कस्तो शो ? कस्ता सेलिब्रिटी ?

युट्यूवरहरूलाई ‘डोमिनेट’ गर्नुपर्दा मूलधारका सञ्चारकर्मीहरू भन्ने गर्छन्- हामी जिम्मेवार पत्रकारिता गर्छौं, उनीहरू भ्यूजका लागि जे पनि गर्छन् । एक हदसम्म यो भनाइ ठीक पनि हो, किनकी औपचारिक सञ्चारमाध्यमहरू देशको नियम-कानून एवं आचारसंहिताको परिधिभित्र बाँधिएका हुन्छन्, तर युट्यूवहरू आजका दिनसम्म कुनै पनि प्रकारको नियमनबाहिर छन् । भ्यूजको होडमा युट्यूवमा अति नै अपाच्य (ब्लाइन्ड डेट हेर्ने गर्नुभएको छ ?) सामग्रीहरू पनि बेरोकटोक प्रशारण भइरहेका हुन्छन् ।

जे भए तापनि पछिल्लो समयमा युट्यूवको फैलावट नेपालमा निकै विस्तारित भइसकेको छ । युट्युवमा गुणस्तरहीन सामग्रीमात्र पनि छैनन् । पछिल्ला दिनहरूमा धेरै राम्रा-राम्रा टक शो र मनोरञ्जनात्मक कार्यक्रमहरू युट्यूवमा हेर्न पाइन्छ । सेलिब्रिटीसँग जोडिएका विषयवस्तुहरूमा टेलिभिजनभन्दा युट्यूवर धेरै अगाडि छन् । राष्ट्रिय टेलिभिजनले उपेक्षा गरेका, मान्छे नगनेका मान्छेहरूलाई युट्यूवले स्पेस दिन थालेपछि उनीहरूको लोकप्रियता बढ्न थालेको हो । यसरी युट्यूवले ‘ओभरल्याप’ गर्दै जाँदा धर्मराएका टेलिभिजनहरू अहिले कसरी दर्शक फर्काउने भन्ने रनाहामा छन् । पेशागत असुरक्षामा रहेका सञ्चारकर्मीलाई पनि भ्यूज बटुल्न केही ‘एस्क्ट्रा’ सोच्नुपर्ने चुनौती छ ।

युट्यूवका कारण सबैभन्दा ठूलो क्षति कसैलाई भएको छ भने त्यो टेलिभिजन च्यानलहरूलाई भएको हुनुपर्छ । ‘फेसबुक-युट्यूव युग’ सुरू नहुँदासम्म घरपरिवारका मानिसहरू बेलुका एकै ठाउँमा बसेर टेलिभिजन हेर्ने संस्कृति थियो । तर, अहिले सबैका हात-हातमा मोबाइल छ । मोबाइलमा चाहेजस्ता भिडिओ खोजेर आफ्नै तालमा हेर्न पाइन्छ । समाचार छिनछिनमा फेसबुकमा अपडेट भइरहेकै हुन्छन् । टेलिभिजन कसले, किन हेर्ने ? अस्तित्व संकटको स्थितिमा छन् टेलिभिजनहरू ।

यो सबैकी सूत्रधार ओसिन सिटौलाले त गल्ती महसुससम्म गरेकी छैनन् । उनको प्रतिक्रिया हेर्दा लाग्छ कि उनले यसलाई साह्रै हल्कारूपमा लिएकी छन् । अथवा टिभी शोको यत्रो चर्चा भएकोमै रमाएकी छिन् ।

यति भूमिका बाँध्नुको कारण सायद पाठकले बुझिसक्नुभयो होला । अहिले कान्तिपुर टेलिभिजनको एउटा टीभी कार्यक्रम ‘इट्स माइ शो’ चर्चामा छ । चर्चित प्रस्तोता सुरजसिंह ठकुरी सो टेलिभिजनबाट लखेटिएपछि उनलाई प्रतिस्थापन गर्न आइन् ओसिन सिटौला । उनी पनि अनुभवी सञ्चारकर्मी हुन्, जसले थुप्रै वर्ष टेलिभिजन उद्योगमा बिताएकी छन् । तर, अनुभव र सज्ञान फरक कुरा रहेछन् । ओसिनले चलाएको पहिलो एपिसोड हेरेर एउटा सञ्चारकर्मीका रूपमा मलाई ताजुब लागेको छ ।

दुई नाम चलेका सेलिब्रिटीहरू कार्यक्रममा उपस्थित थिए । स्वस्तिमा खड्का अहिलेकी नम्बर वान हिरोइन मानिन्छिन् । उनको सार्वजनिक छवि पनि राम्रै छ । साम्राज्ञी आरएल शाहको छवि जेजस्तो भए पनि चर्चित हिरोइनमै पर्छिन् । तर, यी दुई हिरोइनहरूसँग ओसिनले जेजस्ता प्रश्नोत्तर गरिन्, त्यो एउटा राष्ट्रिय टेलिभिजनमा प्रशारण हुन लायक थिएन । ओसिनले एउटा कार्यक्रम प्रस्तोताका सबै सीमाहरू नाघेर एकैपटक धेरै कलाकारहरूको आत्मसम्मानमा प्रहार गरिन् ।

