सुवास नेम्वाङका छोरा सुहाङको कटु स्मृति- हस्पिटल जानुपर्ने गाडी च्यासल मोडिएपछि खङ्‌ग्रङ्ग भएँ (भिडिओ)

गत भदौ २६ गते नेकपा एमाले उपाध्यक्ष एवं संविधानसभा अध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्वाङको निधनपछि इलाम क्षेत्र नम्बर २ खाली छ । र, त्यहाँ आगामी वैशाख १५ का लागि उपचुनावको मिति घोषणा भइसकेको छ । उपचुनावको तयारीबीच सुवासका कान्छा छोरा सुहाङ यतिखेर चर्चामा छन् ।

वकालत पेशामा रहेका उनी करिबकरिब गुमनाम नै थिए । बुवासँग हरेक बिहान राजनीति र पारिवारिक विषयमा कुराकानी हुने गरेको सुहाङ सम्झिन्छन् । बुवा पदमा भइञ्जेल कुनै पनि लाभको पदमा नरहने आफूहरूबीच सम्झौता रहेको उनले सुनाए । समाज बुझेदेखि नै राजनीतिमा रुचि रहेको भन्दै उनले १०/१५ वर्ष राजनीति सिकेर सबै कुरा बुझेर आउँछु भन्ने सोचमा भएपनि परिस्थितिले अहिले नै आउनुपरेको हामीसँग बताएका छन् । 

उपचुनावका लागि दाबेदारी, तयारी, बुवासँगका क्षणगायतका विषयमा सुहाङसँगको कुराकानी नेपाल टकमा –

– हिजोआज के कसरी बितिरहेको छ दिनचर्या

परिवारलाई धेरै समय दिने गरेको छु । सँगसँगै मेरो आफ्नो कान्तिपुर ल एशोशिएटलाई समय दिन्छु । परिवारलाई माया गर्नुहुने शुभचिन्तक शुभेच्छुकसँगको भेटघाटलाई समय दिन्छु ।

– बुवा गुमाउनुभएको ६ महिना बित्यो । यो अवधि पारिवारिक रूपमा र व्यक्तिगतरूपमा तपार्ईंका लागि कत्तिको कष्टप्रद रह्यो ?

मानव जातिमा कष्टको कुरा त नयाँ नयाँ थपिरहेकै हुन्छ । बुवाको अनुपस्थितिमा परिवारमा धेरै नै कष्ट त परेकै छ । तर, हाम्रो परिवार आफन्तजन हामीलाई माया गर्नुहुने अग्रज अभिभावको साथ सहयोगले त्यति सार्‍हो कष्ट भएको छैन ।

– बुवाको असामयिक देहावसानको क्षणलाई अहिले कसरी सम्झिनुहुन्छ ? आफूलाई सम्हाल्न कत्तिको गाह्रो भएको थियो ?

अझैपनि बुवाको कुरा गर्दा मन चस्स पोल्छ । प्लेनमा चढ्ने बेलादेखि ओर्लिन्जेलसम्म धेरै कुरा दिमागमा चलिरहेको थियो । बुवा अझै जीवितै हुनुन्छ होला, केही त चान्स होला, डाक्टरहरूले बचाउनुभो होला भन्ने खालका कुराहरू मनमा खेलिरह्यो । प्लेनबाट झरिसकेपछि छिटोछिटो च्यासल जाउँ भनेपछि म खङगरङ्ग भयो । हस्पिटल जानुपर्ने किन च्यासल ? भन्ने भयो । च्यासलमा पुगेपछि मात्र रियालिटी चेक भयो । त्यो बीच्चको बाटोमा के भयो कसो भयो भन्ने केही थाहा भएन । त्योबेला केही सोच्न सक्ने हालतमा थिइनँ । परिवारले, अग्रजहरूले आजभोलि साथ दिएर शक्ति दिइराख्नुभएको छ । त्यसैले आत्मबल दर्‍हो बनाएर अघि बढिरहेको छु ।

– उहाँको स्वास्थ्य अवस्था कस्तो थियो ? आफ्नो स्वास्थ्यको कत्तिको ख्याल राख्नुहुन्थ्यो ?

