‘अल्गोरिदमको इको चेम्बर’ मा युवा राजनीति- कसरी मिलाउने प्रविधि र परम्पराको तालमेल ?

सूचना र प्रविधिको युग विकाससँगै यसप्रति बढ्दो विश्वास र आकर्षण लोभलाग्दो छ । प्रविधिले युवाहरूको लागि परिदृश्यलाई मौलिक रूपमा परिवर्तन गरेको छ, सिक्ने र सक्रियताका लागि अभूतपूर्व अवसरहरू प्रदान गर्दै, सावधानीपूर्वक नेभिगेसन आवश्यक पर्ने चुनौतीहरू पनि प्रस्तुत गर्दछ । आजका युवाहरूले यी परिवर्तनहरूलाई मात्र अनुकूलन गर्दैनन्, भविष्यलाई आकार दिने विचारहरू पनि चलाइरहेका छन् । प्रविधिलाई विचारपूर्वक अंगाल्नाले युवाहरूलाई उनीहरूको क्षमता महसुस गर्न र समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सशक्त बनाउन सक्छ।

हालैका वर्षहरूमा, नेपालको राजनीतिक परिदृश्य मा भूकम्पीय परिवर्तन देख्न पाइन्छ, मुख्यतया युवाहरूको जीवन्त ऊर्जा र प्रविधिको परिवर्तनकारी शक्तिद्वारा सञ्चालित भएको पनि अनुभूति भएको विषय हो । राष्ट्रले भ्रष्टाचार, बेरोजगारी र वातावरणीय ह्रास जस्ता चुनौतीहरूसँग जुधिरहेको बेला, युवाहरू डिजिटल प्लेटफर्महरू प्रयोग गर्दै परिवर्तनको वकालत गर्न र आफ्नो देशको भविष्यलाई आकार दिन अगाडि बढिरहेका छन जुन कुरा सरहानीय र सम्मानजनक छ ।

डिजिटल सक्रियताको उदय

स्मार्टफोन र इन्टरनेट पहुँचको प्रसारले नेपालका युवाहरूलाई राजनीतिक संलग्नताका लागि शक्तिशाली औजारहरू प्रदान गरेको छ । फेसबुक, ट्वीटर, टिकटक र इन्स्टाग्रामजस्ता सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्महरू भाषणको लागि महत्वपूर्ण ठाउँहरू भएका छन्, जसले युवा व्यक्तिहरूलाई उनीहरूको विचारहरू बोल्न, आन्दोलनहरू व्यवस्थित गर्न र विभिन्न कारणहरूको लागि समर्थन जुटाउन अवसर प्रदान गरिरहेको पाइन्छ । चाहे न्यायको माग होस्, सरकारको जवाफदेहिताको माग होस्, वा विभिन्न परिवर्तनलाई सम्बोधन गर्ने होस्, युवाहरूले आफ्नो आवाज बढाउन प्रविधिको प्रयोग गरिरहेका छन्।

सरकारी भ्रष्टचार र कुप्रबन्धनविरुद्ध युवा नेतृत्वको आन्दोलनजस्ता हालैका घटनाहरूले यो प्रवृत्तिलाई उजागर गरेको छ । सामाजिक सञ्जालमार्फत सञ्चालित हजारौं युवाहरु पारदर्शिता र सुधारको मागमा उत्रिएका छन् । यी आन्दोलनहरूले युवा नागरिकहरूलाई एकताबद्ध गर्ने प्रविधिको क्षमता मात्र देखाउँदैनन् तर परम्परागत राजनीतिक संरचनाहरूसँग बढ्दो अधीनतालाई पनि संकेत गर्दछ।

राजनीतिक संस्कृति परिवर्तन

राजनीतिक सन्दर्भमा प्रविधिको एकीकरणले नेपालको राजनीतिक संस्कृतिमा पनि ठूलो परिवर्तन ल्याएको छ । आजका युवाहरू, जो पहिलेको तुलनामा धेरै जानकारी र विश्वव्यापी रूपमा जोडिएका छन्, नेताहरू र राजनीतिक दलहरूबाट उनीहरूको अपेक्षाहरू पुनः आकार दिइरहेका छन् । उनीहरू शिक्षा, रोजगारी वा दिगो विकास होस् भन्ने कुरालाई सम्बोधन गर्ने प्रगतिशील नीतिहरूको माग गर्दैछन् । नेपाली राजनीतिमा युवा र प्रविधिको अभिसरणले संलग्नता र सशक्तिकरणको नयाँ युगको सुरुवात गरेको छ । युवाहरू अब निष्क्रिय पर्यवेक्षकका रूपमा छैनन् । तीनिहरू प्रजातान्त्रिक प्रक्रियालाई आकार दिने र आफूले चाहेको परिवर्तनको वकालत गर्ने सक्रिय सहभागीहरू हुन् । यो गतिशीलता प्रकट भइरहँदा, सबै सरोकारवालाहरू सरकार, राजनीतिक दलहरू र नागरिक समाजका लागि युवाहरूको क्षमतालाई समर्थन र सदुपयोग गर्न आवश्यक छ । उनीहरूको आवाज सुन्ने मात्र नभई नेपालको भविष्य निर्माण गर्नको लागि महत्त्वपूर्ण रुपमा लिइनु आवश्यक छ ।

