मुकुल ढकाल छुरी हानेको हान्यै, रवि लामिछाने ढाड थापेको थाप्यै !

काठमाडौं । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) का पूर्वमहामन्त्री डा. मुकुल ढकालले पार्टी सभापति रवि लामिछानेविरुद्ध प्रहार झन्-झन् कठोर बनाउँदै लगेका छन् । आज त उनले रविलाई सीधै ‘अपराधी’, ‘भ्रष्टाचारी’ र ‘ठग’ को संज्ञा दिए ।

रास्वपाले ढकालको साधारण सदस्यता खारेज गर्ने सन्दर्भमा अस्ति दोस्रो पटक स्पष्टीकरण सोधेको थियो । पहिलो स्पष्टीकरण पार्टी सचिवालयका तर्फबाट र दोस्रो केन्द्रीय समितिका तर्फबाट मागिएको हो । ढकालले स्पष्टीकरणको जवाफ दिने क्रममा उल्टै सभापति लामिछानेमाथि लाञ्छनाको वर्षा गरेका छन् । दुवै स्पष्टीकरणमा उनले एकरत्ति पनि ‘रियलाइजेसन’ गरेको पाइँदैन ।

रोचक के छ भने, पार्टीका कार्यबाहक महामन्त्री कविन्द्र बुर्लाकोटीले सोधेको स्पष्टीकरणको जवाफ ढकालले ‘श्री रवि लामिछाने’ सम्बोधन गरेर दिएका छन् । जवाफमा उनले आफ्नो ‘राजनीतिक गडफादर’ लाई केही आरोप लगाउन बाँकी राखेका छैनन् । उनले लेखेका शब्दहरु प्रयोग गर्न श्री युवराज सफलले पनि १० चोटि सोच्दा हुन् ।

ढकालले असान्दर्भिक रुपमा निर्वाचन आयोगलाई समेत बोधार्थ पठाएको स्पष्टीकरणका केही झलक:

• मैले पार्टीको विधान र आचारसंहिता विपरीत कार्य गरेको छैन । बरु पार्टी जोगाउन लडिरहेको छु । आज पार्टीलाई तपाईं रवि लामिछानेको निरङ्कुशता, व्यक्ति केन्द्रित व्यवहार र सोचबाट जोगाउन लागिपरेको छु ।
• तपाईं रवि लामिछानेले सहकारीमा ठगी गर्नुभएको छ, तपाईंले मन्त्री हुँदा भ्रष्टाचार गर्नुभएको छ र तपाईं राहदानी दुरुपयोग गरेको एक अपराधी हो भनेर म प्रमाणित गर्न सक्छु । सहकारी मुद्दामा तपाईं ६–८ वर्ष वा त्योभन्दा बढी जेल जान सक्नुहुन्छ, भ्रष्टाचार मुद्दामा पनि जेल जान सक्नुहुन्छ । राहदानी दुरुपयोगमा तपाईं कहिले निर्वाचनमा भाग लिन पाउनुहुन्न । यीसँगै अन्य धेरै ठाउँमा किर्ते र ठगीमा संलग्न हुनुहुन्छ ।
• पार्टीमा तपाईंले गरेको कुकर्मको पर्दाफास गर्नु पार्टीको संस्थापकको हैसियतले मेरो कर्तव्य हो । आफ्नो वाककलाको आधारमा जनतालाई भ्रमित पार्दै हुनुहुन्छ र प्रश्न गर्नेलाई कारबाहीको डन्डा चलाउने दुस्साहस गर्दै हुनुहुन्छ । यसले नेपाली माटोमा नै लोकतन्त्रमाथि खतरा उत्पन्न भएको छ ।
• सिंहको मुटु छ भनेर भाषण गर्नुभयो, तर फिस्टो चराको जत्रो पनि मुटु देखिएन । उल्टै भ्रष्टाचारमा लिप्त हुनु भयो । तपाईं जस्तो ठग, भ्रष्ट र अपराधीको पञ्जाबाट पार्टीलाई मुक्त गराउन लड्नु, पार्टीको हितमा हो, पार्टी विपरीत होइन । यसरी म पार्टी र जनताको हितका लागि लडिरहँदा पार्टीबाट साधारण सदस्यसमेत नरहने गरी कारवाहीको प्रयास गर्नु भनेको लोकतन्त्रमाथि नै हमला गर्नुसरह हुनेछ ।
• मैले नेपालको संविधान, पार्टीको विधानले दिएको लोकतान्त्रिक एवं राजनीतिक अधिकार उपभोग गरेर तपाईंलाई प्रश्न गरेको हुँ र यसले पार्टीको विधान, आचारसंहिता केही पनि उल्लङ्घन गर्दैन । यसलाई विषयान्तरको रूपमा नबुझियोस्, यो त तपाईं जस्तो ठग, भ्रष्ट र अपराधीको पञ्जाबाट पार्टीलाई जोगाउन गरिएको लडाइँ हो ।

