छन् भने र बीमितले अर्को वर्षको साउन मसान्तसम्म मात्रै सेवा लिन पाउने छन् । बीमित्त परिवारले १ वर्ष पछि पुन बीमा नविकरण गर्नु पर्नेछ । आफ्नो वडामा रहेका दर्ता सहयोगी मार्फत बीमा नविकरण गर्न सकिनेछ र हाल स्वास्थ्य बीमा बोर्डले स्वास्थ्य बीमा नविकरण डिजिटल वालेटहरु मार्फत पनि गर्न सकिने व्यवस्था गरेको छ ।

सेवा नलिएमा योगदान रकम र प्राप्त हुने सुविधा फिर्ता र जम्मा हुन्छ त ?

परिवारको सामूहिक स्वास्थ्य सुरक्षाका लागि तिरिएको योगदान रकम सेवा नलिए पनि फिर्ता हुँदैन र प्राप्त हुने सुविधा विमित्तले सबै नलिएमा बाकी सेवा सुविधा जम्मा पनि हुदैन ।

नेपालमा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमको हालको अवस्था

नेपालमा स्वास्थ्य बीमा २०७२ साल चैत २५ गतेदेखि बीमितलाई दर्ता शुरु गरि(आ.व. २०७२/७३) कैलाली जिल्लाबाट कार्यक्रमको शुरुवात भएको थियो र उक्त आ.व. २०७२/७३ देखि नै बागलुङ र ईलाम जिल्ला पनि २०७३ साल आषाढ १५ गते देखि दर्ता शुरु गर्न थालिएको थियो ।

राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार नेपालको कुल जनसंख्या २ करोड ९१ लाख ६४ हजार ५ ७८ रहेको छ भने हाल सम्म नेपालमा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा समाहित हुनेको संख्या ७१ लाख ८० हजार ५०२ जना रहेको छ । यो नेपालको कुल जनसंख्याको करिब २५ प्रतिशत हुन आउछ । प्रदेश अनुसार कोशी प्रदेशको जनसंख्या ४९ लाख ६१ हजार ४१२ रहेको छ भने बीमित्तको संख्या २१ लाख ८४ हजार ५०७ रहेको छ यो तथ्याङकाले कोशी प्रदेशमा ४४ प्रतिशत जनता स्वास्थ्य बीमाको पहुँचमा पुगेका छन ।

यसै गरि गण्डकी प्रदेशमा कुल जनसंख्याको झण्डै ३८ प्रतिशत जनता स्वास्थ्य बीमाको पहुँचमा रहेका छन । त्यसै गरि कुल जनसंख्याको क्रमश बागमती प्रदेशमा झण्डै २५ प्रतिशत, कर्णाली प्रदेशमा झण्डै २५ प्रतिशत, लुम्बिनी प्रदेशमा झण्डै २१ प्रतिशत, सुदुरपश्चिम प्रदेशमा झण्डै २० प्रतिशत र मधेश प्रदेशमा झण्डै ९ प्रतिशत जनता स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम समाहित भई बीमाको पहुँचमा रहेका छन ।

प्रदेशगत तथ्याङ्क अनुसार सबै भन्दा धेरै कोशी प्रदेशमा त्यहाँका जनताहरु कार्यक्रमको पहुँचमा रहेका छन भने सबै भन्दा कम मधेश प्रदेशमा रहेका छन । जिल्लागत रुपमा झापा जिल्लामा कुल जनसंख्याको ६७ प्रतिशत जनता स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा समाहित भएको देखिन्छ ।

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम पर्वत जिल्लाको अवस्था

पर्वत जिल्लामा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमको शुरुवात वि.स. २०७६ फागुन ३ गते देखि आ.व. २०७६/७७ मा भएको थियो । राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार पर्वत जिल्लाको जनसंख्या १ लाख ३० हजार ८ सय ८७ जना रहेकोमा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा बीमितको संख्या ३६ हजार ७ जना यस कार्यक्रममा समाहित भएका छन् ।