युवाहरू प्रविधिको माध्यमबाट राजनीतिक प्रक्रियाहरूमा बढी संलग्न हुन थालेपछि, उनीहरूले समावेशीता, पारदर्शिता र जवाफदेहिताको विशेषतायुक्त नयाँ राजनीतिक संस्कृतिको विकास गर्न पनि मद्दत गरिरहेका छन् । यो परिवर्तनले परम्परागत मान्यता र अभ्यासहरूलाई चुनौती दिन सक्छ, जसले युवाहरूको आवश्यकता र आकांक्षालाई प्राथमिकता दिने थप प्रगतिशील र उत्तरदायी राजनीतिक परिदृश्यको लागि मार्ग प्रशस्त गर्न सक्छ ।

यसबाहेक, यो प्राविधिक ज्ञानी पुस्ताले स्थापित राजनीतिक दलहरूलाई आम नागरिकहरूले सामना गरिरहेका वास्तविकताहरूबाट विच्छेद भएको देखेर उनीहरूप्रति शङ्का बढाउँदै गएको छ । फलस्वरूप, युवा प्रतिनिधित्व र वकालतलाई प्राथमिकता दिने नयाँ राजनीतिक आन्दोलनहरूमा बढ्दो चासो छ ।

सामाजिक सञ्जालमा गलत सूचनाको प्रसारले सूचित राजनीतिक बहसलाई गम्भीर खतरा निम्त्याउँछ । युवाहरूलाई सशक्त बनाउने प्लेटफर्महरूले पनि उनीहरूलाई भ्रमित गर्न सक्छ, भ्रम सिर्जना गर्न र वैध आन्दोलनहरूलाई कमजोर पार्न सक्छ । युवा कार्यकर्ताहरूले यी जटिलताहरूलाई नेभिगेट गर्दा, मिडिया साक्षरता र आलोचनात्मक सोच स्वस्थ राजनीतिक वातावरणको विकासका लागि आवश्यक सीपहरू र नियमहरू आत्मसात गर्न आवश्यक छ ।

यी प्रगतिहरूको बावजुद, यात्रा यसको चुनौती बिना छैन । ग्रामीण क्षेत्रका धेरै युवाहरू भरपर्दो इन्टरनेट र प्रविधिमा पहुँच नभएकाले नेपालमा एउटा महत्त्वपूर्ण डिजिटल विभाजन कायम छ । यो असमानताले युवाहरूको व्यापक संलग्नताको सम्भावनालाई सीमित पार्छ र राजनीतिक क्षेत्रमा सीमान्तकृत आवाजहरू सुनिएको छैन ।

हामी भविष्यतर्फ अघि बढ्दै जाँदा नेपाली युवाहरूको राजनीतिमा प्रभाव पार्ने सम्भावना अपार छ । निर्णय प्रक्रियामा युवा सहभागिता बढाउने पहलहरूले गति पाइरहेको छ । राजनीतिक दल र नागरिक समाज संगठनहरूले युवा आवाजको महत्त्व बुझ्दै उनीहरूको संलग्नताको लागि ठाउँहरू सिर्जना गर्न काम गरिरहेका छन् ।

प्रविधिले नेपालभित्रका विभिन्न जनसांख्यिकी र क्षेत्रहरू बीचको विभाजनलाई जोड्ने क्षमता राख्छ । भर्चुअल प्लेटफर्महरूले शहरी र ग्रामीण युवाहरूलाई जोड्न सक्छ, साझा मुद्दाहरूमा संवाद र सहयोगको सुविधा दिन्छ । विभिन्न समुदायहरूमा सम्बन्धहरू बढाएर, प्रविधिले साझा लक्ष्यहरूतर्फ एकता र सामूहिक कार्यलाई बढावा दिन सक्छ ।