बुवा आप्नो हेल्थ मेन्टनमा धेरै इच्छुक व्यक्तिमा गनिनुहुन्छ । ए ! यो त मैले खानुहुन्न डाक्टरले नखानुभनेको छ भन्नुहुन्थ्यो । एकदमै बार्नुहुन्थ्यो । मिठ्ठाइ एकदमै मन पराउने व्यक्ति कहिलेकाहीँ मिठ्ठाइ दिँदा मैले धेरै खाइसकेँ अब तिमेरु खाऊ भन्नुहुन्थ्यो । स्वास्थ्यको मामलामा उहाँ आफ्नो धेरै केयर गर्नुहुन्थ्यो । समस्या केही थिएन । एकदिनअघि मात्र हँसीठट्टा गरेर कुरा भएको सम्झना छ । हाँसीहाँसी फोन गर्‍यौं । भोलिपल्ट म अलि व्यस्त भएँ, त्योबेला ज्वरो आएको रहेछ । तर, ज्वरोले मान्छे लान्छ भनेर कसैले कल्पना गर्न सक्दैन ।

– बुवाले तपाईंलाई राजनीतिमा लाग्न कत्तिको प्रेरणा दिनुभएको थियो ? बुवा पार्टीको उच्च पदमा हुँदा पनि तपाईं किन एमालेको कुनै कमिटीमा रहनुभएन ?

बुवा र मेरो धेरै अगाडिदेखिको कुरा- छोरा वकिल बन्नुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो । मैले एसएलसी गरिसकेपछि बुवा म वकिल बन्छु भन्दा त्यो अनुहार झल्झली याद छ- उहाँले खुसी लुकाउन सक्नुभएको थिएन । उहाँकै सल्लाहमा अष्ट्रेलिया पुगेँ ब्याचलर पढेर आएर एलएलबी पढ्छु भनेर । ल बीएलएलबी यहाँ सुरू हुनेछ भनेर बोलाउनुभो अनि काठमाडौं आएँ । हाम्रो बीचमा कानूनी, राजनीतिदेखि पारिवारिक सबै कुरामा बिहान छलफल हुन्थ्यो । अब तिम्रो इच्छा के हो त ? भन्ने विषयमा कुरा भइरहन्थ्यो । उहाँको देहान्त हुनुभन्दा एक/डेढ हप्ताअगाडिको कुरा हो- बुवा ! न्यायपालिका-कार्यपालिका ध्वस्तजस्तै भयो । के गर्नुभएको ? यहाँ त बस्ने खालको ठाउँ नै बनेन । राजनीतिमा आउनु त राम्रो हैन जस्तो छ युवा पुस्ताहरूले के गर्नुभएको ? चरम रूपमा बिग्रिसक्यो, हामीलाई आउन पनि अप्ठ्यारो हुने भयो भन्दा भन्दा अब तिमीहरू छौ त सक्षम आएर बदल न भन्नुभयो । तिमीले जेसुकै भन मेरो साथीहरूले औंला समाएर तिमीलाई डोर्‍याउँछन् भनेर हाँस्नुभएको थियो । राजनीतिको विषयमा हामीबीच कुरा भइरहन्थ्यो । संघसंगठनमा म नहुनुको कारण बुवाको कारण म कुनै ओहोदामा नआउने किनभने यसले बुवालाई काम गर्न सहज हुने, परिवारलाई पनि बलियो भएर उभिन सहज हुनेगरी हामीबीचमा सम्झौता भइरह्यो ।

– सुवासचन्द्र नेम्वाङलाई एउटा राजनीतिकर्मीका रुपमा कसरी मूल्यांकन गर्नु हुन्छ ?

उहाँ इमान्दार, बफादार, स्वच्छ छविको नेता हुनुन्थ्यो । जे गर्नुभयो दृढताका साथ गर्नुभयो । उहाँले गर्नुभएको सबै काममा औंला उठाउने ठाउँ छैन । अहिलेको परिस्थितिमा अत्यावश्यक व्यक्तिको रूपमा हेर्ने गर्छु ।

– राजनीतिकर्मीभन्दा बाहेक बुवाका रुपमा सुवास नेम्वाङलाई कसरी सम्झिनु हुन्छ ?