यो कुल जनसंख्याको झण्डै २८ प्रतिशत हुन आउँछ । उल्लेखित विमित्तहरु मध्ये साधरण परिवार तर्फ २७ हजार ३५० जना, महिला स्वास्थ्य स्वंयमसेविका परिवार तर्फ १ हजार २४२ जना, जेष्ठ नागरिक परिवार तर्फ ६ हजार ५२३ जना, एच.आई.भी सङ्क्रमित परिवार तर्फ १ सय ३३ जना, कुष्ठरोगी परिवार तर्फ १० जना, जटील खालका क्षयरोग (एम.डी.र.टि.वि) परिवार तर्फ १ जना र अति अशक्त अपाङ्गता(क वर्गको रातो कार्ड प्राप्त) परिवार तर्फ ७४८ जना गरि जम्मा ३६ हजार ८ जना विमित्तहरु पर्वत जिल्लामा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमा समाहित भएका छन ।(यो तथ्याङ्क २०८० साल भाद्र १५ गते सम्मको हो)

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमका उद्देश्यहरु

गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवाको पहुँच र उपयोगमा सुधार ल्याई सामाजिक स्वास्थ्य बीमाको आधारमा सबैका लागि स्वास्थ्य सेवा सुनिश्चित गर्ने

स्वास्थ्य सेवाका क्षेत्रमा पूर्वभुक्तानी र जोखिम न्यूनीकरणको व्यवस्था गरेर सर्वसाधारणका लागि थप वित्तीय संरक्षण प्रदान गर्ने ।
वित्तीय साधनको समतामूलक परिचालन गर्ने ।

स्वास्थ्य सेवा प्रवाहका क्रममा सेवाको गुणस्तर, प्रभावकाता, दक्षता र जवाफदेहीतामा सुधार ल्याउने

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमका फाइदाहरु

स्वास्थ्य बीमा योजना एक लोककल्याणकारी कार्यक्रम हो । यसमा स्वास्थ्य बीमा योजना खरिद गर्न सक्ने साधरण परिवारबाट योगदान रकम लिएर र असमर्थ न्यून आय भएका मानिसलाई स्वास्थ्य सुविधा प्रदान गर्न सरकारले साधारण बजेटबाट सामाजिक कल्याणकारी कार्यक्रमको व्यवस्था गर्छ । स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम अन्तर्गत स्वास्थ्य खर्चको जोखिम स्वास्थ्य बीमा सञ्चालकले बेहोर्छ, स्वास्थ्य बीमा खरिदकर्ताले होइन ।

स्वास्थ्य बीमा अन्तर्गत जोखिमको सामूहिकीकरण हुन्छ, दुर्घटना वा ठूलो रोगको सिकार हुनेले जोखिम आफैँ व्यहोर्नु पर्दैन, जोखिम स्वास्थ्य बीमा योजनाको व्यवस्थापकले व्यहोर्छन् ।

स्वास्थ्य बीमाले उपचार खर्च नभएका कारणले सेवाबाट वञ्चित हुनुपर्ने स्थितिको अन्त्य गर्छ र धनी–गरिब सबैले आवश्यक परेको बेला निःशुल्क स्वास्थ्य सेवा प्राप्त गर्छन् ।

स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रमले बिरामी भएकालाई गरिब हुनबाट जोगाउन र उनीहरूलाई स्वस्थ र उत्पादनशील जीवन जिउने अवसर प्रदान गर्छ ।

विभिन्न रोगहरुप्रति सचेत भई परामर्श तथा परीक्षण गरौं भन्ने भाव विकास भै समयमा रोगको उपाचार गर्न प्रेरित गर्ने ।

