युरोपमा हुनुहुन्छ ? फेसबुक ह्याक होला है !

भीएन । मेसेन्जरमा कुरा गरिरहेका साथी अचानक अफलाइन भए, पुन: कल गर्दा सम्पर्क भएन तर उनै साथीले ५ मिनेटपछि मोबाइल फोनमा फोन गरेर भने, ‘मेरो फेसबुक ह्याक भयो’ । शुरुमा ठट्टाजस्तो लागेपनि उनको फेसबुक खोलेर हेर्दा ५० हजार बिटक्वाइनमा लगानी गरेर ५ लाख पाएको स्ट्याटस र स्टोरी आइसकेको थियो । रिकभर गर्न अनेकौं प्रयास गर्दा पनि हामी सफल भएनौं, जसले ह्याक गरेको थियो उसले साथीको फेसबुकमा प्रयोग भएको इमेल र मोबाइल नम्बर परिवर्तन गरिसकेको थियो । युरोपमा बस्ने प्राय धेरै नेपालीहरू अहिले फेसबुक ह्याकको समस्याबाट पीडित छन् ।

कसरी हुन्छ फेसबुक ह्याक र इमेल ?

तपाईँलाई तपाईँको नजिक साथी, इस्टमित्र वा परिवारको सदस्यको नामबाट मेसेज आउन सक्छ, ‘म कुनै कम्पनीको ब्रान्ड एम्बास्डरमा भाग लिँदैछु, मलाई भोट गर वा तपाईँको फोन नम्बर पठाऊनुस् म इन्टरनेट फ्री पाउने लिंक पठाउँछु वा सीधै कुनै खेल जितेको वा अन्य लिंक आउँछ ।’ यस्ता लिंकलाई फिसिङ अट्याक (phising attack) भनिन्छ ।

‘फिसिङ’ भन्नाले प्रयोगकर्ताको नाम, पासवर्ड, क्रेडिट कार्ड नम्बर, बैंक खाता जानकारी वा अन्य महत्त्वपूर्ण डाटाको रूपमा प्रयोग गरी चोरी भएको जानकारीको प्रयोग वा बिक्री गर्नको लागि संवेदनशील जानकारी चोर्ने प्रयासलाई जनाउँछ । प्रलोभनपूर्ण अनुरोधको साथ एक प्रतिष्ठित स्रोतको प्रयोग गरेर, आक्रमणकारीले पीडितलाई छल गर्नको लागि प्रलोभन दिन्छ, जसरी माछा पक्रन माछा मार्ने चारा प्रयोग गर्दछ। यी आक्रमणहरू सामान्यतया इमेल वा तत्काल सन्देश मार्फत हुन्छन । यस किसिमको लिंक, थिच्दा मेसेजको जवाफ दिदा वा मेसेजमा भनेअनुसार काम गर्दा तपाइको फेसबुक ह्याक हुन्छ ।

इमेल फिसिङबाट आफूलाई जोगाउने चार तरिकाहरू:

1. सुरक्षा सफ्टवेयर प्रयोग गरेर आफ्नो कम्प्युटर सुरक्षित गर्नुहोस् । सफ्टवेयरलाई स्वचालित रूपमा अद्यावधिक गर्न सेट गर्नुहोस् ताकि यसले कुनै पनि नयाँ सुरक्षा खतराहरूको सामना गर्नेछ ।

2. स्वचालित रूपमा अद्यावधिक गर्न सफ्टवेयर सेट गरेर आफ्नो मोबाइल फोन सुरक्षित गर्नुहोस् । यी अद्यावधिकहरूले तपाईंलाई सुरक्षा खतराहरू विरुद्ध महत्वपूर्ण सुरक्षा दिन सक्छ ।

3. बहु-कारक प्रमाणीकरण (टू फ्याक्टर अथेन्टीकेसन) प्रयोग गरेर आफ्नो खाताहरू सुरक्षित गर्नुहोस् । केही खाताहरूले तपाईंको खातामा लग इन गर्न दुई वा बढी प्रमाणहरू आवश्यक गरेर अतिरिक्त सुरक्षा प्रदान गर्दछ । यसलाई बहु-कारक प्रमाणीकरण भनिन्छ । तपाईंले आफ्नो खातामा लग इन गर्न आवश्यक पर्ने अतिरिक्त प्रमाणहरू तीन चरणमा पर्छन्:

तपाईंलाई थाहा छ- पासकोड, पिन, वा सुरक्षा प्रश्नको जवाफ जस्तै ।

तपाईसँग भएको केहि चीज – जस्तै तपाईँले टेक्स्ट, इमेल, वा प्रमाणक एपबाट प्राप्त गर्नुभएको एक पटक प्रमाणीकरण पासकोड; वा सुरक्षा साँचो

