प्रिय फेसबुक, ह्याप्पी बर्थडे टु यू

प्रिय फेसबुक, तिमीले ‘ह्याप्पी बर्थडे राजेन्द्र’ भनिदिएकोले त मेरा साथीहरूले सुइको पाए, ‘आज यसको जन्मदिन रहेछ भनेर ।’

तिमीले सबैलाई सूचना दिएकोले नै मैले ह्याप्पी बर्थडेको ओइरो पाए । उपहारहरू पाए । खादाहरू पहिरिएर फूलका गुच्छाहरू हातमा बोक्न पाए । चेरी र चकलेटले भरिएका केकहरू पाए । दीप जलाएर हाँस्न पाए । साथीहरू भेट्न पाए । भेट गर्न आएका साथीहरूसँग भलाकुसारी गर्न पाए ।

प्यारो फेसबुक, तिमी थियौ र त मैले मेरो बर्थडे भव्य मनाउन पाएँ । हुन त म जन्मेको अर्को वर्षदेखि नै जन्मदिन आइरहे । कति वर्षका जन्मदिन त मैले थाहै नपाई आए, गए ।

हे प्यारे फेसबुक, जब सन् २००९ सेप्टेम्बर ३० मा तिमीसँग गाँसिन प्रस्ताव गरें । त्यो बेला अरू कुराहरूसँगै तिमीले मेरो जन्म मिति सोध्यौ । आजसम्म त्यसैका आधारमा हरेक वर्षको भदौ ५ या ६ गतेको समय सुरू हुनेबित्तिकै भनिदिन्छौ, ‘ह्याप्पी बर्थ डे राजेन्द्र ।’ कुनै कुनै वर्ष विक्रम संवत् र इस्वी संवत् नमिल्दा तिमी पनि झुक्किन्छौ, तर मलाई लाग्दैन कि एकदिनले ह्याप्पी बर्थ डे भन्नलाई कुनै फरक पार्छ । महिनै गोलमाल भए पो जीवनको तिथिमिति हिसाब राख्ने ‘चित्रगुप्त’ पनि अल्मलेलान् !

हे फेसबुक, तिमीलाई पनि कति हैरान छ है ? करिब एक करोड ५७ लाख तिमीसँग सम्बन्ध राख्ने नेपालीलाई ह्याप्पी बर्थडे भनिदिनु पर्छ । पृथ्वीभरिको तीन बिलियन मनुवाको जन्मदिन तिमीले नै दुनियाँलाई बताइदिनु पर्छ । तिमीसँग जोडिने सक्रिय साथीहरूको मनको भाव पोखिदिनु पर्छ । उनीहरूसँगै हाँसिदिनु पर्छ, रोइदिनु पनि पर्छ । अरू अरूले बिहे गर्छन्, जोडाको फोटो तिमीले नै छापिदिनु पर्छ । गर्भवती भएपछिको खुसी देखाइदिनु पर्छ, शिशुले जन्म दिएपछि खुसीहरू साटिदिनु पर्छ । त्यो नवजात पृथ्वीमा ओर्लनासाथ काखमा खेलाएको देखाइदिनु पर्छ । विवाह गरेका दिनहरू तिमीले सम्झाइदिएपछि साथीभाइले ‘ह्याप्पी एनिभर्सरी’ लेखिदिन्छन् ।

त्यतिमात्र हैन, बिरामीको लागि तिमी अस्पताल पुग्नुपर्छ, ‘गेट वेल सुन’ भन्दै खिचेको सेल्फी छापिदिनु पर्छ । लासको अनुहार देखाउन पनि कहिलेकाहीँ तिमीलाई कसैकसैले बाध्य पारेको देख्छु । ‘रिप’ लेखेर समवेदना पोख्न अनि घाट र चिहानघारीहरू धाउनेसँग पनि तिमी नै साथ हुनुपर्छ । अब त यस्तो लाग्न थाल्यो, लासहरू घाट र चिहान पुगेपछि उठेर भन्न सक्छन्, ‘ए फेसबुक, अरू केही पर्दैन तिमी चाहिँ मसँगै हिँड ।’

लासको अनुहार देखाउन पनि कहिलेकाहीँ तिमीलाई कसैकसैले बाध्य पारेको देख्छु । ‘रिप’ लेखेर समवेदना पोख्न अनि घाट र चिहानघारीहरू धाउनेसँग पनि तिमी नै साथ हुनुपर्छ । अब त यस्तो लाग्न थाल्यो, लासहरू घाट र चिहान पुगेपछि उठेर भन्न सक्छन्, ‘ए फेसबुक, अरू केही पर्दैन तिमी चाहिँ मसँगै हिँड ।’

तिम्रो जन्म भएको सन् २००४ फेब्रुअरी ४ देखि मनुवाहरूका लागि प्राण जस्तै प्यारो हुन सक्यौ । मनुवाहरू तिमीसँग यति लिप्त भैसके कि तिमीले कान निमोठेर जतासुकै लानसक्छौ । तिम्रो प्रेमको डिजिटल पोखरीमा डुबाइरहन सक्छौ । यस्तो भैसक्यौ कि तिमीले हास भने हाँस्ने, रोऊ भने रूने, मर भन्यो भने मर्नेहरू पनि देखेको छु । तिमी एकछिन नहुँदाको छटपटी त मैले नै कैयौं पटक महसुस गरेको छु ।

प्रिय फेसबुक, तिमिले नै मालिक मार्क जुकरबर्गलाई विश्वको चौथो धनी बनायौ । विश्वको जनसंख्याको झण्डै ३६ प्रतिशतलाई तिमी फनफनी घुमाउँछौ ।