उहाँले हामी घरभित्रका नभएर नजिकका पूरै परिवारलाई अत्यन्तै माया गर्नुहुन्थ्यो । उहाँको सम्झाउने तरिका पनि फरक थियो । हामीलाई कहिल्यै गाली गर्नु पनि भएन । र गल्ती गरिहाल्यौं भने सम्झाउने तरिका पनि फरक थियो । शान्त व्यक्तित्व हुनुन्थ्यो । परिवारलाई एकठाउँमा राख्ने काम गर्नुभयो ।

– सुवास नेम्वाङ हुँदासम्म गुमनामजत्तिकै हुनुहुन्थ्यो । अहिले राजनीतिमा आउन खोज्दै हुनुहुन्छ । बुवाको बिँडो थाम्ने प्रयास हो कि तपाईंलाई पहिल्यैदेखि रुचि थियो ?

जबदेखि समाज बुझ्न थालेँ राजनीतिमा पहिल्यैदेखि रुचि हो । राजनीतिमा सबैको रुचि हुनुपर्छ सबैले बुझ्न जरुरी छ । यसले समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउनुहुन्छ । बुवाले सधैँ दोहोर्‍याउनुहुन्थ्यो- राजनीति पेशा हैन, राजनीति गर्न आफू बलियो हुनुपर्छ । आफ्नो पेशा पनि बलियो हुनुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो । अघि नै मैले भनिहालेँ बुवा र मेरोबीचको सम्झौता । त्यो सम्झौता र उहाँको भनाइलाई आत्मसात राखेर बुवासँग १०/१५ वर्ष सिक्ने मौका छ, सिक्छु भनेर चुनावमा पनि बुवासँग हिँडे । सबै इलामेली उहाँका शुभचिन्तक सबैसँग भेट गरेँ । म १०/१५ वर्ष राजनीति सिकेर सबै कुरा बुझेर आउँछु भन्ने विचार थियो । हुनेलाई कसले टार्नसक्छ भनेजस्तै अहिले जे घटना भयो त्यसले अलि अगाडि नै राजनीतिमा आउने परिस्थित बन्यो । त्यो भन्दैमा बुवाकै विरासत थाम्नका लागि मात्र नभएर समाज परिवर्तनको लागि अगाडि बढ्न युवाहरू चाहिन्छ भनेर राजनीतिमा आउन खोजेको हो ।

– बुवाको नामका कारण तपाईंलाई कत्तिको दबाब महसुस हुन्छ ? बुवाको उचाइ छुन सक्छु भन्ने लाग्छ कि लाग्दैन ?

बुवाको छत्रछाया नै एकदमै ठूलो छ । मैले बुवाको ल फर्म (पायोनियर ल एशोशिएट्स) छाडिसकेपछि म आफ्नो नाम बनाउँछु है बुवा भनेर कान्तिपुर ल एशोशिएट्स मेरो मिल्ने मित्र दाइ आरसी गौतमसँग मिलेर सुरू गरेँ । सुवास नेम्वाङको छोरा भन्दा मलाई गर्व लाग्छ । म जति नै राम्रो जति नै ठूलो बनेपनि सुवास नेम्वाङको छोरा भन्ने हुने नै भयो । बुवाजत्तिको व्यक्तित्व चाहिँ हुने प्रयास रहने नै छ । भविष्यले पनि देखाउनेछ । आफ्नो क्षमता रहनेछ । त्यो दिन आउँछ ए सुहाङ नेम्वाङ भनेर चिन्ने पनि हुन्छ साथसाथै सुवास नेम्वाङको छोरा सुहाङ पो हो भन्ने दिन पनि आउँछ । त्यही हिसाबले अगाडि बढेको छु ।

– इलाम २ मा उपचुनावको घोषणासँगै चर्चामा हुनुहुन्छ । उम्मेदवारीका लागि तयार हो तपाईँ ?

सुरूमै म तयार छु भन्नु भन्दा । इलाममा र मिडियाले हामीप्रतिको माया र विश्वासका कारण सुहाङ पनि त्यहाँ दाबेदार हुनसक्छ भनेर माया देखाउनुभएको हो । अर्को कुरा, बुवाको शुभेच्छुक र हाम्रो परिवारलाई माया गर्ने सबैलाई धन्यवाद भनेर हिँड्नेक्रममा उहाँहरूले पनि उत्तिकै माया देखाउनुभयो । राजनीतिमा आउने मेरो रुचि र इच्छाबारे अगाडिदेखि भन्दै आएको छु । तर, यति चाँडो परिस्थिति आउँछ भन्ने मलाई थिएन । पार्टीले छलफल गरि नै रहेको छ । सही मूल्यांकन गरेर परिस्थितिहरूलाई नापेर, इलामको जनताको म्याण्डेट के छ, जिल्ला कमिटीको म्याण्डेट के छ, अग्रजहरूको सरसल्लाह गरेर ‘सुहाङ अघि बढ्नुपर्छ’ भन्नुभयो भने म खुट्टा कमाउँदिन भनेको छु ।

– पार्टीले टिकट दियो भने परिवारवादको आरोप लाग्ला कि ! कसरी फेस गर्नुहुन्छ ?