विश्वास गर्न कठिन हुन्छ । यिनै मुकुल ढकाल हुन्, जो केही महिना अगाडिसम्म रवि लामिछानेका सबैभन्दा बढी विश्वासपात्र थिए । लामिछानेमाथि विरोधीहरुले जुनसुकै आरोप लगाउँदा प्रतिरक्षाका लागि सबैभन्दा पहिले अगाडि सर्ने गर्थे ।

धेरै पछाडि फर्किनु पदैन । ढकालले गत वैशाख २८ गते लेखेको स्टाटस यस्तो छः

प्रिय रास्वपा परिवारका साथीहरु, शिर ठाडो राख्नुहोला । तपाईंको सभापतिले आजसम्म कसैलाई ठगेको छैन ।

लामिछानेमाथि नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री गगन थापालगायतले सहकारी प्रकरणमा हमला तेज गरेका बेला बचाउमा ढकालले लेखेको यो स्टाटस उनको प्रोफाइलबाट यो लेख लेख्दासम्म डिलिट भएको छैन ।

ढकालले अहिले रवि गृहमन्त्री हुँदा प्रहरीको सरुवा–बढुवामा पैसा खाएको आरोप लगाउने गरेका छन्, तर उनले त्यसबेला सामाजिक सञ्जालमा लेखेको यो स्टाटसको भाव ठीक उल्टो थियो ।

गत जेठ २ गते उनले लेखेका थिएः

‘प्रहरी संगठनमा लामो समयदेखि उल्झिरहेको समस्या समाधानतर्फ उन्मुख । नेपाली सेनामा जस्तै १६ वर्षमै पेन्सनसहित स्वेच्छिक अवकाश लिन पाइने, तर २० वर्षको अवधि पुगेपछि मात्र पेन्सनको सुविधा पाउने प्रावधान प्रहरीमा पनि लागू गरिने निश्चिततातर्फ अघि बढ्दैछ । त्यसका साथै भ्रष्टाचारको चरम चलखेल देखिने प्रहरीको बढुवा प्रणालीलाई पारदर्शी, निष्पक्ष र अनुमानयोग्य बनाइ प्रहरी संगठनभित्र हुने त्यस प्रकारको भ्रष्टाचारलाई शून्यमा झार्न रिफर्म शुरू गरिएको छ ।’

यदि तपाईंले यी स्टाटसबारे ढकाललाई अहिले सोध्नुभयो भने उनी भनिदिन सक्छन्, ‘त्यो मैले रवि लामिछानेको करकापमा परेर लेख्न बाध्य भएको हुँ, सभापतिले लगाएपछि मान्नैपर्‍यो ।’

