बुद्धले नुहाएको मङ्गल पुष्करिणी दह संरक्षण गर्न धार्मिक महोत्सव (भिडिओ)

रुपन्देही । ऐतिहासिक, धार्मिक र पर्यटकीय महत्व बोकेको गौतम बुद्धको मावली रुपन्देहीको देवदहस्थित मङ्गल पुष्करिणी दह परिसरमा धार्मिक महोत्सव आयोजना हुने भएको छ । देवदह नगरपालिका- ९ घोडाहाको उत्तरतर्फ प्रगति सामुदायिक वनमा आफ्नै मूलको स्रोत रहेको मङ्गल पुष्करिणी दहमा गौतम बुद्धले नुहाएको यस विषयमा अध्ययन गरेकाहरुले बताएका छन् ।

पूर्वपश्चिम राजमार्गबाट ३०० मिटर उत्तरमा रहेको यो दहमा सदाबहार पानी भइरहन्छ । यो दह मानव निर्मित नभएर प्राचीनकालदेखि नै रहेको स्थानीयसमेत रहेका पूर्वमेयर हिरा केसी बताउँछन् ।

उनले यो दहको बारेका जानकारी दिन र यसको संरक्षणका लागि स्रोत संकलन गर्न यही चैत २१ देखि २८ गतेसम्म दह महोत्सव गरिने जनाए ।

केसीले देवदह यस क्षेत्रकै महत्वपूर्ण धार्मिक तथा पर्यटकीय गन्तव्य भएको उल्लेख गरे । उनले भने, ‘देवदहको बारेमा विभिन्न ग्रन्थहरूमा उल्लेख गरिएको पाइन्छ । बुद्धकालीन समयमा राज्याभिषेकका क्रममा यहाँ स्नान गर्ने गरिन्थ्यो । यस क्षेत्रको विकास र प्रचारप्रसारका लागि स्थानीय तहले निरन्तर योगदान दिँदै आएको छ । पुरातत्व विभागले उत्खनन र प्रमाणीकरणलगायतका कार्यमा ढिलाइ गर्नुहुँदैन ।’

प्राचीन इतिहासबारे अध्ययन गरेका युवराज कँडेलले बुद्धले मावली आएको बेला यहाँ नुहाएको विषय धेरैले सुनाएको भए पनि यसबारे लिखित प्रमाण कतै नभेटिएको बताए ।

‘देवदह बुद्धको मावली हो, त्यहाँ उनी आएको, विभिन्न विषयमा प्रवचन दिएको पाइएको छ, त्यो समय त्यहाँ दहको स्रोत रहेकाले त्यहाँ गएको र अहिले पनि दहकै आकारमा रहेको छ’, उनले भने, ‘यसको इतिहास खोजेर लेख्नुपर्छ । अनिमात्रै यसको महत्व बढ्नेछ, तर राजमार्ग नजिकै यति ठूलो प्राचीन दहको महत्व अझै बढी छ, यसलाई संरक्षण गर्न जरुरी छ ।’

महोत्सव मूल आयोजक समिति संयोजक एवं देवदह नगरपालिका-९ का वडा अध्यक्ष मोहन जीसीले ‘देवदह’को संरक्षण, छाडा चौपाया व्यवस्थापन तथा सन्दिप आधारभूत विद्यालय व्यवस्थापनको लागि महोत्सव आयोजना गरिएको बताए ।

‘प्राचीन समयमा राजा तथा ऋषि-तपस्वीहरूले स्नान गर्ने पवित्र स्थल देवदह भएकाले यसको संरक्षण र प्रचारप्रसार आवश्यक छ’, उनले भने, ‘यहाँ सेता, राता, गुलाबीलगायतका विभिन्न रङ्गका कमल फुल्ने भएकाले बौद्ध धर्ममा यसलाई मङ्गल पुष्करिणी भनिएको छ । बौद्ध ग्रन्थहरूमा यसलाई ध्यान, शुद्धता र साधनाका लागि उपयुक्त स्थलका रूपमा वर्णन गरिएको छ ।’

देवदह नगरपालिका- ९ घोडाहाको उत्तरतर्फ प्रगति सामुदायिक वनमा अवस्थित मङ्गल पुष्करिणी (देवदह)कै कारण यस क्षेत्रको नाम देवदह रहन गएको स्थानीय बताउँछन् । धार्मिक मान्यताअनुसार सत्य, धर्म, संघ र मङ्गल प्राप्त गर्ने पवित्र स्थल भएकाले यसलाई मङ्गल पुष्करिणी भनिएको हो ।

बौद्ध धर्म ग्रन्थ त्रिपिटक र हिन्दू धर्मग्रन्थ वराह पुराणमा समेत देवदहको विशेष उल्लेख गरिएको छ ।

महोत्सव अवधिभर विभिन्न धार्मिक तथा सांस्कृतिक कार्यक्रमहरू आयोजना गरिनेछ। महोत्सवको संरक्षक देवदह नगरपालिका रहेको छ । सहआयोजक प्रगति सामुदायिक वन रहेको छ । कार्यक्रममा कथावाचक पं. चन्द्रकान्त काफ्लेले संगीतमय श्रीमद्भागवत कथा वाचन गर्नेछन् ।

महोत्सवबाट संकलित रकम छाडा चौपाया व्यवस्थापन तथा सन्दिप आधारभूत विद्यालय अक्षयकोष स्थापनाका लागि खर्च गरिने आयोजक समितिले जनाएको छ । चैत २१ गते बौद्ध गुरुहरूले दह शुद्धीकरण पूजाको आरम्भ गर्नेछन् ।