कसरी पक्षी अवलोकनले विद्यार्थीहरूको मानसिक स्वास्थ्य सुधार गर्न मद्दत गर्छ ?

नर्थ क्यारोलिना । कलेजका विद्यार्थीहरूको मानसिक स्वास्थ्य सुधार गर्न खोज्नेहरूका लागि  ‘पक्षी अवलोकन’ (बर्ड वाचिङ) एउटा विकल्प हुनसक्छ ।

भर्खरै गरिएको एक अध्ययनअनुसार प्रकृतिमा आधारित अनुभव भएका व्यक्तिहरूले नमान्नेहरूको तुलनामा उच्चस्तरको कल्याण र कम मनोवैज्ञानिक असुविधाको रिपोर्ट गर्छन् । पक्षी अवलोकनले विशेषगरी उत्साहजनक प्रभावहरू उत्पादन गरेको छ । यसमा व्यक्तिपरक कल्याणमा ठूलो लाभ भएको छ र अधिक सामान्य प्रकृतिको प्रदर्शन गरेको छ । पक्षी अवलोकन एक साधारण खेल हो र यो कलेजका विद्यार्थीका लागि सकारात्मक छ ।

‘महामारीको माध्यमबाट बाहिर आउँदै गरेको भलाइको बारेमा भएका धेरै अनुसन्धानले किशोर र कलेज उमेरका बच्चाहरूलाई सबैभन्दा बढी सङ्घर्ष गरिरहेको सुझाव दिन्छ’, अध्ययनका सम्बन्धित लेखक र नर्थ क्यारोलिना राज्य विश्वविद्यालयमा वन र वातावरणीय स्रोतका प्राध्यापक निल्स पिटरसनले भने, ‘विशेषगरी जब तपाईं विद्यार्थी र स्नातक विद्यार्थीका बारेमा सोच्नुहुन्छ, यस्तो देखिन्छ कि ती समूहहरू हुन्, जुन प्रकृतिमा पहुँच र ती फाइदाहरू प्राप्त गर्ने सन्दर्भमा सङ्घर्ष गरिरहेका छन्, पक्षी हेर्ने सबैभन्दा सर्वव्यापी तरिकाहरूमध्ये एक हो । यसबाट मानिसले विश्वव्यापी रूपमा वन्यजन्तुसँग अन्तरक्रिया गर्छ र कलेज क्याम्पसहरूले यस्तो ठाउँ प्रदान गर्छ ।’

मात्रात्मक रूपमा व्यक्तिपरक कल्याण मापन गर्न अन्वेषकहरूले पाँच प्रश्न भएको सर्वेक्षणको प्रयोग गरेका छन् । यसलाई विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन-पाँच कल्याण सूचकाङ्क (डब्ल्यूएचओ-५) भनेर जानिन्छ । यो उपकरणले सहभागीहरूलाई पछिल्लो दुई हप्तामा कति पटक त्यस्तो महसुस गरेको भन्ने कुरामा निर्भर गर्दै भलाइका बारेमा कथनहरूलाई शून्यदेखि पाँचसम्मको मूल्याङ्कन तोक्न अनुरोध गर्छ ।

उदाहरणका लागि ‘मैले शान्त र आराम महसुस गरेको छु’ भनी सङ्केत दिएर सहभागीले कुनै पनि समयका लागि शून्य वा सबै समयका लागि पाँच चिह्न लगाउनेछन् । अन्वेषकहरूले केवल पाँच प्रतिक्रिया थपेर कच्चा कल्याण स्कोर गणना गर्न सक्छन् ।

अन्वेषकहरूले सहभागीहरूलाई तीन समूहमा विभाजन गरेका छन् । एउटा नियन्त्रण समूह, एउटा समूहले पाँचवटा प्रकृति हिँड्ने र एउटा समूहले पाँच-तीस मिनेट पक्षी अवलोकन सत्रहरू तोकेको थियो । जबकि सबै तीन समूहले डब्ल्यूएचओ-५ स्कोर सुधार गरेका थिए । पक्षी अवलोकन समूह अन्य दुईभन्दा कम स्तरबाट सुरु र उच्चस्तरमा समाप्त भयो ।

मनोवैज्ञानिक सङ्कट मापन गर्न डिजाइन गरिएको समान प्रश्नावली ‘स्टप-डी’ प्रयोग गर्दै अन्वेषकहरूले प्रकृति संलग्नताले नियन्त्रणभन्दा राम्रो प्रदर्शन गरेको फेला पारेका छन् । दुवै पक्षी अवलोकन र प्रकृति हिँड्ने सहभागीहरूले सङ्कटमा गिरावट देखाउँछन् ।

पिटरसनले यो अध्ययन केही अघिल्लो अनुसन्धानभन्दा फरक रहेको बताए । उनका अनुसार यसले सक्रिय रूपमा नकारात्मक परिस्थितिहरू अनुभव गर्ने समूहको तुलनामा पक्षी अवलोकन र प्रकृति संलग्नताको प्रभावलाई एक नियन्त्रण समूहसँग तुलना गरेको छ । -रासस/एएनआई