राजनीतिमा ‘इमान’ को कुनै अर्थ र मूल्य हुँदैन भन्ने भाष्यलाई नयाँ स्तरमा पुर्‍याएर स्थापित गरेका छन् सिकारु राजनीतिज्ञ ढकालले । हिजो कम्युनिष्टहरुमा एउटा रोग थियो- विभाजन आएपछि एकापसमा हिलो छ्यापाछ्याप गर्ने, तर उनीहरु पनि यो हदमा ओर्लिदैनथे । विषयहरु सैद्धान्तिक हुन्थे । ढकालले त नेपालमा ‘राजनीतिक कृतघ्नता’ को एउटा नयाँ मानक नै बनाइदिए ।

रवि लामिछाने दूधले धोएका व्यक्ति अवश्य होइनन् । पासपोर्टदेखि सहकारी प्रकरणसम्ममा उनका अनेक कमजोरी भेटिन सक्लान्, तर कम्तीमा मुकुल ढकालले चाहिँ उनीमाथि आरोप लगाउने हक राख्दैनन् । उनै रविको काँधमा चढेर स्थापनाकालदेखि पार्टीमा हालिमुहाली गरेका ढकालले अहिले आएर जे–जे बोलिरहेका छन्, त्यसले उनको नैतिक दिवालीयापन उजागर गर्छ ।

ढकाललाई कसैले प्रयोग गरिरहेको होला जस्तो त लाग्दैन, तर उनी नराम्ररी बहकिएका छन्, आफ्नो राजनीतिक जीवनलाई जोखिममा पार्दै । रविका विरोधीहरुले तत्काल उनलाई वाहवाही गर्लान्, फुर्क्याउलान्, तर दीर्घकालमा उनी आफैं भूईंमा पछारिने निश्चित छ । म स्वयम् उनको शुभचिन्तक भएको हिसाबले यति लेख्दैछु ।

रास्वपा स्थापनामा ढकालको निकै ठूलो योगदान छ । पार्टीको नीति–निर्माणदेखि संगठन विस्तारसम्ममा ‘डे वान’बाट उनी खटिएका हुन् । त्यही भएर पनि सुरुमै रविले शक्तिशाली महामन्त्री बनाएर पुरस्कृत गरे, जबकि उनीसँग कुनै पनि राजनीतिक प्रोफाइल थिएन । पार्टीभित्र जति अलोकप्रिय भए पनि रविले कहिल्यै मुकुललाई आफ्नो काखबाट ओराल्न चाहेनन् । मुकुल आफैं ओर्लिए, त्यो पनि रविको काख भिजाइदिएर ।

रविको आडमा ढकालले पार्टीभित्र मनोमालिन्य चलाइरहेका थिए । उनको कार्यशैलीप्रति तलदेखि माथिसम्म असन्तुष्टि नै असन्तुष्टि थियो, तर कसैले पनि ढकालविरुद्ध बोल्न सकेनन् । कारण उनी सभापति लामिछानेले बुई चढाएका थिए । जब असन्तुष्टि दबाउनै नसकिने गरी बढ्यो, जब ढकाललाई आफ्नो पद सुरक्षित नभएको महसुस भयो, त्यसपछि उनले धार परिवर्तन गरेका हुन् । ‘समीक्षा यात्रा’ पछि बनाएको प्रतिवेदन यसैको द्योतक थियो, जहाँ उनले पार्टी रसातलमा पुगेको विश्लेषण गरेका छन् । ‘आफूलाई पार्टीबाट गलहत्याइन सक्छ’ भनेर ढकालले प्रतिवेदनमै लेखेका थिए ।

कारबाहीमा अलमल र रास्वपाको विधान

रास्वपाले ढकालमाथि कारबाही गर्दा उनको साधारण सदस्यता कायम राखेको थियो । पार्टीको अनुशासन आयोगले निष्कासन नै गर्नुपर्ने प्रतिवेदन बुझाएको भए पनि केन्द्रीय समितिले उनी ‘सच्चिने’ झिनो आशामा एउटा लाइफलाइन दिएको हो । आफूलाई गरेको कारबाही चित्त नबुझेको खण्डमा ३५ दिनभित्र पुनरावेदन गर्न सक्ने अवसर पनि ढकाललाई दिइएको थियो । त्यो अवधि पनि गुज्रिसकेको छ, तर रास्वपाले अझै पनि उनको साधारण सदस्यता खोसेको छैन ।

