रूखको ठुटोबाट पानी आएको भन्दै स्थानीय चकित

गण्डकी । कास्कीको रुपा गाउँपालिका- ६ तालबेँसी फाँटमा करिब तीन मिटर उचाइमा रहेको एउटा रूखको ठुटोबाट निरन्तर पानीका धारा झर्न थालेपछि स्थानीय आश्चर्यमा छन् । गत फागुन १४ गते शिवरात्रिको दिनदेखि निरन्तर पानीका धारा झर्न थालेपछि स्थानीय आश्चर्यमा परेका हुन् ।

‘रूखको ठुटोबाट निरन्तर पानीका धारा छुटेका छन्, पछिल्लो समयमा ठाउँठाउँबाट यो दृश्य हेर्न आउनेको घुइँचो लाग्ने गरेको छ । यो कुरा सुन्दा अनौठो लागे पनि तालबेँसीमा यसले चर्चा पाइरहेको छ’, स्थानीय विश्क गुरुङले भने । तलको पानी माथितिर बग्दैन भन्ने परम्परागत उक्ति र सत्यतालाई पनि यो दृश्यले चुनौती दिएको उनको भनाइ छ ।

रुपातालको बाँध निर्माण गरी तालको क्षेत्रफललाई विस्तार गर्ने क्रममा माटो निकाल्ने क्रममा अचानक डोजरको वकेट अड्किएको बताउँदै अर्को डोजर प्रयोग गर्दा पनि उक्त वस्तु ननिस्किएर वकेटको दाँत भाँचिएको गुरुङले जानकारी दिए ।

उनका अनुसार दुइटा डोजरको सहायताले पनि जमिनमुनि लुकेको वस्तु निकाल्न नसकेपछि आसपासको माटो निकाल्दै जाँदा रूखको ठुटो भेटिएको थियो । उक्त ठुटोबाट पानीका धारा झरिरहेको दृश्यले सबैलाई अचम्म पारेको गुरुङको भनाइ छ ।

सो स्थानमा अन्य रूखका ठुटोसमेत रहेकाले भूकम्प, बाढी पहिरो जस्ता प्राकृतिक विपद्का कारण यहाँका वनजङ्गल पुरिएको हुनसक्ने उनले अनुमान गरे ।

‘उभिएको रूखको ठुटोको माथिल्लो भागको उत्तर र दक्षिणतर्फबाट पानीका धारा छुटेको दृश्य सामाजिक सञ्जालमा देखिन थालेपछि धार्मिक विश्वासका कारण दर्शन गर्ने भक्तजनको घुइँचो लाग्ने गरेको छ’, धार्मिक क्षेत्र संरक्षण समितिका अध्यक्षसमेत रहेका गुरुङले भने, ‘अहिले नेपालका अधिकांश जिल्लाका मानिसका साथै विदेशी पर्यटकसमेत अनौठो दृश्यावलोकन र धाराको पानीले स्नान गर्न आउने गरेका छन् ।’

सो स्थानमा यही चैत १९ गतेका दिन रुद्री पूजासहित विभिन्न क्षेत्रका धामी झाँक्री राखिएको बताउँदै माता काम्दा उनीहरूले शिव भगवान, नाग देवता र जलदेवीको बासस्थान बताउने गरेको उनले जानकारी दिए । दर्शन गर्न आउनेको घुइँचो बढ्न थालेपछि ठुटोको माथिल्लो धारामा पानी केही कम हुँदै गएको उनको भनाइ छ ।

यहाँ विभिन्न क्षेत्रका १५ जना भूगर्भविद् र संस्कृतिविज्ञ आएर स्थलगत अध्ययन गर्दा ठुटोबाट पानी आउनुको कारण रूखको प्रजाति र कति वर्ष पुरानो भन्ने तथ्यमा स्पष्ट हुने बताएको गुरुङले उल्लेख गरे ।

स्थानीय ७६ वर्षीया सुनमाया परियारका अनुसार यस स्थानमा पहिला पानीको मूल थियो । ‘आसपासका बासिन्दा तथा गाईवस्तु चराउन आउँदा यहाँ पानी खाने गर्दथे । खेतको गरामा तलबाट भूलभूल गरेर पानी निस्कने गरेकाले कुवालाई गाउँरी मूल भन्ने गरिन्थ्यो’, उनले थपिन्, ‘बाह्रै महिना पानी आउने सो कुवाको वरपर प्रशस्त नाग देखिने गर्दथ्ये । ती नागले कसैलाई पनि टोकेको जानकारी छैन ।’