यसमा मेरो जवाफ के भन्दै आएको छु भने- हाम्रो परिवार धेरै अगाडिदेखि नेकपा एमाले, राजनीतिसँग जोडिएको परिवार हो । हाम्रो परिवारको अप्रत्यक्ष योगदान छ । बुवा जेल परेदेखि उहाँ जुनसुकै अवस्थामा पनि हामी सँगै छौं । एमाले पार्टीसँग हाम्रो पारिवारिक नाता पनि छ । नातावाद भनेर जुन कुरा भइरहेको छ यो उठाउनैपर्ने कुरा थियो । क्षेत्र नम्बर २ बाट पार्टीको छलफलबाट मेरो नाम अघि सार्नुभयो भने कसरी परिवारवाद भन्ने ? परिवारवादको अर्थ बुझ्न जरुरी छ । पार्टीले टिकट दिँदैमा म सांसद भइहाल्ने हो त ? हैन नि ! मैले त जनताको अगाडि गएर म्याण्डेट लिनुपर्छ, जिल्ला कमिटीसँग मैले छलफल गर्नुपर्छ । मैले प्रतिस्पर्धाको संघर्षपछि जनताले अनुमोदन गरेपछि बल्ल सांसद हुने हो त्यहाँ लामो दौड छ । एकजनाको मृत्यु भयो यसको छोरालई ल्याउनुपर्छ भनेर टपक्क ल्यायो भने पो परिवारवाद भयो त !

म १०/१५ वर्ष राजनीति सिकेर सबै कुरा बुझेर आउँछु भन्ने विचार थियो । हुनेलाई कसले टार्नसक्छ भनेजस्तै अहिले जे घटना भयो त्यसले अलि अगाडि नै राजनीतिमा आउने परिस्थित बन्यो । त्यो भन्दैमा बुवाकै विरासत थाम्नका लागि मात्र नभएर समाज परिवर्तनको लागि अगाडि बढ्न युवाहरू चाहिन्छ भनेर राजनीतिमा आउन खोजेको हो ।

– पछिल्लो समय विभिन्न सार्वजनिक कार्यक्रममा यहाँको भौतिक उपस्थिति बाक्लिएको देखिन्छ । त्यहाँ तपाईँकै नेतृत्वमा स्पोर्ट्स गतिविधि पनि भइरहेको छ क्यारे । कस्तो पाउनुभएको छ इलामेली नेता-कार्यकर्ता र जनताको रेस्पोन्स ?

बुवा र मेरो छलफलबाटै हामीले स्पोर्टिङ इलाम दी मेची राखेको हो । खेलकुद, कला/संस्कृति मेरो रुचिका कारणले गएको हो । त्यतिखेर मेरो धन्यवाद भन्दै हिँड्ने क्रम थियो । हाम्रा शुभेच्छुक, जनता, पार्टीका अग्रजहरू सबैले माया देखाउनुभयो सकारात्मक कुरा गर्नुभयो ल है बाबु अब तिमी आउनुपर्छ पनि हामी सहयोग गर्छौं भन्नुभयो । त्यो हाम्रो परिवारप्रतिको मायाले स्वाभाविक हो जस्तो लाग्छ ।

– अन्य आकांक्षी/दाबेदारहरूलाई के भनेर कन्भिन्स गर्नुहुन्छ ?

