द्वन्द्वकालमा माओवादीले देउवामाथि ‘भूलवस’ गरेको त्यो आक्रमण !

काठमाडौं । माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आइसकेको थियो । लडाकुहरू शिविरमा भएपनि बल प्रदर्शन जारी नै थियो । पूर्वप्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा र सांसद गगनकुमार थापाको टोलीलाई चितवनमा गरिएको आक्रमण त्यसैको उदाहरण हो ।

घटना २०६६ कात्तिक ९ गतेको हो । तरुण दल चितवनले आयोजना गरेको कार्यक्रममा नारायणगढ पुगेका देउवा तथा गगनको टोलीमाथि माओवादीले आक्रमण गरे । उनीहरूलाई कुनै चोट भने लागेन । तर, कांग्रेसका दर्जन बढी कार्यकर्ता घाइते भएका थिए । यो घटनालाई भारतको हिन्दूस्तान टाइम्सले पनि प्राथमिकताका साथ छापेको थियो । समाचारमा माओवादीहरूले खुकुरी र तरबारले आक्रमण गरेको लेखिएको थियो ।

माओवादीले देउवालाई गरेको आक्रमण यही पहिलो भने थिएन । युद्धकालमा पनि कैलालीमा अत्याधुनिक बन्दूकबाट आक्रमण गरिएको विषय अन्तर्राष्ट्रिय समाचार बनेको थियो । भारतीय अखबार टेलिग्राफ इण्डियाले माओवादीले नेपालका पूर्वप्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको ज्यान लिन खोजेको भनेर समाचार प्रकाशन गरेकाे थियो ।

राजा ज्ञानेन्द्रले देउवालाई सत्ताच्यूत गरेको केही समयमा साे आक्रमण भएको हाे । टेलिग्राफको समाचारमा माओवादी प्रभावित क्षेत्रका गाउँलेहरूसँग भेटघाट कार्यक्रममा पुगेका देउवा चढेको गाडीमा आक्रमण गरिएको तर देउवालाई कुनै चोट नलागेको उल्लेख थियो । युद्ध तथा द्वन्द्व क्षेत्रमा काम गर्ने संस्थाहरूले पनि यो आक्रमणको चर्चा गरेका छन् ।

देउवाको टोलीलाई एलएमजीबाट आक्रमण

शेरबहादुर देउवालाई गरेको आक्रमणबारे कैलालीका पत्रकार दीर्घराज उपाध्यायले आफ्नो पुस्तक ‘द्वन्द्व पत्रकारिताको एक दशक’ मा सविस्तार चर्चा गरेका छन् । गत असार महिनामा सार्वजनिक भएको पुस्तकको २२ औं अध्यायमा ‘देउवामाथिको त्यो आक्रमण’ भनेर चर्चा गरिएको छ । पुस्तकका अनुसार देउवालाई २०६० भदौ ८ गते पौने तीन बजे कैलालीको पहलवानपुरको आमखैया जङ्गल क्षेत्रमा आक्रमण भयो ।

माओवादी लडाकुले सडकका दुईतर्फका डाँडामा बसेर एलएमजीबाट पटट फायर खोलेका थिए । माओवादीका गोलाबारी चलेपछि देउवाका अंग क्षक सई रामजी कट्वाल र असई बाबुकाजी खड्काले ‘कभर’ गरेर देउवालाई जोगाएका थिए । देउवालाई गोली नै लागेपनि उनीहरूलाई छेडेर मात्रै लाग्नेगरीको सुरक्षा व्यवस्था गरिएको थियो । माओवादीको गोलाबारीबाट देउवालाई केही भएन । तर, नेपाली सेनाका प्रेम ढुङ्गानाले चलाएको सुरक्षाकर्मीको गाडीका पछाडिका दुवै पांग्रामा पन्चर भयो । पन्चरकै बाबजुद चालक प्रेमले सावरी चलाएर सुख्खडमा रहेको सुरक्षा फौजको शिविरमा लगेर राखे । सई कट्वालले सात प्रहरीलाई देउवाले काठमाडौंबाट मगाएको निजी गाडी टोयोटाको ल्याण्डक्रूजरमा हाले ।