के कति कारणले हो कार्यक्रममा अधिकांश संवाद अंग्रेजीमा भएको छ । कार्यक्रम हेरिरहँदा यस्तो महसुस हुन्छ कि तीनैजना युवतीहरू भर्खर-भर्खर पश्चिमा देशबाट आएका टुरिस्ट हुन् । उनीहरूको भेषभुषा पनि उस्तै छ । साम्राज्ञी त लगभग अर्धनग्न नै भएर आएकी छिन् । उनको टोन पनि भर्खर नेपाली सिक्दै गरेको विदेशीको जस्तो सुनिन्छ । यद्यपि, होस्टले अंग्रेजी फलाक्न थालेपछि नायिकाहरूले अंग्रेजीमै उत्तर दिनु अस्वाभाविक होइन ।

कार्यक्रमकी होस्ट ओसिनले सायद फरर अंग्रेजीमा बोल्न सक्नुलाई नै आफ्नो श्रेष्ठता सम्झेकी हुन सक्छिन् । यो उनको भ्रम हो । अहिलेको जमानामा अंग्रेजी बोल्न जान्नुलाई कुनै विशेष योग्यता मान्न सकिन्न । यो त आधारभूत आवश्यकताजस्तो बनिसकेको छ । अंग्रेजी बोल्दैमा ‘स्मार्ट’ पनि भइँदैन । अंग्रेजी त आजकाल बोर्डिङ स्कुलका बच्चाहरूले पनि खरर बोल्न सक्छन् ।

खैर, प्रधान विषय यो होइन । प्रधान विषय त, महिलाको कलाकारको अस्मिता र असम्बन्धित व्यक्तिहरूको निजी जीवनमाथि गरिएको छेडछाड हो ।

कार्यक्रम प्रस्तोताले आफ्ना महिला गेस्टहरूलाई भन्छिन्- मेरो प्रश्नको जवाफ दिन सक्नुभएन भने तपाईंले आफ्नो लुगा फुकाल्दै जानुपर्छ । यो कस्तो शर्त हो ? महिला कलाकारमाथि गरिएको ह्यारेसमेन्ट हो कि होइन । ओसिनको ठाउँमा यदि सुरजसिंह ठकुरीले यस्तो शर्त राखेको भए नायिकाहरूले स्वीकार्ने थिए ? आत्मसम्मान भएका कुनै पनि कलाकारले यस्तो शर्त स्वीकारेर अन्तरवार्तामा बस्न सक्दैन । तर, स्वस्तिमा र साम्राज्ञी दुवै नायिका महिलामाथि हुने ह्यारेमेन्टका घटनामा मुखर भएर प्रतिक्रिया दिइरहेका हुन्छन् । तर, टेलिभिजन कार्यक्रममा ‘स्ट्रीप हुने’ शर्त राखिँदा कुनै प्रतिवाद गरेनन् । उनीहरूका लागि ‘ह्यारेसमेन्ट’ हुन पुरुष संलग्न भएकै हुनुपर्ने रहेछ सायद ।

हुन त हाम्रा अधिकांश कलाकारहरूले आफ्नो आत्मसम्मान र प्रतिष्ठाको ख्याल नराख्नु कुनै नौलो विषय होइन । नायिकाहरूले विभिन्न युट्यूवरलाई आफ्नो ह्यान्ड ब्याग खोतलखातल गर्न दिनेदेखि नितान्त निजी विषयमा प्रश्नोत्तर गरेको पाइन्छ । एउटा युट्यूव कार्यक्रममा कलाकारहरूलाई बोलाएर अन्टसन्ट प्रश्न सोध्ने अनि जवाफ दिन नसकेमा रक्सी घुट्क्याउन लगाउने गरेको पनि देखिएकै हो । हालै एक नवविवाहित गायिकाको जोडीलाई ल्याएर सोधियो- बाथरुममा सँगै नुहाउनु भएको छ ?’ जोडीले निर्धक्क भएर जवाफ दिए । यस्ता निजी कुराहरू मिडियामा बोल्नु उचित हुँदैन भन्नेसम्मको ज्ञान छैन कलाकारहरूलाई । सञ्चारकर्मीले जे सोधेपनि जवाफ दिन तयार रहने कमजोर मनोविज्ञानबाट उनीहरू ग्रस्त छन् ।

‘इट्स माइ शो’ मा अरुको निजी जीवनलाई असर पुर्‍याउने गरी थुप्रै अनर्गल प्रश्नोत्तर भएको छ । सोधिएका केही प्रश्न छन्- फलानो कलाकारको बेडरुममा कसलाई भेट्ने अपेक्षा गर्नु हुन्छ ? नायिकाहरू पनि ‘फलानो’ भनेर नामै लिन्छन् । फलानो हिरोको कतिजना गर्लफ्रेन्डको नाम भन्न सक्नुहुन्छ ? भनेर सोधिन्छ । स्वस्तिमा फ्याट फ्याट नाम भन्छिन्, मानौं उनलाई नै सोधेर लभ गरेका थिए ।