यसबाहेक, टेक्नोलोजीको विकास जारी रहँदा, यसले राष्ट्रलाई सामना गर्ने दबाबपूर्ण चुनौतीहरूको नवीन समाधानहरूको लागि नयाँ बाटोहरू खोल्छ । युवा नेताहरूले शासन, सार्वजनिक सेवा सुधार, र नागरिक संलग्नताका लागि प्रविधिको लाभ उठाउने पहलहरूको नेतृत्व समेत जरुरी छ ।

युवा र प्रविधिको अन्तरसम्बन्धले नेपाली राजनीतिलाई नयाँ आकार दिइरहेको छ, संलग्नता र वकालतका लागि नयाँ अवसरहरू प्रदान गर्दैछ । यद्यपि, यो विकास धेरै महत्वपूर्ण चुनौतीहरूसँग छ जुन यी गतिशील शक्तिहरूको सम्भावनालाई पूर्ण रूपमा प्रयोग गर्न सम्बोधन गर्न आवश्यक छ ।

सामाजिक सञ्जालमा गलत सूचना र गलत सूचनाको द्रुत प्रसारले सूचित राजनीतिक संलग्नतामा गम्भीर खतरा खडा गरेको छ। गलत सूचनाले जनताको विश्वासलाई कम गर्न सक्छ र वास्तविक राजनीतिक आन्दोलनलाई बाधा पुर्‍याउन सक्छ । युवाहरू, जो प्रायः डिजिटल प्लेटफर्मका प्राथमिक प्रयोगकर्ताहरू हुन्, विश्वसनीय स्रोतहरू पत्ता लगाउन र झूटा कथाहरूबाट बहकाउनबाट जोगिन बलियो मिडिया साक्षरता शिक्षा चाहिन्छ।

डिजिटल युगले राजनीतिक ध्रुवीकरणलाई पनि बढाएको छ । सामाजिक सञ्जाल अल्गोरिदमहरूले इको चेम्बरहरू सिर्जना गर्न सक्छन् जहाँ प्रयोगकर्ताहरूले उनीहरूको अवस्थित विश्वासलाई सुदृढ गर्ने जानकारीको लागि मात्र खुलासा गर्छन् । यसले विभाजनलाई गहिरो बनाउन सक्छ र फरक राजनीतिक परिप्रेक्ष्यहरू बीच रचनात्मक संवादमा बाधा पुर्‍याउन सक्छ । यस ध्रुवीकरणलाई न्यूनीकरण गर्न खुल्ला, सम्मानजनक छलफल र विविध दृष्टिकोणलाई बढावा दिनु आवश्यक छ ।

राजनीतिक सक्रियता बढ्दो रूपमा अनलाइन हुने क्रममा, डिजिटल सुरक्षा र गोपनीयताको बारेमा चिन्ताहरू उत्पन्न हुन्छन् । युवा कार्यकर्ताहरू साइबर आक्रमण, उत्पीडन, वा निगरानीको लक्ष्य बन्न सक्छन् । व्यक्तिगत डेटाको सुरक्षा र अनलाइन सुरक्षा सुनिश्चित गर्नु राजनीतिक अभिव्यक्तिको लागि सुरक्षित वातावरण कायम राख्न महत्त्वपूर्ण छ ।

परम्परागत राजनीतिलाई नेभिगेट गर्दै

प्रविधिले युवाहरूलाई सशक्त बनाउँछ भने यसले परम्परागत राजनीतिक संरचनालाई पनि चुनौती दिन्छ । धेरै स्थापित राजनीतिक दलहरू युवा पुस्ताहरूद्वारा मन परेको द्रुत–गति, डिजिटल–पहिलो दृष्टिकोणमा अनुकूलन गर्न संघर्ष गरिरहेका छन् । यो विच्छेदले युवा मतदाताहरू र परम्परागत राजनीतिक संस्थाहरूबीचको अर्थपूर्ण संलग्नताको कमीलाई निम्त्याउन सक्छ, सम्भावितरूपमा प्रभावकारी परिवर्तनको लागि आवश्यक प्रगतिलाई रोक्न सक्छ ।

नेपाली राजनीतिमा युवा र प्रविधिबीचको तालमेलले लोकतान्त्रिक नवीकरण र सामाजिक प्रगतिका लागि शक्तिशाली अवसर प्रस्तुत गर्दछ । यद्यपि, सम्बद्ध चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्नु यो सम्भाव्यतालाई सुनिश्चित गर्न महत्त्वपूर्ण छ । डिजिटल विभाजनलाई कम गरेर, गलत सूचनाको विरुद्ध लड्न, समावेशी संवादलाई बढावा दिएर, डिजिटल सुरक्षाको संरक्षण गरेर र परम्परागत राजनीतिसँग तालमेल गरेर, नेपालले अझ समतामूलक र जीवन्त राजनीतिक परिदृश्य सिर्जना गर्न सक्छ जहाँ आफ्ना युवाहरूको आवाज सुनिने मात्र होइन, राष्ट्रको आकार दिनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।

