नेकपा एसले पार्टी एकता गर्न नचाहेको हो कि नपाएको ?

काठमाडौं । माधव नेपाल नेतृत्वको नेकपा एकीकृत समाजवादीले तत्काल कुनै पार्टीसँग नमिसिने निष्कर्षमा पुगेको छ । नेकपा एस माओवादी केन्द्रसहित समाजवादी मोर्चामा आबद्धसहित अन्य साना वामपन्थी दलसँग छलफल गरिरहेको भए पनि दलीय एकताको सम्भावनालाई नकारेको हो ।

पाँच दिनसम्म बसेको स्थायी कमिटीको बैठकले तत्काल कुनै पार्टीसँग एकता नगर्ने र यसभन्दा पछिका सबै निर्वाचनमा एक्लै चुनाव लड्नेसमेत निर्णय लिएको छ । नेकपा एसका अध्यक्ष माधव नेपाल माओवादीसँग पार्टी एकता गर्न लचक देखिन्थे ।

केही समयअघि पार्टी एकता गर्ने विषयलाई केन्द्रमा राखेर अध्यक्ष नेपालले माओवादीका अध्यक्ष प्रचण्डसँग पटक पटक वार्ता गरेका थिए । तर, नेकपा एसका अधिकांश नेताहरु माओवादीसँग एकताको पक्षमा नउभिएपछि तत्काल कुनै पार्टीसँग एकता नगर्ने मुडमा माधव पनि पुगे ।

माओवादीमा लगेर पार्टी बिसाउँदा असन्तुष्ट अधिकांश नेताहरु एमालेमै फर्किने देखेपछि तत्काललाई एकताको प्रक्रिया रोकेको बताइन्छ । बैठकपछि पार्टीको निर्णय सुनाउँदै उपाध्यक्ष जगन्नाथ खतिवडाले अब वामपन्थी एकताको नाममा अल्झिएर नबस्ने पार्टीको निष्कर्ष रहेको सुनाएका थिए ।

उनको भनाइ थियो, ‘आजको दिनमा कुनै पनि कम्युनिष्ट पार्टीसँग एकता गर्ने सम्भावना नरहेको निष्कर्ष निकालिएको छ । वामपन्थीहरुसँग विभिन्न एजेण्डाको आधारमा सहकार्य गर्न सकिने तर, पार्टी एकताको सम्भावना नरहेको हुँदा त्यतातिर ध्यान नदिने, पार्टी सुदृढीकरणको लागि पहल गर्ने निर्णय भएको छ ।’

नेकपा एसले महासचिव घनश्याम भुसालको नेतृत्वमा अब जनसंघर्षबाट पार्टी निर्माणमा लाग्न गाउँ फर्किने निर्णय पनि गरेको छ ।

गएको निर्वाचनमा कांग्रेस र माओवादीसँग चुनावी गठबन्धन गरेर प्रत्यक्षतर्फ १० सीट जितेका नेकपा एसलाई पार्टीमा नेता कार्यकर्ता जोगाउन चुनौती बनिरहेको छ । गठबन्धनबाट चुनाव लड्दा प्रत्यक्षमा १० सीट जितेपनि राष्ट्रिय पार्टी नै बन्न नसकेपछि एमाले फोडेर एकीकृत समाजवादी गठन गर्नुको औचित्य पुष्टि नभएको भन्दै एमालेसँगै एकताको प्रयास गर्नुपर्ने पक्षमा केही नेता देखिएका छन् ।

केही नेताहरुले नेकपा एसमा बस्न नसकिने भन्दै प्रधानमन्त्री ओलीलाई भेटेर नै पार्टी विभाजन सम्बन्धि अध्यादेश ल्याइदिन केही समयअघि आग्रह गरेका थिए । अध्यादेश ल्याउने विषयमा सत्तारुढ दल कांग्रेस सहमत नहुँदा तत्काललाई रोकिएको छ ।

असारमा भएको महाधिवेशनबाट असन्तुष्ट नेताहरु एमालेमा फर्किने तयारी गरेपछि अध्यक्ष नेपालले बेग्लै छलफल गरेर कार्यविभाजनमार्फत नेताहरुलाई तत्काललाई रोकेका छन् । महाधिवेशनमा पराजित भएपछि असन्तुष्ट नेताहरु डा. विजय पौडेल, जीवनराम श्रेष्ठ, रामकुमारी झाँक्री, विरोध खतिवडासहित १७ नेतालाई नेकपा एसले स्थायी कमिटीमा बढुवा गरेको छ ।

अध्यक्ष नेपाल मोर्चामा आबद्धसहित वामपन्थी पृष्ठभूमिका उपेन्द्र यादव नेतृत्वको जसपा नेपाल, सीपी मैनाली, मोहनविक्रम सिंहलगायतसँग पनि केही समयअघि संवादमा थिए । उनले पार्टी एकता सम्भव नभए कार्यगत एकता गरेर अघि बढ्नुपर्नेमा जोड दिँदै आएका छन् । यद्यपी, कुनै दलसँग पनि ठोस निष्कर्षमा पुगेको अवस्था छैन ।

