अमेरिकामा ट्रम्पको उदय र नेपालमा यसको प्रभाव

डोनाल्ड ट्रम्पले सन् २०२४ को अमेरिकी राष्ट्रपतीय चुनावमा विजय प्राप्त गरेपछि उनी फेरि एक पटक अमेरिकी राजनीति र अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिमा एक प्रमुख पात्रको रूपमा अघि बढेका छन् । दोस्रो कार्यकालको सुरुवातसँगै उनले एक पटक फेरि ‘अमेरिका फर्स्ट’ नीतिमा जोड दिएका छन् । यसले वैश्विक कूटनीति र व्यापारका दृष्टिकोणमा केही नयाँ र पुराना पक्षहरूलाई उजागर गरेको छ ।

विशेषगरी उनका व्यापारिक र कूटनीतिक नीतिहरूले दक्षिण एसियाका राष्ट्रहरूलाई प्रभावित पार्न सक्छ । नेपाल पनि यसबाट प्रभावित हुने सम्भावना छ । ट्रम्पको नेतृत्वमा अमेरिका अन्तर्राष्ट्रिय सम्झौताहरूमा फेरबदल गर्न र आफ्ना स्वार्थहरूलाई प्राथमिकता दिन इच्छुक देखिन्छ, जसले नेपालका लागि नयाँ चुनौती र अवसर सिर्जना गर्न सक्छ ।

नेपालमा यसको कूटनीतिक प्रभाव

नेपालका लागि ट्रम्पको पुनरोदयले कूटनीतिक रूपमा केही महत्वपूर्ण चुनौती उत्पन्न गर्नसक्छ । ट्रम्पले खासगरी चीन र भारतसँगको सम्बन्धमा कडाइ गर्न चाहेको र अमेरिकी प्रभावलाई दक्षिण एसियामा बलियो बनाउन खोजेको छ । उदाहरणको लागि भारतसँगको सम्बन्धलाई सुदृढ गर्न ट्रम्पले हतियार र रक्षा सम्झौतामा बढोत्तरी गरेका छन् । यसले नेपालमा चीनसँगको कूटनीतिक सम्बन्धमा संवेदनशीलता ल्याउन सक्छ । किनकि नेपालले पारम्परिक रूपमा चीनसँग राम्रो सम्बन्ध राखेको छ ।

नेपालका लागि ट्रम्पको पुनरोदयले कूटनीतिक रूपमा केही महत्वपूर्ण चुनौती उत्पन्न गर्नसक्छ । ट्रम्पले खासगरी चीन र भारतसँगको सम्बन्धमा कडाइ गर्न चाहेको र अमेरिकी प्रभावलाई दक्षिण एसियामा बलियो बनाउन खोजेको छ ।

चीनको बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) जस्ता परियोजनाले नेपालमा ठूलो प्रभाव पारेको छ । ट्रम्पको कूटनीतिक नीतिले यसमा अवरोध ल्याउन सक्छ । यद्यपि नेपालले आफ्नो रणनीतिक सन्तुलन कायम राख्न र अमेरिकी तथा चिनियाँ प्रभावको बिचमा कुनै पनि पक्षको अत्यधिक प्रभावलाई रोक्न कूटनीतिक चातुर्य देखाउनुपर्छ ।

व्यापार र आर्थिक दृष्टिकोणमा प्रभाव

अमेरिका र नेपालका बीचको व्यापारिक सम्बन्धमा ट्रम्पको दोस्रो कार्यकालले केही महत्त्वपूर्ण परिवर्तन ल्याउन सक्छ । ट्रम्पको ‘अमेरिका फर्स्ट’ नीतिका कारण अमेरिका आफ्ना व्यापारिक साझेदारहरूलाई पुनः परिभाषित गर्ने इच्छामा छ, जसले नेपालको निर्यात बजारलाई पनि असर गर्नसक्छ । उदाहरणका लागि यदि ट्रम्पले कुनै विशिष्ट व्यापार सम्झौतामा परिवर्तन गर्ने निर्णय लिन्छ भने यसले नेपालका उत्पादनहरूलाई अमेरिकी बजारमा निर्यात गर्न थप चुनौती पुर्‍याउनसक्छ ।

यद्यपि केही क्षेत्रहरूमा जस्तैः प्रविधि र कृषिमा नेपालले अमेरिकासँगको साझेदारीलाई मजबुत बनाउन अवसर पनि पाउन सक्छ । नेपालले आफ्नो उत्पादन र सेवा क्षेत्रलाई प्रतिस्पर्धात्मक बनाउने प्रयास गर्नसक्छ, जसले अमेरिका जस्ता प्रमुख अर्थतन्त्रसँगको व्यापारलाई प्रोत्साहित गर्नसक्छ ।