तपाईं केही हुनुहुन्छ – जस्तै तपाईंको औंठाछाप, तपाईंको रेटिना, वा तपाईंको अनुहारको स्क्यान

बहु-कारक प्रमाणीकरणले स्क्यामरहरूलाई तपाईंको खाताहरूमा पासवर्ड पाउँदा पनि लग इन गर्न गाह्रो बनाउँछ ।

4. आफ्नो डेटा ब्याकअप गरेर सुरक्षित गर्नुहोस् । बाह्य हार्ड ड्राइभ वा क्लाउडमा आफ्नो कम्प्युटरमा डाटा ब्याकअप गर्नुहोस् । आफ्नो फोनमा पनि डाटा ब्याकअप गर्नुहोस् ।

फेसबुक ह्याक हुनबाट कसरी जोगिने ?

आफ्नो पासवर्ड सुरक्षित गर्नुहोस:

धेरै वेबसाइट वा एपहरूमा एउटै पासवर्ड पुन: प्रयोग नगर्नुहोस् । आफ्नो फेसबुक पासवर्ड अन्य कतै अनलाइन प्रयोग नगर्नुहोस्, र यसलाई अन्य व्यक्तिहरूसँग कहिल्यै नदिनुहोस । अनुमान गर्न गार्‍हो हुने पासवर्ड राख्नुहोस् । पासवर्डमा आफ्नो नाम वा सामान्य शब्दहरू समावेश नगर्नुहोस् । तपाईंका सबै खाताहरूको लागि फरक, बलियो पासवर्ड वा संकेत प्रयोग गर्नुहोस् ।

दुई-कारक प्रमाणीकरण र अन्य सुरक्षा विकल्पहरू सेट अप गर्नुहोस

दुई-कारक प्रमाणीकरणको प्रयोग गर्दा, तपाईँलाई प्रत्येक पटक एक विशेष लगइन कोड सोधिनेछ जब कसैले तपाईँको खाता ब्राउजर वा हामीले नचिनेको मोबाइल उपकरण चलाउने प्रयास गर्दछ । यदि तपाईँ कम्प्युटरमा फेसबुकमा लग इन हुनुहुन्छ भने, तपाईँको सुरक्षा सेटिङहरू समीक्षा गर्न वा दुई-कारक प्रमाणीकरण सेटअप गर्न सुरक्षा जाँच प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ । साथै तपाईं अपरिचित लगइनहरूको बारेमा अलर्टहरू पनि प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ ।

आफ्नो लगइन जानकारी कहिल्यै कसैलाई नदिनुहोस्

स्क्यामरहरूले फेसबुकजस्तो देखिने नक्कली वेबसाइटहरू सिर्जना गर्न सक्छन् र तपाईंलाई आफ्नो इमेल ठेगाना र पासवर्डको साथ लग इन गर्न सोध्न सक्छन् । तपाईंले आफ्नो लगइन गर्नुअघि सधैँ वेबसाइटको URL जाँच गर्नुहोस् । जब शंका लाग्छ, फेसबुकमा हेर्नको लागि आफ्नो ब्राउजरमा www.facebook.com टाइप गर्नुहोस् ।

मेटाबाट अन्य व्यक्तिहरूलाई इमेलहरू फर्वार्ड नगर्नुहोस्, किनकि तिनीहरूसँग तपाईंको खाताको बारेमा संवेदनशील जानकारी हुन सक्छ ।

तपाईंले नचिनेका व्यक्तिहरूको मित्र अनुरोधहरू नस्वीकार्नु होस् स्क्याम गर्नेहरूले फेसबुकमा साथीहरूलाई नक्कली खाताहरू बनाउन सक्छन्।स्क्याम गर्नेहरूसँग साथी बन्नुले उनीहरूलाई तपाइँको टाइमलाइन स्प्याम गर्न, तपाइँलाई पोष्टहरूमा ट्याग गर्न र तपाइँलाई दुर्भावनापूर्ण सन्देशहरू पठाउन सजिलो हुन्छ।

तपाईँकै साथी वा तपाईँलाई चिनेको कम्पनीबाट आएको जस्तो देखिने, शंकास्पद लिंकहरू कहिल्यै नखोल्नुहोस् नगर्नुहोस् । फेसबुक (जस्तै पोष्टहरूमा), इमेल वा टेक्स्टहरू भएको लिंकहरू पनि सकेसम्म नखोल्नु होस् । मेटाले तपाईंलाई इमेलमा तपाईंको पासवर्ड माग्दैन ।

यदि तपाईंलाई फेसबुकको लिंक शंकास्पद छ भन्ने, रिपोर्ट गर्नुहोस् । आफ्नो फोन वा आफ्नो कम्पुटर बाहेक का अन्य ठाउबाट लग इन गर्नु भयो भने काम सकिए पछि लग आउट गर्न नभुल्नुहोस् ।