जिम्मी कार्टर र देङ स्याओपिङः सैन्य युद्धको विपरीत कित्तादेखि कूटनीतिक मित्रतासम्म

काठमाडौं । शताब्दी लामो आयु बाँचेका अमेरिकी पूर्वराष्ट्रपति जिम्मी कार्टरको दुई दिन अगाडि मृत्यु भयो । र, अहिले उनको र चिनियाँ नेता देङ स्याओपिङको चर्चा चुलिएको छ । अमेरिका भ्रमण गर्ने प्रथम चिनियाँ कम्युनिष्ट नेता हुन देङ स्याओपिङ । उनको भ्रमण सन् १९७९ मा हुँदा अमेरिकाका राष्ट्रपति थिए जिम्मी कार्टर ।

यो त कूटनीतिक मोर्चाको कुरा भयो । यी दुई नेताको युद्ध मोर्चाको पनि रोचक साइनो छ । कार्टर सन् १९४६ मा नेभर एकेडेमीबाट दीक्षित भए । सन् १९४९ मा उनी पदोन्नति भएर लेफ्टिनेन्ट भए । बेलायती विश्व सेवा बीबीसीका अनुसार सैन्य सेवाकै क्रममा जिम्मी कार्टर सन् १९४९ मा चीनको छिङ्ताओ पुगे । त्यहाँ उनको मिसन जनवादी गणतन्त्र चीन बनाउन लडेका कम्युनिष्ट लडाकुविरुद्ध लडेको सत्ताधारी कामिङन्ताङलाई सैन्य सहयोग गर्नु थियो ।

छिङ्ताओबाट नजिकै रहेको ‘दुश्मन किल्ला’को नेतृत्व गरिरहेका थिए देङ स्याओपिङ । अन्ततः चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीले सोही वर्षको अक्टोबर १ मा चीन कब्जा गर्‍यो । अक्टोबर १ जिम्मी कार्टरको जन्म दिन पनि हो ।

जिम्मी कार्टरको जन्मोत्सवमा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको सत्ताको जन्म भयो । त्यसको ठीक तीन दशकमा जिम्मी कार्टर र देङ स्याओपिङको पुनः भेट भयो । भेट सन् १९४९ को जस्तो दुश्मन किल्लाका सैन्य अधिकारीको रुपमा होइन, दुई देशका राजनीतिक नेतृत्वको रुपमा ।

हेनरी किसिन्जर र रिचर्ड निक्सनले अमेरिका र चीनको मित्रताको खाँबो गाडेका थिए । त्यसलाई बढाउन जिम्मी कार्टर र देङ स्याओपिङले भूमिका खेलेका थिए । यसैकारण चीनले सत्ता बाहिर हुँदा पनि कार्टरलाई विश्वास गर्ने राजनेताको रुपमा लिने बीबीसीले उल्लेख गरेको छ ।