हुकुमसिंहको ‘हुकुम’ ले सुधारिँदै कमल गाउँपालिकाको शैक्षिक क्षेत्र

दमक (झापा) । साढे ४ वर्ष अध्यापन गरेका हुकुमसिंह राई अहिले कमल गाउँपालिकाका अध्यक्ष छन् । कमल-७ को पिङडाँडा आधारभूत विद्यालयमा उनले अध्यापन गराएका थिए । १२ वर्षअघि कमल गाउँपालिकाको सबै भन्दा धेरै विद्यार्थी भएको मंगलमय माध्यामिक विद्यालयका व्यवस्थापन समिति अध्यक्ष बने ।

गाउँपालिकाको शिक्षा समितिका संयोजक समेत रहेका राईको लक्ष्य छ, सामुदायिक विद्यालयलाई सुधार गर्ने । मैले सामुदायिक विद्यालयमै पढाए, व्यवस्थापन समेत गरे, राई भन्छन्, अब उच्चतम सुधार गरेर शिक्षामा फड्को मार्ने लक्ष्य छ । उनका अनुसार शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको सहज पहुँच स्थापित गर्ने गरी रणनिति बनाइएको छ ।

उनी दिनहुँ विद्यालयको अनुगमनमा निस्कन्छन् । बाटोमा विद्यालय देखियो भने त्यसका सुधार गर्ने पक्षहरुको अध्ययन र छलफल गरिने छ, उनले सुनाए,– कतिपय तत्काल समाधान हुने भए तत्कालै नभए नीति बनाउदै सुधार गरिने छ । उनका अनुसार पालिकामा भएका २१ वटा सामुदायिक विद्यालयमध्ये ८ वटा सवल छन् । तीनलाई केही प्रयत्न मात्रै गरिए उच्चतम सुधार गर्न सकिने छ । ७ वटा विद्यालय सुधार उन्मुख छन् भने ६ वटा विद्यालयको अवस्था नाजुक छ ।

‘शैक्षिक वातावरण निर्माण गर्नका लागि समुदाय समेत सचेत रहनुपर्छ’, राई भन्छन्, ‘विद्यालयमा राजनीतिक हस्तक्षेप गर्न भएन ।’

गाउँपालिका अध्यक्ष राईले विद्यालयमा राजनीतिक कार्यक्रम गर्न पूर्ण प्रतिबन्ध लगाएका छन् । ‘राजनीतिक कार्यक्रम त रोकिए तर राजनीतिक हस्पक्षेप रोकिएन’, उनले अनुभव सुनाए, ‘सबै शिक्षकलाई राजनीतिक दलको सदस्यता त्याग्न भनिएको छ, त्यसो भए केही हद सम्म सुधार हुने छ ।’

अर्को पक्ष भनेको उनले सबै जनप्रतिनिधि र कर्मचारीका छोराछोरी अनिवार्य सामुदायिक विद्यालयमा भर्ना गर्ने निर्णय गरे । ती प्रभावकारी रुपमा कार्यान्वयन हुँदै गए ।

‘अब समुदायलाई सचेत बनाउने र प्रध्यानाध्यापकलाई मजबुत पारेर सामुदायिक विद्यालयको सुधार गर्दै लैजाने तयारी छ । अहिले हामी शिक्षा समिति नै वर्षमा ३ पटक अनुगमन गर्छौं, सूचकसहित छलफल गर्छौ र प्रतिबद्धता माग्छौं । उनले आवश्यकताको पहिचान गरी विद्यालयको माग सम्बोधन गरिने गरेको र विद्यालयले पनि प्रतिबद्धता पुरा गर्नुपर्ने बताए ।’

सुधारका प्रयत्न

विद्यालयको दिवा खाजा र पाठ्यपुस्तकमा हुने अनियमितता रोक्न उनी लागे । विद्यालयमा जाँदै पिच्छे विद्यार्थी संख्या सोध्न र खाता हेर्न थाले ।

‘देख्दा सानो देखिएपनि विद्यार्थी संख्या बढाएर खाजा र पाठ्यपुस्तकमा अनियमितता हुदै गरेको थियो । यो संख्या अघिल्लो भन्दा अहिले निकै तल झर्यो, अब अनियमितता रोकिदै गएको छ’, उनी भन्छन् ।

सबै सामुदायिक विद्यालयको रंगलाई एकै प्रकारको लगाइएको छ । अध्यक्ष राईका अनुसार विद्यालय पढ्ने उमेरका विद्यार्थीको सुझावका आधारमा सबै विद्यालयमा एकै प्रकारको रंग लगाइदै छ । यसले कुनै विद्यालय धनि र कुनै गरिब या कुनैको रंग राम्रो कुनै नराम्रो भन्ने बिभेद रहेन, उनले सुनाए, अब विद्यालयमा खानेपानीको समस्या समेत समाधान भएको छ ।

गैह्र सरकारी संस्थाको पहलमा ९ वटा विद्यालयमा खानेपानीको फिल्टर सहितका धारा जडान भइसकेका छन् । सबै विद्यालयमा टायल सहितको शौचालय निर्माण यसै वर्ष सकिने छ । छात्र र छात्राको बेग्लाबेग्लै शौचालय, धारा र टायलसहितको निर्माण भइरहेका छन् । विद्यालयमा सिसि क्यामरा र इहाजिरी जडान भएका छन् । अब तीनको निरिक्षण अध्यक्षले नै गर्ने छन् ।

‘सामुदायिक विद्यालयमा सरकारले ठूलो खर्च गरेको छ, त्यसको निरीक्षण अनुगमन र केही व्यवस्थापन हामी पालिकाले गरेका छौं’, अध्यक्ष राईले भने, ‘लगानी गरेर प्रतिफलका निकाल्ने तयारी हो ।’

दिवा खाजा पनि विद्यालयमै पाक्ने व्यवस्था पालिकाले मिलाएको छ । सबै विद्यालयमा चमेना गृह बनाइदिएको छ । विद्यालयमा ग्याँस, भाडावर्तन नभए पालिकाले खरिद गरेर दिदै छ । नृत्य र भलिबलको प्रशिक्षक गाउँपालिकाले नै व्यवस्थापन गरिदिएको छ ।

शैक्षिक सुधारका लागि गाउँपालिकाले ठूलो मिहेनत गरेको उपाध्यक्ष प्रमिला न्यौपाने बताउँछन् । नियमित अनुमगन, पर्याप्त भौतिक संरचना र माग अनुसारको शैक्षिक व्यवस्थापनमा जोड दिइएको उनको भनाइ छ ।

गाउँपालिकाले यसै वर्ष विद्यार्थी संख्याका आधारमा तह गत दरबन्दी समेत मिलान गर्दै छ । त्यसका लागि समिति समेत निर्माण गरिएको छ । शिक्षकहरूलाई तहगत रुपमा तालिम प्रत्येक वर्ष पालिकाले दिँदै नै आएको छ । अझ यस वर्ष त तनाव व्यवस्थापन समेत तालिमको व्यवस्थापन गरिएको शिक्षा शाखा प्रमुख सूर्य न्यौपानेले जानकारी दिए ।

गाउँपालिका अध्यक्ष राईका अनुसार शिक्षा समितिमा सबै त्यसै विषयसँग विज्ञ व्यक्तिहरू सदस्यका रुपमा राखिएको छ । पालिकाका सबै जनप्रतिनिधि शिक्षा क्षेत्रको सुधारका लागि एक मत भएको उनको भनाइ छ ।