अर्को प्रश्न थियो, पहिले फलानोसित, अहिले ढिस्कानोसित डेट गरिरहेकी नायिका को हुन् ? यो प्रश्न त यसरी सोधियो, जसरी लोकसेवा आयोगको परीक्षामा सोधिन्छ- पृथ्वीनारायण शाहभन्दा अगाडि र पछाडि नेपालका राजा को थिए ? जवाफ पनि स्वस्तिमाले सहजै दिइन्, मानौं पहिल्यै तयारी गरेर आएकी थिइन् । फ्याट्टै एक हिरोइनको नाम लिइन् । जबकि ती हिरोइनले अहिलेसम्म म फलानोसँग डेटमा थिए वा छु भनेर कतै भनेको सुनिएको छैन । ती हिरोइनलाई एकजना होइन, तीन जनासँग पुरुषसँग नाम जोड्ने काम गरियो । अब प्रश्न उठ्छ कि, भोलि अर्को कुनै कलाकारले यसैगरी टेलिभिजनमा आएर स्वस्तिमा वा साम्राज्ञीका व्वाइफ्रेन्डहरूको सूची पछारे भने उनीहरूले पचाउन सक्लान् ?

नायिका जसिता गुरुङले आफ्नो बदनामी गर्न खोजिएको भन्दै स्टाटस लेखेपछि दुवै नायिकाले कमेन्ट बक्समा आएर माफी मागे । तर, यतिले नै मात्र उनीहरूको यो हर्कतको सोधभर्ना हुने छैन । नायिकाद्वयले यो अन्तरवार्ताका बारेमा दर्शकलाई सार्वजनिक बयान दिएर क्षमायाचना गर्नुपर्छ । अरुको निजी जीवनलाई असर गर्ने अन्तरवार्ता हटाइदिनका लागि टेलिभिजनलाई आग्रह गर्नु पनि उनीहरूको दायित्व हो ।

यो सबैकी सूत्रधार ओसिन सिटौलाले त गल्ती महसुससम्म गरेकी छैनन् । उनको प्रतिक्रिया हेर्दा लाग्छ कि उनले यसलाई साह्रै हल्कारूपमा लिएकी छन् । अथवा टिभी शोको यत्रो चर्चा भएकोमै रमाएकी छिन् । इन्स्टामा उनले लेखेकी छन्, ‘मैले जसितासँग यो विषयमा कुरा गरिसकेको छु, रचनात्मक प्रतिक्रियाका लागि सबैलाई धन्यवाद ।’

हुन त हाम्रा अधिकांश कलाकारहरूले आफ्नो आत्मसम्मान र प्रतिष्ठाको ख्याल नराख्नु कुनै नौलो विषय होइन । नायिकाहरूले विभिन्न युट्यूवरलाई आफ्नो ह्यान्ड ब्याग खोतलखातल गर्न दिनेदेखि नितान्त निजी विषयमा प्रश्नोत्तर गरेको पाइन्छ ।

यति शब्द लेखेर उनले धर पाउने स्थिति छैन । कान्तिपुर व्यवस्थापनले उनलाई कारबाही गर्छ कि संरक्षण गर्छ हेर्न बाँकी छ । यदि कारबाही पनि गरेन र सामग्री पनि यथावत् राख्यो भने टेलिभिजनकै नियतमाथि गम्भीर प्रश्न खडा हुन्छ । के यो सामग्रीले कान्तिपुर टेलिभिजनको सम्पादकीय नीतिसँग तादाम्यता राख्छ ? के कान्तिपुर टेलिभिजनमा महिलाहरूले पँधेरामा गफ चुटेजसरी जोकसैको बारेमा टिकाटिप्पणी र चरित्रहत्या हुने गरी संवाद गर्न पाइन्छ ? यसको जवाफ जिम्मेवार व्यक्तिबाट आउनैपर्छ ।

नेपाली समाजमा अझै पनि कलाकारितालाई राम्रो दृष्टिकोणले हेरिँदैन । यद्यपि, पछिल्लो समयमा पढेलेखेका कलाकारहरूको आगमनले केही हदसम्म पुरातन सोचमा परिवर्तन आइरहेको छ । अहिले मास्टर्स पढेका धेरै नायिकाहरू नेपाली चलचित्रमा सक्रिय छन् । तर, एकाध बिग्रेको आलुले सिंगो बोराको आलुलाई बिगार्छ भनेजस्तो केही खराब प्रवृत्तिका व्यक्तिहरूले अझै पनि चलचित्र क्षेत्रलाई सङ्लिन दिइरहेका छैनन् । स्वस्तिमा र साम्राज्ञीको यो अन्तरवार्ताले थुप्रै बाबुआमाहरू आफ्ना सन्तानलाई चलचित्र क्षेत्रमा पठाउन निरुत्साहित बन्ने छन् । चलचित्र क्षेत्र भनेको लभ गर्ने अखडा रहेछ, भन्ने सन्देश कार्यक्रमले दर्शकसमक्ष प्रवाह गरेको छ ।