नियमित औषधी सेवन गर्नेलाई निशुल्क औषधी उपलब्ध भई पैसाको बचत हुने ।

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमका कठिनाई र चुनौतीहरु

सेवाग्राहीसँग सम्बन्धीत मुख्य कठिनाई र चुनौतीहरु

सेवा प्रदायकले विमित्त विरामीलाई सहजरुपमा बीमितहरुलाई सेवा दिन नसक्नु ।

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम केन्द्रीकृत प्रणालीमा आधारित भई यसको महत्वलाई ग्राउण्ड लेभल सम्म बुझाउने प्रभावकारी संयन्त्र नहुनु ।

जनताहरुले स्वास्थ्य बीमाको चक्र नबुझ्ने र बीमा गरेकै दिन सेवा सक्रिय हुनु पर्ने गलत बुझाई ।

दर्ता सहयोगीलाई तालिमको अभावका कारण सेवाग्राहीले बीमा सम्बन्धी सबै कुराहरु बुझन नसक्नु ।

सेवा प्रदाएक संस्थाहरुमा आवश्यक औषधी उपलब्ध हुन नसक्नु ।

जनताहरुलाई स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमको फाइदा र कार्यक्रमको नियमबारे सूचित गराउन नसक्नु ।

जनताहरु बिरामी भएपछि मात्र स्वास्थ्य बिमा गर्ने वा नवीकरण गर्न खोज्नु ।

आम जनमानसको बुझाई जीवन र निर्जीवन व्यावसायिक बिमाजस्तै स्वास्थ्य बिमामा पनि योगदान रकम तिरेपछि निश्चित समयपछि बोनससहित बिमा रकम फिर्ता हुन्छ भन्ने गलत बुझाइ ।

सेवाप्रदायकसँग सम्बन्धित मुख्य कठिनाईहरु र चुनौतीहरु

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम लागू भएदेखि नै सरकारी अस्पताल तथा स्वास्थ्य संस्थाहरुमा सेवाग्राहीहरुको भिड उल्लेख्य मात्रामा छ । एकातर्फ वर्षौं पुरानो संरचना, कमजोर पूर्वाधार तथा अर्को तर्फ वर्षौ पुरानो सीमित जनशक्ति दरबन्दी संरचना लगायत कमजोर व्यवस्थापकीय पक्षका कारण सेवाग्राहीहरुलाई सन्तुष्ट बनाउन नसक्नु ।

सामान्यभन्दा सामान्य चेकजाँच तथा स्वस्थ व्यक्तिहरु समेत स्वास्थ्य स्थिति के कसो छ भनि पटक–पटक एउटै जाँच गर्न स्वास्थ्य संस्था धाई भिडभाड गराउनु ।

एउटाको बिमाबाट अर्को व्यक्तिले सेवा लिन खोज्नु ।

सेवा ग्राहीले बिरामी पुर्जा आफै लिएर गई दाबी भुक्तानीमा समस्या गराउनु ।

प्रथम सेवा विन्दुबाट परीक्षण नगराई पहुँचको भरमा अन्यत्र रेफर गर्न समेत दबाब दिनु ।

समयमा सेवाप्रदायकलाई स्वास्थ्य बीमा दाबी भुक्तानी नभएको गुनासो बढदै जानु ।

स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमका समस्याका निराकरणका उपायहरु

देशका आम नागरिकहरुलाई स्वास्थ्योपचारमा आर्थिक भार नपरोस् भन्ने उद्देश्यले चलाइएको स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम प्रभावकारी बनाउन सेवाग्राही, सेवाप्रदायक र कार्यक्रम व्यवस्थापक बीच सुमुधुर सम्बन्ध हुनु पर्दछ । राज्यका तीन वटै तहहरुले यस कार्यक्रमको अवनत्व लिई कार्यक्रमलाई सफल बनाउ सधै लागि पर्नु पर्ने अवस्था रहेको छ, यसो नहुँदा यसबाट धेरैले लाभ लिन सक्ने अवस्था रहँदैन ।

स्वास्थ्य बीमा बोर्ड सबै जिल्लाहरुमा स्थायी संरचना तयार गरी दक्ष जनशक्तिको व्यवस्थापन गर्ने ।