‘हल्काफुल्का ढंगले पार्टी एकता हुँदैन’

प्रचण्डको जोडबलमा मोर्चा गठन गरिएको भएपनि नेकपा एसका सम्मानित नेता झलनाथ खनालले त्यसलाई एउटा अपरिपक्व अभ्यासको संज्ञा दिएका छन् ।

दशौँ राष्ट्रिय महाधिवेशन र तत्कालिक कार्ययोजनाबारे झनालले पेश गरेको दस्तावेजमा भनिएको छ, ‘वाम समूहहरूलाई एकताबद्ध गर्नुपर्छ भन्ने नाउँमा केही समयअघि समाजवादी मोर्चा बनाउने प्रयत्न पनि देखापर्‍यो । त्यो एउटा अपरिपक्व अभ्यास बाहेक केही थिएन । समाजवादी मोर्चा नै बनाउने हो भने सबैभन्दा पहिले वैज्ञानिक समाजवादको कार्यक्रममा त सहमति हुनै पर्‍यो नि ।’

कुनै पनि मोर्चा वा कार्यगत एकता निश्चित लक्ष्यका आधारमा बन्ने भएकाले समाजवादी मोर्चा बन्ने बित्तिकै समाजवादी कार्यक्रम र त्यसलाई प्राप्त गर्ने मुख्य कार्यदिशामा एकरुपता हुनैपर्ने दस्तावेजमा उल्लेख छ ।

‘यतिबेला समाजवादी मोर्चा बनाउने आत्मगत परिस्थिति विकसित भएको देखिँदैन । परिस्थिति परिपक्व भयो भने फेरि बनाउन नसकिने भन्ने पनि हुँदैन,’ दस्तावेजमा भनिएको छ, ‘पार्टी एकीकरण एउटा गहन प्रकृया हो । त्यसलाई हल्काफुल्का ढङ्गले हेर्नु हुँदैन । सम्बन्धित समूहहरू बीच वैचारिक, राजनीतिक, सैद्धान्तिक र संगठनात्मक कार्यदिशामा एकरुपताबिना पार्टी एकीकरण सम्भव हुँदैन ।’

आजको आवश्यकता सबै वामपन्थीहरू बीच साझा सवालमा कार्यगत एकता गर्नु भएको उल्लेख गर्दै उनले त्यस्ता एकताबाट नै पार्टी एकीकरणको उचाइतिर क्रमिक रुपले अघि बढ्न सकिने बताएका छन् ।

अहिले विभिन्न वामपन्थी समूहहरूमा नीतिहिन, सिद्धान्तहिन र स्वार्थपूर्ण ढंगले जो पायो त्यहीसँग कार्यगत एकता गर्ने प्रवृत्ति देखापरेको उनले विश्लेषण गरेका छन् ।

नेकपा एसका उपाध्यक्ष प्रकाश ज्वालाले पार्टी एकताको विषयमा कुनै निर्णय नभएको बताए ।

उनले भने, ‘अहिले हामीले पार्टी एकताबारे कुनै निर्णय गरेका छैनौं । अहिले कुनै दलसँग एकतामा जानेगरी छलफल चलेको पनि छैन । हामी पार्टी निर्माणको प्रक्रियामा अघि बढ्नुपर्छ भन्ने निष्कर्ष निकालेका छौं ।’

किन देखेन एकताको सम्भावना ?

पार्टीले तत्काल कुनै दलसँग एकताको सम्भावना नरहेको निष्कर्ष निकालेको भएपनि विचार मिल्नेसँग एकताको ढोका बन्द नगरेको उपमहासचिव रामकुमार भट्टराईले बताए । उनले आफूहरु वामपन्थी एकताको विपक्षमा नउभिएको जिकिर गरे ।

उनले भने, ‘पार्टी एकताको पहिलो शर्त भनेको राजनीतिक र वैचारिक एकता हो । अहिले हामीले लिएको नीति भनेको वैज्ञानिक समाजवादी कार्यक्रम हो । वैज्ञानिक समाजवादी कार्यक्रम स्वीकार गर्ने दलहरुसँग चाँडोभन्दा चाँडो एकता गर्न हामी तयार नै छौं ।’

अहिले भइरहेका कम्युनिष्ट दलहरुले वैचारिक रुपमा समाजवादी कार्यक्रम स्वीकार गरिरहेको स्थिति नभएको उनको भनाइ छ ।