नेपालको विदेशी सहायता र आर्थिक विकासमा असर

ट्रम्पको प्रशासनको विदेश नीति नेपालका लागि चुनौतीपूर्ण हुनसक्छ, विशेषगरी विकास सहायता र अनुदानको क्षेत्रमा । ट्रम्पको नेतृत्वमा अमेरिकाले विदेशका लागि अनुदानमा कटौती गरेको थियो । यसको निरन्तरताले नेपाल जस्ता विकासशील देशहरूको लागि गम्भीर प्रभाव पार्नसक्छ । अमेरिकी अनुदानको ठूलो हिस्सा नेपालको स्वास्थ्य, शिक्षा र पूर्वाधार विकास परियोजनामा प्रयोग भइरहेको छ ।

अमेरिकी अनुदानको ठूलो हिस्सा नेपालको स्वास्थ्य, शिक्षा र पूर्वाधार विकास परियोजनामा प्रयोग भइरहेको छ । यदि ट्रम्पले पुनः अमेरिका-विदेश सहायतासम्बन्धी नीतिहरूलाई सख्त बनाउँछ भने नेपाललाई अन्य अन्तर्राष्ट्रिय स्रोतबाट सहायता प्राप्त गर्न थप चुनौती आउनसक्छ ।

यदि ट्रम्पले पुनः अमेरिका-विदेश सहायतासम्बन्धी नीतिहरूलाई सख्त बनाउँछ भने नेपाललाई अन्य अन्तर्राष्ट्रिय स्रोतबाट सहायता प्राप्त गर्न थप चुनौती आउनसक्छ । यद्यपि नेपालले आफ्नो कूटनीतिक रणनीतिलाई समायोजित गर्दै अन्य सहयोगी राष्ट्रहरूसँगको सम्बन्धलाई बलियो बनाउन सक्नेछ ।

भारत र चीनसँगको सम्बन्धमा नयाँ परिप्रेक्ष्य

ट्रम्पको विजयले नेपालका लागि भारत र चीनसँगको सम्बन्धमा थप जटिलता ल्याउनसक्छ । भारतसँगको व्यापार र कूटनीतिक सम्बन्धलाई बलियो बनाउन ट्रम्पको प्रशासनले भारतलाई रक्षा र व्यापारिक सहयोगमा थप प्राथमिकता दिने सम्भावना छ । यसले नेपाललाई केही द्विविधामा पुर्‍याउनसक्छ, विशेष गरी चीनसँगको आफ्ना कूटनीतिक सम्बन्धलाई सन्तुलनमा राख्न कठिनाइ हुनसक्छ ।

नेपाललाई आफ्नो तटस्थ कूटनीतिक रणनीति कायम राख्नु आवश्यक हुन्छ ताकि बाह्य शक्तिहरूसँगको सम्बन्धमा सन्तुलन कायम गर्न सकियोस् । साथै चीनसँगको बीआरआईले नेपाललाई आर्थिक रूपमा फाइदा पुर्‍याएको छ, तर ट्रम्पको दबाबले नेपाललाई चीनसँगको सहयोगमा सन्तुलन राख्न चुनौती दिनसक्छ ।

निष्कर्ष

ट्रम्पको दोस्रो कार्यकालले नेपालको कूटनीति, व्यापार र विदेश नीति क्षेत्रमा चुनौती र अवसरहरूको मिश्रण ल्याउनेछ । जहाँ एकातिर नेपालले अमेरिकी बजारमा आफ्नो उपस्थिति बढाउने अवसर पाउन सक्छ, अर्कोतिर अमेरिकी नीतिहरूले नेपाल-चीन सम्बन्धमा असर पुर्‍याउनसक्छ । नेपालले आफ्नो कूटनीतिक रणनीतिलाई अद्यावधिक गर्दै ट्रम्प नेतृत्वको परिप्रेक्ष्यमा नयाँ चुनौतीहरूको सामना गर्न तयार रहनु आवश्यक छ । नेपालले सरकार र कूटनीतिक निकायलाई अहिलेको परिप्रेक्ष्यमा सन्तुलन र रणनीतिक सोचमा ध्यान दिन महत्त्वपूर्ण छ ।

(सिम्खडा हाल जापानको टोकियोमा रहेका छन् ।)