ठुटोबाट निस्किएका पानीका धारामा प्रत्येक १० मिनेटको अन्तरालमा पानीको बहाव घट्ने र बढ्ने गरेको बताउँदै यसले ढोरबाराही लहरीको जस्तै झल्को दिने गरेको संरक्षण समितिका सचिव महेश थापाले जानकारी दिए ।

आफूले ठुटोको माथिल्लो भागमा टेकेर झन्डा राख्दा दाहिने खुट्टा दुःखेर रातभरि सुत्न नसकेको बताउँदै उनले भोलिपल्ट बिहान उक्त स्थानमा पुगेर क्षमापूजा गरेपछि आराम भएकाले यस क्षेत्रमा दैवीशक्ति रहेको विश्वास गरिएको उनले सुनाए ।

थापाका अनुसार गत फागुन १४ गते शिवरात्रिका दिनदेखि आजको दिनसम्म दर्शन गर्न आउने क्रम जारी छ । पछिल्लो समय दैनिक ७०० देखि एक हजारसम्मले पानीको धाराको दर्शन गर्ने र ठुटोबाट निस्केको पानीले स्नान गर्ने गरेको उनले जानकारी दिए ।

‘यहाँ आउने दर्शकमध्ये आजसम्म १०० भन्दा बढीले आफूलाई देवदेवी चढेको भन्दै वर्षौंदेखि खोजेको स्थान पत्ता लागेको बताउने गरेका छन्’, उनले भने ।

यस क्षेत्रको संरक्षणका लागि रुपा गाउँपालिका र पोखरा–३१ ले चासो देखाएर उक्त ठुटोलाई तारवारले घेरिएको छ । दर्शनार्थीलाई जुत्ताचप्पल बाहिर राखेर भित्र प्रवेश गर्ने व्यवस्था मिलाइएको सचिव थापाले बताए । उनका अनुसार यहाँ दानपेटिका राखिएको छ । दर्शकले चढाएको दानबाट हालसम्म ८५ हजार सङ्कलन भएको छ ।

यस क्षेत्रको स्थलगत अध्ययन गरेका भूगर्भविद् र संस्कृतविज्ञको भनाइअनुसार उक्त रूख लगभग २०० वर्ष पुरानो जामुनको भएको अनुमान गरिएको छ । ठुटोबाट आएको धाराको पानी सीधै पिउन सकिने प्रयोगशालाको रिपोर्टले देखाएको रुपा गाउँपालिकाका अध्यक्ष नवराज ओझाले जानकारी दिए ।

आगामी वैशाखसम्म पानीको अवस्था हेरेर यसलाई ऐतिहासिक एवं धार्मिक क्षेत्रका रूपमा विकास गरिने बताउँदै उनले चिसापानी देवी, कोटकालिका, वेगनासकोट, हङ्सपुरकोट, हात्तीमैतालगायत धार्मिक क्षेत्रको सङ्गममा रहेको यो क्षेत्रलाई पूर्णमोक्ष जलदेवीको रूपमा विकास गर्ने योजना रहेको बताए ।

अध्यक्ष ओझाले गुरुयोजना बनाएर ऐतिहासिक, प्राचीन एवं धार्मिक क्षेत्रका रूपमा विकास गरेमा पर्यटकीय राजधानी पोखराको पर्यटन प्रवर्द्धनमा समेत यसले टेवा पुर्‍याउने विश्वास व्यक्त गरे ।

‘तालमा पानीको सतह बढ्दा पनि रूखको ठुटो र यहाँबाट आउने पानीलाई सुरक्षित राख्नेगरी व्यवस्था मिलाउनु अपरिहार्य छ । यस्तै धार्मिक क्षेत्र भारतको हरिद्वारमा समेत देख्न सकिने भएकाले यसको विस्तृत अध्ययन गरी संरक्षण र प्रवर्द्धन गर्ने योजनामा छौं’, उनले भने ।

रूखको ठुटोमा भूमिगत पानीको मूल जोडिएको हुनसक्ने भए पनि ठुटोको टुप्पाबाट पानीको धारा आउनु अनौठो भएको भूगोलविद् प्रा.डा .कृष्ण केसीले बताए । ‘यसको वास्तविकता पत्ता लगाउन थप स्थलगत अध्ययन तथा अनुसन्धान आवश्यक छ’, उनले भने ।

-हरिप्रसाद बाँस्तोला/रासस