जिल्लामा रहेका कार्यालयहरुलाई पुर्ण अधिकार प्रत्यायोजन गरि कार्यक्रमको महत्वलाई जनस्तरसम्म पुर्याउने ।

देशभरी रहेका दर्ता सहयोगीहरुलाई उत्प्रेरित गर्ने तालिम लगायतका अतिरिक्त सुविधाको व्यवस्था गर्ने ।

केन्द्रिकृत ढाँचामा सञ्चालित स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम संघियतासँगै बदलिएको संरचनाअनुसार संघीय, प्रादेशिक र स्थानीय तहसँग समन्वय गरेर कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने ।तीनै तहकै सरकारहरुको समन्वयमा कार्यक्रमलाई थप महत्वका साथ प्रभावकारी कार्ययोजना अघि बढाउने ।

स्वास्थ्य बीमा अन्तर्गतको सेवा लिन जाँदा प्रक्रियागत झन्झट, समयमा उपचार नहुने र अस्पतालमा धेरैजसो औषधि नपाईने समस्यालाई हटाउन सेवा प्रदायक अस्पतालहरु जिम्मेवारीका साथ आफ्नो सेवालाई विस्तार र गुणस्तीय बनाउन लाग्ने ।

स्वास्थ्य बीमाको चक्र बुझाउन प्रचारप्रसार गर्नु पर्ने र आफुले दर्ता सहयोगीसँग बीमालेख भरेको कम्तीमा १ महिना र बढीमा ३ महिना पछि मात्र सेवा सक्रिया हुने कुरा बीमितलाई सूचित गराउने ।

स्वास्थ्य उपचारमा सहज पहुँचका लागि सेवा प्रदायकहरुले समयाअनुकुल आफ्ना स्वास्थ्य सेवालाई सुविधाजनक र सहजता सेवा उपलब्ध गराउने ।

कार्यक्रमको व्यवस्थापकले सरकारी र निजी स्वास्थ्य संस्थासँग साझेदारी गरि उनीहरुसँग विश्वासको वातावरण बनाउन प्रयास गर्ने ।

स्वास्थ्य बीमा दाबी र भुक्तानीलाई प्रविधि मैत्री बनाई स्वचालित बनाउने ।

बिरामी भएर मात्र स्वास्थ्य बीमा गर्नु पर्छ भन्ने जनभावनालाई परिवर्तन गराई स्वास्थ्य बीमा बापतको योगदान रकम खर्च होइन आफ्नो स्वास्थ्यको लागि लगानी हो भन्ने भावनालाई बढाउन सचेतनाका कार्यक्रमलाई अघि बढाउने ।

अतः तपाईको स्वास्थ्य हाम्रो अठोट भन्ने मुल नाराका साथ अघि बढेको स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमको व्यवस्थापकीय निकाय स्वास्थ्य बीमा बोर्डमार्फत अझै प्रभावकारी स्वास्थ्य सेवा जनता माझ पुर्याई सेवा ग्राही र सेवा प्रदायक बीचको सम्बन्धलाई थप बलियो बनाउन स्वास्थ्य बीमा बोर्ड सक्षम तरिकाले अघि बढनु पर्दछ र यस कार्यक्रमा जनताहरुको थप आकर्षणको केन्द्र बनाउने तर्फ सबै जिम्मेवार बन्नु पर्दछ आफ्ना नागरिकको स्वास्थ्यको सुरक्षाको लागि हात्तेमालो गरि स्वास्थ्य बीमालाई राज्यको एक सामाजिक सुरक्षाको उत्कृष्ट कार्यक्रम बनाउने तर्फ हामी सबै लाग्नु पर्दछ ।

(लेखिका श्रीस स्वास्थ्य बीमा बोर्ड, सम्पर्क कार्यालय पर्वतको जनस्वास्थ्य निरीक्षक/प्रमुख हुन् ।)