उहाँहरू हाम्रा अग्रजहरू भन्छु म । मेरो दाइ, अंकलहरू जोजो इच्छुक हुनुन्छ । त्यो स्वाभाविक हो । पार्टीमा धेरै अगाडिदेखि उहाँहरूको लगानी हो । स्कुल/कलेज पढ्दादेखि नै पार्टीमा खट्नुभएको हो । पार्टीलाई जिताउन अहोरात्र योगदान दिनुभएको छ । बुवाकै लागि पनि उहाँहरूले सहयोग गर्नुभएको छ । उहाँहरू क्षमतावान् हुनुन्छ । मैले उहाँहरूलाई अवसर प्राप्त गर्नुभएको खण्डमा यसरी बुझाइरहनुपर्छ जस्तो लाग्दैन । अहिलेको अवस्थामा परिस्थिति हेरेर त्यहाँको सबै अवस्था हेरेर जितको लागि सही दाबेदार को हुनसक्छ त भनेर पार्टीले निर्णय कुरालाई उहाँहरूले आत्मसात् गर्नुहुन्छ भन्ने मेरो विश्वास छ ।

राजनीतिको विषयमा हामीबीच कुरा भइरहन्थ्यो । संघसंगठनमा म नहुनुको कारण बुवाको कारण म कुनै ओहोदामा नआउने किनभने यसले बुवालाई काम गर्न सहज हुने, परिवारलाई पनि बलियो भएर उभिन सहज हुनेगरी हामीबीचमा सम्झौता भइरह्यो ।

– बुवाको समकक्षी एमालेका एमालेका शीर्ष नेताहरूसँग भेटघाट, कुराकानी भइरहेकै होला । के कुराकानी हुन्छ ?

एउटा नेपाली उखान नै छ- ‘बलेको आगो सबैले ताप्छन्’ हाम्रो परिवार यो भनाइबाट निकै पर छ । हाम्रा अग्रज र अभिभावकले हाम्रो परवारलाई माया देखाइरहनुभएको छ । हालखबर सोधिरहनुहुन्छ, आउनु है भेट्न/चिया खान भन्नुहुन्छ । उहाँहरूको मायाममताप्रति कृतज्ञ छौं, सधैँ यही अभिभावकत्वको अपेक्षा गरेका छौं । तर, उहाँहरूसँग मेरो राजनीति कुरा त्यति हुँदैन, राजनीति कुरा गर्न पनि रुचाउँदिन । उहाँहरूको छोरा, भाइजस्तो उमेरको मान्छे । खाली हालखबर पारिवारिक कुरा हुन्छ, राजनीतिक कुरा एकदमै कम हुन्छ ।

– अहिले अस्थिर राजनीति र नेताहरूप्रति विशेषगरी युवाहरूमा फ्रस्टेसन देखिन्छ । युवा पलायन पनि उत्तिकै छ । तपाईँ पनि युवाको प्रतिनिधिको रूपमा राजनीतिमा आउन खोजिरहनुभएको छ । के भन्नु हुन्छ ती युवालाई ?

विदेश म आफैँ पनि गएको हो । त्यहाँ साढे २ वर्ष बस्दा कपडा बेच्ने, भाँडा माझ्नेदेखि स्याण्डवीच बनाउनेसम्म सबैखाले काम गरेँ । त्यहाँको जीवन सोचेजस्तो चाहिँ छैन । कमिलाको जीवन भन्ने गरेको छु मैले । २४सै घण्टा खटिराख्नुपर्ने । यति भन्दै गर्दा त्यहाँको तलब/सुविधा राम्रो छ । आकर्षण गर्छ नै यसलाई नकारात्मक लिन्न । सबैजना सुविधाको खोजीमा जान चाहनुहुन्छ नै । म युवा भएको नाताले हामी युवा सबै एकठाउँमा उभिएर अहिलेको परिस्थितिलाई बदल्न सक्छौ भन्ने विश्वास छ । विदेश पलायन विश्वास टुटेको कारण नभई उहाँहरूको परिस्थितिको कारण जानुभएको हुनसक्छ । हामी युवाहरूको ऊर्जा, अभिभावक, अग्रजहरूको अनुभव सबैलाई मिलाएर एकैठाउँ उभिएर राष्ट्रको मुहार फेर्न सक्छौं । राष्ट्र बदलिएको परिकल्पना गर्न सक्छौं । हामी सबैजना मिलेर, सल्लाह गरेर कार्यदिशा/कार्ययोजना बनाएर हामी एकैठाउँमा उभिनु नै अहिलेको आवश्यकता हो । विदेशमा हुनुभयो भन्दैमा उहाँहरूको कुनै कन्ट्रिब्युसन हुँदैन भन्ने सोच्नुहुँदैन । उहाँहरू बाहिरैबाट पनि कन्ट्रिब्युसन, सरसल्लाह दिन सक्नुहुन्छ । त्यसरी नै देशको मुहार फेर्न सकिन्छ ।