उनले थपे, ‘सबैले आआफ्नो कार्यक्रम बोकिराख्नुभएको छ । त्यसैले हामी विचार मिल्नेहरुसँग एकताको लागि २४ घण्टै तयार छौं । विचार नमिली पार्टी एकता हुँदैन, त्यो दुर्घटना मात्रै हुन्छ भन्ने बुझाइलाई मध्यनजर गरेर अहिले कुनै सम्भावना देखिएको छैन मात्रै भनिएको हो । सम्भावनाका सबै ढोका खुला छन् । कुनै भ्रममा नहोस् तर, वैचारिक एकता नभइकन पार्टी एकता सम्भव छैन भन्न खोजेका हौँ ।’

उनले माओवादीसँग अहिले एकताको कुनै सम्भावना नभएको बताए ।

उपमहासचिव भट्टराईले भने, ‘उहाँहरुसँग त राजनीतिक रुपमै कुरा मिलेको छैन । उहाँहरुको अहिलेको कार्यक्रम पनि २१ औं शताब्दीको जनवाद भन्नुहुन्छ । उहाँले पुरानो एजेण्डा छाड्न सक्नुभएकै छैन । नयाँ वैज्ञानिक समाजवादी कार्यक्रमलाई स्वीकार गरेर आए त पार्टी एकताको सम्भावना त बढिहाल्छ नि । अहिलेकै स्थितीमा हामीले माओवादीसँग वैचारिक रुपमा पार्टी एकताको सम्भावना छैन।’

उनले पार्टी एकता नै गर्ने तहमा पार्टीले अहिले कुनै दलसँग पनि छलफल नगरेको बताए ।

नेकपा एसको निर्णयबारे के भन्छ माओवादी ?

नेकपा एसले तत्काल कुनै पार्टीसँग एकता नगर्ने निष्कर्ष निकाल्दै गर्दा माओवादीले भने समान विचार भएका वाम घटकहरूसँग पार्टी एकता र ध्रुविकरण गर्ने प्रयास भइरहेको सर्कुलर पार्टीपंक्तिलाई पठाएको छ । गत साता एक कार्यक्रममा बोल्दै प्रचण्डले तीन कम्युनिष्ट घटकबीच एकताको प्रक्रियामा रहेको सुनाएका थिए ।

मंसिर २८ गते बसेको स्थायी कमिटी बैठकको निर्णयसहित अध्यक्ष प्रचण्ड र महासचिव देव गुरुङले पठाएको सर्कुलरमा मुलुकको विद्यमान परिस्थितिमा वाम एकता र ध्रुविकरण आवश्यक भएको निष्कर्ष निकालिएको छ ।

सर्कुलरमा भनिएको छ, ‘विगतमा एकीकरण/ समायोजन/ पार्टी प्रवेश भएका कतिपय कमरेडहरूको सन्दर्भमा सांगठनिक जिम्मेवारी व्यवस्थापनमा उपेक्षा भएको भनि आएका गुनासोलाई ध्यानमा राखि एकिकरण/समायोजन /प्रवेश हुँदाका बखत स्थापित वाम घटकहरूमा जुन जुन स्तरमा कार्यरत रहेको थियो सोही स्तरमा समायोजन गर्ने र गैरवाम घटकहरूबाट पार्टी प्रवेश हुँदा सम्बन्धित पार्टी समितिहरूको निर्णय अनुसार समायोजन गर्ने निश्चित गरिएको छ ।’

माओवादीले पछिल्लो समय माओवादी घटकसँगको एकतालाई प्राथमिकता राखेको छ । माओवादीसँग एकता गर्नको लागि नेत्रविक्रम चन्द विप्लव नेतृत्वको नेकपा, महेन्द्र राय यादव नेतृत्वको नेसपा तयार छन् । तर, उनीहरु प्रचण्डकै कारणले एकता प्रक्रियामा विलम्व भएको निष्कर्षमा पुगेका छन् । त्यसबाहेक नेकपा एस, प्रभु साह नेतृत्वका आमजनता पार्टीलगायत दलसँग पनि एकता गर्ने प्रचण्डको दाउ छ ।

माओवादी केन्द्रका सचिव दिनानाथ शर्माले पनि विचार मिल्नेहरुसँग पार्टी एकता गर्ने आफूहरुको पार्टीको नीति नै रहेको बताए ।

उनले भने, ‘विभिन्न पार्टीहरुसँग एकताको बिषयमा छलफल चलिरहेको छ । कुनै निर्णय गरेका छैनौं । अब यही २१ गतेबाट केन्द्रीय कमिटीको बैठक बस्दैछ । पार्टी एकताको बिषयमा पार्टीले निर्णय लिन्छ ।’

माओवादीले एकताको कुरा गरिरहँदा नेकपा एकीकृत समाजवादीले कुनै पार्टीसँग एकताको सम्भावना नरहेको निष्कर्ष निकाल्यो नि ? भन्ने जिज्ञासामा उनले भने, ‘त्यो उहाँहरुको पार्टीको कुरा हो । आफ्नो पार्टीको निर्णय गर्न उहाँहरु स्वतन्त्र नै हुनुहुन्छ । त्यसलाई हामीले अन्यथा लिएका छैनौं ।’