खासमा मुकुललाई पार्टीबाट निष्कासन गर्ने सन्दर्भमा रास्वपा अलिकति अल्मलिएको देखिन्छ । यो अलमलको कारण हो, पार्टीको विधान, जहाँ महामन्त्रीलाई हुने कारबाहीबारे स्पष्ट प्रावधान उल्लेख छैन । खासमा यो विधान मुकुल आफैंले बनाएका हुन् । सुरुको विधानमा संशोधन गरेर महामन्त्री पदलाई थप शक्तिशाली बनाएको पनि उनैले हुन् ।

गत वर्ष मंसिरमा महोत्तरीको जलेश्वरमा बसेको बैठकले पार्टीको संशोधित विधान पास गरेको थियो । त्यसबेलासम्म महामन्त्रीले ल्याएका कुनै पनि प्रस्ताव पारित नहुनु दुर्लभ जस्तै थियो रास्वपामा । सभापति र महामन्त्रीबीच ‘चरम विश्वास’ को अवस्था रहेकाले विधान निर्माण र संशोधन गर्दा मुकुलले कहाँ–कहाँ के–के चलाखी गरे भनेर रविले खासै ध्यान दिएनन् । कतिपय केन्द्रीय सदस्य पनि अहिले विधान पढ्दा झल्यास्स भएका छन् ।

रास्वपा विधानमा सभापति र महामन्त्रीलाई लगभग समानान्तर रुपमा अधिकार बाँडफाँट गरिएको छ । संख्यात्मक रुपमा पनि दुवैका काम–कर्तव्य र अधिकार बराबर ११–११ वटा छन् । अरु पदाधिकारीलाई (कोषाध्यक्षबाहेक) लाई खासै केही अधिकार छैन । उनीहरु थपनामात्रै हुन् ।

ढकाल विधानको हवाला दिँदै आफूलाई रास्वपाले कारबाही गर्नै नसक्ने र आफू अझै पार्टीको महामन्त्री रहेको दावी गरिरहेका ५न् । के साँच्चै विधानले उनलाई कारबाही गर्न रोक्छ त ? त्यस्तो पनि होइन । विधानतः उनलाई सभापति रवि लामिछानेले एकल निर्णयमा महामन्त्रीबाट हटाउन सक्छन् । रास्वपा विधानको धारा २४ को उपधारा ३ (१) (ग) ले पार्टीका पदाधिकारीहरुको कार्यविभाजन हेरफेर गर्ने र आवश्यक परेमा पार्टी पदाधिकारी पनि हेरफेर गर्ने अधिकार सभापतिलाई दिएको छ । यसै प्रावधानअनुसार सभापतिले ढकाललाई महामन्त्रीबाट हटाउन सक्ने भए पनि उनले केन्द्रीय समितिबाटै निर्णय गराएका थिए ।

साधारण सदस्यताबाट कारबाही गर्ने सन्दर्भलाई भने धारा ५६ ले सम्बोधन गरेको छ । उक्त धाराअनुसार पार्टीको कुनै पनि तहका समिति, विभाग, आयोग वा संयन्त्रका सदस्यउपर पार्टी निर्णय विपरीतका क्रियाकलाप, आर्थिक अनियमितता र नैतिक चरित्रसँग सम्बन्धित विषयमा प्रश्न उठे केन्द्रीय अनुशासन आयोगले छानबिन गर्न सक्छ । पार्टीको केन्द्रीय समिति वा सो सरहको समितिका पदाधिकारी एवं सदस्य र प्रदेश पदाधिकारीको हकमा केन्द्रीय समितिलाई छानबिन प्रतिवेदनसहित आवश्यक भए सदस्यता निलम्बन वा खारेजीसम्मको सिफारिस आयोगले गर्छ । त्यस्तो सिफारिसउपर केन्द्रीय समितिले निर्णय गर्छ ।