देउवामाथि आक्रमण भएपछि नीधि, सिंह र गिरीहरू सशस्त्र प्रहरीको शरणमा

भदौ ७ गतेको कञ्चनपुरको कार्यक्रममा पुगेका कांग्रेसबाट फुटेर बनेको तत्कालीन नेपाली कांग्रेस (प्रजातान्त्रिक) सभापति देउवासँगै अरु नेताहरू देशभर संगठन बनाउन सक्रिय थिए । कञ्चनपुर धनगढी हुँदै नेपालगञ्ज जाने क्रममा देउवामाथि आक्रमण भएको थियो । उनको पछिपछि आउँदै गरेका नेताहरू रोकिए । ती नेतामा विमलेन्द्र निधी, प्रकाशमान सिंह, प्रदीप गिरीलगायत थिए । देउवा आक्रमणमा परेको जानकारी फैलिएसँगै निधी, सिंह र गिरीहरु सशस्त्र प्रहरीको शरणमा पुगेको सन्दर्भ ल्याउँदै उपाध्यायले लेखेका छन्, ‘देउवामाथि आक्रमण भएको जानकारी पाएपछि उनीहरू वनबेहडास्थित सशस्त्र प्रहरीको बडिमालिका गणमै रोकिए । र, त्यो रात उनीहरू त्यहीँ बास बसे । भोलिपल्ट पनि नेपालगञ्ज हुँदै तुलसीपुर पुगे ।’

आक्रमणपछि पनि देउवाको सुरक्षामा राज्यको ढिलासुस्ती, हेलिकप्टर आउन एक दिन

शेरबहादुर देउवामाथि कैलालीमा आक्रमण हुँदा मध्यवपश्चिम प्रहरी प्रमुख (डीआईजी) हेमबहादुर गुरुङलाई देउवाका अंगरक्षक सई रामजी कटुवालले हेलिकप्टर सहायता मागेका थिए । सरकारले पठाएन । नेपाली सेनाका तत्कालीन प्रधानसेनापति प्रज्ज्वलशमशेरले फोनमा आक्रमणको जानकारी पाएपछि एन्टी माइन सवारी पठाए । त्यसैमा प्रहरीसहित चढेर जाने अवस्था थिएन र देउवा टोली सुख्खडमै बास बस्यो । भोलिपल्टमात्रै सेनाको हेलिकप्टर आयो । हेलिकप्टरमा पूर्वनिर्धारित कार्यक्रम भ्याउन नेपालगञ्ज हुँदै दाङको तुल्सीपुर पुगे । देउवालाई हेलिकप्टर पठाउनमा तत्कालीन रक्षा सचिवले साथ दिएको उपाध्याययले पुस्तकमा लेखेका छन् ।

‘रकेट लन्चर अड्याउने ठाउँ नहुँदा बाँचे देउवा’

शेरबहादुर देउवामाथि आक्रमणको खबर सार्वजनिक भएसँगै माओवादीले माफी मागेको थियो । तत्कालीन माओवादीका सुदूरपश्चिम इन्चार्ज पोष्टबहादुर बोगटी ‘दिवाकर’ ले विज्ञप्ति जारी गरेर ‘भूलवस देउवामाथि आक्रमण भएको’ भनेर माफी मागेको थिए । आक्रमणमा जोडिएका माओवादी लडाकुले पनि पत्रकार उपाध्यायसँग त्यो ‘भूल’ नै भएको स्वीकारेका छन् ।

माओवादीका तत्कालीन ‘बटालियन कमान्डर’ विजय केसी नेतृत्वमा आक्रमण भएको थियो । युद्धविरामको समयमा चारजना माओवादी कार्यकर्तालाई मसुरियाको बढैपुरमा प्रहरीले हत्या गरेको बदला लिन प्रहरीको गाडीलाई एम्बुसमा पारेर काउन्टर गर्ने योजनाअनुसार आक्रमण गरिएको तर प्रहरीले सुरक्षामा देउवा भएको जानकारी नभएको केसीले पत्रकार उपाध्यायलाई बताएका छन् । केसीले भनेका छन्, ‘हामीले प्रहरीलाई आक्रमण गर्ने योजना बनाएका थियौं । तर भूलवस पूर्वप्रधानमन्त्री देउवा चढेको गाडीमाथि आक्रमण गरेछौं ।’

आक्रमण गर्दा रकेट लन्चर राख्ने राम्रो स्थान नभेटाएकोले एलएमजीले मात्रै आक्रमण गर्नु परेको र त्यही कारण देउवाको ज्यान जाेगिएकाे  संकेत केसीले गरेका छन् । उनले भनेका छन्, ‘रकेट लन्चर राख्ने उपयुक्त स्थान नभेट्टाएका कारण एलएमजीले आक्रमण गरेका थियौं । रकेट लन्चरले आक्रमण गरेको भए गाडीमा भएका कोही पनि जोगिँदैन थिए ।’