हे फेसबुक, तिमी छौ र त निन्द्रा नपरे पनि तिम्रै साम्राज्यभित्र डुबुल्की मारेर आनन्द लिन्छु । जब बिहानीको निन्द्रा खुल्छ, आँखा मिच्दै तिमीसँग स्पर्श गर्न पुग्छु । तिमीले यस्तो मोहित पार्न सकेका छौ कि दुनियाँले तिम्रो कुरा पत्याउँछ । कतिपय छट्टुहरूले ‘स्पोन्सर’ भन्दै बेवकुफ बनाउने दुस्प्रचार गरेर तिमीलाई अविश्वासी पनि बनाइरहेका छन् । कतिपय मनुवाहरू तिम्रै विश्वासमा ठगिएका छन् । कतिपय तिम्रै कारणले रातारात धनी भएका छन् ।

तिम्रै कारणले कतिपय पुराना मिडियाहरूका त अस्तित्व नै सकियो । यसो नियाल्छु, नयाँ मिडियाहरू पनि तिमीले देखाइदिए दुनियाँले हेर्छन्, पढ्छन् । देखाएनौ भने हेर्दैनन्, पढ्दैन । मेरा केही लेखहरूमाथि पनि तिमीले अन्याय गर्‍यौ । धरैले सेयर गर्न थालेपछि केही लेखहरू अचानक लुकाइदियौ । त्यतिमात्र हो र, अनलाइन नै केही समय तिम्रोबाट नखुल्ने बनाइदियौ ।

अश्लील चित्रहरूको फेक क्रियसन गरेर सौदाबाजी गर्ने सैतानहरू पनि देखिए । ठगीका धन्दा चलाउने गिरोह पनि सक्रिय छँदैछ, कहिले के, कहिले के, गर्दै फेसबुक तिमीलाई हैरान पारिरहन्छन् । तिमीले सहेको हैरानीले संसारभरका साइबर अनुसन्धान व्युरोहरू थप हैरानीमा परेका छन् । तिम्रै पछि पछि लाग्न बाध्य बनेका छन् ।

च्याट, लाइभ, स्टोरी, रिल, ग्रुप, पेज के के छन् के के ? यो सुविधा प्रयोग गरेर धेरैले फाइदा लिइरहेका छन् । कतिले दुःख, हण्डर, बेइज्जत कमाइरहेका पनि छन् । तिम्रैबाट लाइभ गरेर प्रेमिका वा घरका आफन्तजनलाई देखाउँदै आत्महत्या गर्ने कुबुद्धिका मनुवा पनि निस्किए । अश्लील चित्रहरूको फेक क्रियसन गरेर सौदाबाजी गर्ने सैतानहरू पनि देखिए । ठगीका धन्दा चलाउने गिरोह पनि सक्रिय छँदैछ, कहिले के, कहिले के, गर्दै फेसबुक तिमीलाई हैरान पारिरहन्छन् । तिमीले सहेको हैरानीले संसारभरका साइबर अनुसन्धान व्युरोहरू थप हैरानीमा परेका छन् । तिम्रै पछि पछि लाग्न बाध्य बनेका छन् ।

कतिपय देशले तिमीलाई सीमामै रोकेका छन् । चाइना, नर्थ कोरिया र इरानले सीमाबाट तिमीलाई रोक्न खोजेका छन् । पाकिस्तान, रसिया, युगान्डा, टुर्कमेनिस्तानलगायत देशहरूले विभिन्न हिसाबले रोक्न खोजेका छन् । तिमी पुगेको १६७ देशमध्ये करिब १० देशले तिमीलाई प्रतिबन्ध गरेका छन् । कतिपय देशहरूले नचाहे पनि भीपीएन (भर्चुअल प्राइभेट नेटवर्क) जस्ता अनेक गुप्त बाटोबाट देशको सीमा छिचोलेर तिम्रो सहायताले मनोरञ्जन लिएकै छन् ।

नेपाल सरकारले पनि तिमीमाथि बेला बेलामा नियमन प्रयास नगरेको हैन । सामाजिक सञ्जाल नियमनबारे ऐन, कार्यविधिहरू ड्राफ्ट भएका छन् । सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयको कानून शाखाले नयाँ मन्त्री आउनेबित्तिकै त्यस्ता ड्राफ्टहरू देखाउँछन् । तिमीले नेपालमा आधिकारिक सम्बन्ध राख्ने र करको दायराको कुरा उठाउँदा सरकार नै पल्टाउने गरी तिम्रो पक्षमा जनमत उर्लिएको देखेका छौ । ठूला मिडियाको सम्पादकीयले त ‘प्रेस तथा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता नै हनन भयो’ भन्यो । नेपाल सरकारले गएको मंसिरमा टिकटक बन्द गर्दा ‘प्रचण्ड सरकार’ नै हल्लिने गरी विरोध भएको थियो । ‘ओली सरकार’ले हिजो बिहीबारकै दिन पुनः टिकटकमाथि प्रतिबन्ध हट्दा वाहीवाही छ ।

हिजो परेको जन्मदिनलाई साथीहरूसँग खुसी साट्दै राति घर पुगें । मैले कसैलाई नभन्दै बस्दा पनि तिमी नै हौ, साथीहरूलाई जानकारी दिएर खुसी ल्याइदिने, धमाधम साथीहरू पोस्टलाई सर्वत्र पारिदिने । त्यसैले मलाई जन्मदिनको शुभकामना दिने सबै शुभचिन्तक सँगसँगै तिमीलाई धन्यवाद छ । अनि तिम्रो जन्मदिनको हरेक फेब्रुअरी ४ का लागि आजैबाट भन्छु, ‘फेसबुक तिमीलाई पनि ह्याप्पी बर्थडे टु यू ।’

(लेखक नेकपा एमाले दोलखाका उपाध्यक्ष हुन् ।)