सभापतिले सीधै हटाउनुको साटो अनुशासन आयोगको प्रतिवेदनमार्फत ढकाललाई बर्खास्त गरिएको हो । केन्द्रीय समितिले सदस्यता खारेजी गर्नुपूर्व स्पष्टीकरणसहित सफाइ पेश गर्ने मौका दिने विधानमा उल्लेख छ । पार्टीका एक केन्द्रीय सदस्यका अनुसार यसअघि हड्बडाएर सचिवालयमार्फत स्पष्टीकरण सोधिएको थियो । त्यसले मान्यता नपाउन सक्ने भएकाले प्रक्रिया पुर्‍याउन फेरि केन्द्रीय समितिका तर्फबाट सोधिएको हो । अब रास्वपाको अर्को बैठकले ढकालको सदस्यता खोस्ने लगभग निश्चित रहेको ती केन्द्रीय सदस्यले बताए ।

पार्टीले गरेको कारबाहीलाई मान्यता नदिन ढकालले यसअघि नै निर्वाचन आयोगमा पत्राचार गरेका छन् । कुनै पनि दलको पदाधिकारी हेरफेरबारे निर्वाचन आयोगमा विवरण अद्यावधिक गराउनुपर्ने प्रावधान छ । आफूलाई महामन्त्रीबाट अवैध रुपमा हटाइएको भन्दै ढकालले आयोग गुहारेका हुन् । आयोगले निर्णय लिइसकेको छैन । आयोगले विवरण अद्यावधिक गरेपश्चात ढकाल अदालत जाने सम्भावना छ ।

ढकाललाई महामन्त्रीबाट हटाउने निर्णय रास्वपा केन्द्रीय समितिले सर्वसम्मत रुपमा गरेको थियो । अर्थात्, एकजनाले पनि उनीमाथि कारबाही हुनु हुँदैन भनेनन् । साधारण सदस्यता खोस्ने सवालमा पनि कसैले विमति जनाउने अवस्था देखिँदैन ।

अब प्रश्न उठ्छ, जुन सभापतिलाई उनी आफैंले भ्रष्टाचारी, ठग र अपराधी करार गरिसके, जुन पार्टीका सतप्रतिशत नेताहरु उनको खिलाफमा छन्, त्यही पार्टीमा टाँसिइरहन किन यत्रो अपहत्ते ? पंक्तिकारले यस्तो प्रश्न गर्दा ढकालले भने, ‘पार्टीमा म आमूल परिवर्तन गर्छु ।’ सभापतिलाई नै आफूले हटाउनसक्ने उनले संकेत गरे, तर त्यसको आधारहरु दिएनन् ।

यता, सभापति लामिछाने भने ढकालका तमाम अभिव्यक्ति र क्रियाकलापहरुप्रति पूर्णतया मौन छन् । सार्वजनिक रुपमा कुनै प्रतिक्रिया जनाएका छैनन् । रवि यति शान्त र संयमित नेता अवश्य होइनन् । ‘तपाईंलाई एउटा गालामा कसैले थप्पड हान्यो भने अर्को गाला पनि थाप्नुस्’ भन्ने महात्मा गान्धीको उद्धरणलाई उनले अनुशरण गर्न खोजेका हुन् त ? त्यो पनि नहाेला ।

बरु हुन सक्छ विरोधीहरुसँग पैंठेजोरी खेल्दाखेल्दा हत्तु भइसकेका रविसँग ‘आफ्नै’ सित भिडन्तमा उत्रिने जोश-जाँगर बाँकी छैन । ढकाल उनका लागि परिवारका सदस्यसरह थिए । आफूले यति धेरै माया र संरक्षण गरेको व्यक्तिले नै यसरी छुरा रोप्न थालेपछि प्रतिरोध गर्ने हौसला पनि कसरी आओस् !