इन्टरनेटले सूचनामा पहुँचलाई प्रजातान्त्रिक बनाएको छ, जसले युवाहरूलाई राजनीतिक प्रक्रियाहरू, मानवअधिकारहरू र नागरिक जिम्मेवारीहरू बारे शिक्षित गर्न अनुमति दिन्छ। आफ्नो औंलाको छेउमा उपलब्ध स्रोतहरूको साथ, युवाहरूले सूचित निर्णयहरू लिन सक्छन् र आफ्नो देशको भविष्यको बारेमा छलफलहरूमा सक्रिय रूपमा भाग लिन सक्छन् । यो ज्ञानले उनीहरूलाई नेताहरूलाई जवाफदेही बनाउन र उनीहरूको मूल्यहरू प्रतिबिम्बित गर्ने नीतिहरूको वकालत गर्न सुसज्जित बनाउँछ ।

हालैका वर्षहरूमा, नेपालको राजनीतिक परिदृश्य मा भूकम्पीय परिवर्तन देख्न पाइन्छ, मुख्यतया युवाहरूको जीवन्त ऊर्जा र प्रविधिको परिवर्तनकारी शक्तिद्वारा सञ्चालित भएको पनि अनुभूति भएको विषय हो ।

शासनमा प्रविधिको एकीकरणले दीर्घकालीन समस्याहरूको नवीन समाधानको लागि अवसरहरू प्रस्तुत गर्दछ । युवा उद्यमीहरू र प्राविधिक ज्ञान भएका व्यक्तिहरूले पारदर्शिता सुधार गर्ने, नागरिक र सरकारबीचको सञ्चारलाई सहज बनाउने र सार्वजनिक सेवाहरूलाई सुव्यवस्थित गर्ने अनुप्रयोग र प्लेटफर्महरू विकास गर्न सक्छन् । ई-गभर्नेन्स जस्ता पहलहरूले राजनीतिक प्रक्रियाहरूलाई थप पहुँचयोग्य र प्रभावकारी बनाउन सक्छ, संस्थाहरूमा बढी विश्वास बढाउँछ ।

प्रविधिले नेपालभित्रका विभिन्न जनसांख्यिकी र क्षेत्रहरू बीचको विभाजनलाई जोड्ने क्षमता राख्छ । भर्चुअल प्लेटफर्महरूले शहरी र ग्रामीण युवाहरूलाई जोड्न सक्छ, साझा मुद्दाहरूमा संवाद र सहयोगको सुविधा दिन्छ । विभिन्न समुदायहरूमा सम्बन्धहरू बढाएर, प्रविधिले साझा लक्ष्यहरूतर्फ एकता र सामूहिक कार्यलाई बढावा दिन सक्छ ।

प्रविधिले नेपाली युवाहरूलाई विश्वव्यापी आन्दोलन र विचारहरूसँग जोड्दछ । यस एक्सपोजरले स्थानीय मुद्दाहरूमा नवीन दृष्टिकोणहरू र विश्वव्यापी युवा कार्यकर्ताहरूसँग एकता बढाउन प्रेरित गर्न सक्छ । अन्तर्राष्ट्रिय उदाहरणहरूबाट सिकेर, नेपाली युवाहरूले आफ्नो वकालत प्रयासहरूको प्रभावकारितामा वृद्धि गर्दै, आफ्नै सन्दर्भहरूसँग मिल्ने रणनीतिहरू अनुकूलन गर्न सक्छन् ।

अतः नेपाली राजनीतिमा युवा र प्रविधिको अन्तरक्रियामा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन र थप समावेशी लोकतन्त्रको जगेर्ना गर्ने अपार सम्भावना छ । यी अवसरहरू सदुपयोग गरेर, युवाहरूले राजनीतिक परिदृश्य परिवर्तन गर्न सक्छन् । युवाको आवाज स्यालको हुइया मात्र होइन यो सिकारीको अचुक निशाना हो तसर्थ उनीहरूको आवाज सुन्ने मात्र होइन तर उनीहरूको राष्ट्रको भविष्यलाई आकार दिनको लागि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । नेपाल निरन्तर विकास हुँदै जाँदा, प्रविधिद्वारा सशक्त यसका युवाहरूको संलग्नताले देशलाई थप समतामूलक र समृद्ध भविष्यतर्फ डोर्‍याउन महत्वपूर्ण भूमिका यसले खेल्नेछ ।