स्थानीय तह निर्वाचनको मत विश्लेषण- लोकप्रिय मतमा एमाले पहिलो, कसको कति बढ्यो ? (सूचीसहित)

स्थानीय तह निर्वाचनको मतपरिणाम अन्तिम चरणमा पुगेको छ। यो लेख तयार पार्दासम्म ७५३ मध्ये ७४९ तहको अन्तिम परिणाम सार्वजनिक भइसकेको छ भने काठमाडौं महानगरपालिका र रुपन्देहीको तिलोत्तमा नगरपालिकाको अन्तिम चरणमा पुगेको छ।त्यस्तै लामो समय रोकिएको उदयपुरको त्रियुगा नगरपिलकाको गणना जारी हुँदा बाजुराको बुढी गंगा नगरपालिकाको मतगणना अझै सुरु हुन सकेको छैन।

यसरी समग्रमा नतिजा अन्तिम चरणमा पुग्दा विभिन्न कोणले जित र हारको विश्लेषण तथा तर्कहरु आएका छन्।स्थानीय तह निर्वाचनको मतपरिणाम अन्तिम चरणमा पुगेको छ । यो लेख तयार पार्दासम्म ७५३ मध्ये ७४९ तहको अन्तिम परिणाम सार्वजनिक भइसकेको छ भने काठमाडौं महानगरपालिकासहित पाँच स्थानीय तहको गणना अन्तिम चरणमा पुगेको छ ।

सार्वजनिक विवरणअनुसार नेपाली कांग्रेसले पालिका प्रमुखदेखि सदस्यसम्म सबैभन्दा बढी जित हात पारेको छ । दोस्रोमा नेकपा एमाले छ । तेस्रोमा नेकपा माओवादी केन्द्र छ । कूल ३५ हजार २२१ पदका लागि भएको यो निर्वाचन पहिलो हुने निर्वाचन प्रणाली भएकाले धेरै प्रमुख, उपप्रमुख, अध्यक्ष, उपाध्यक्ष, वडा अध्यक्ष र सदस्य जुन पार्टीको निर्वाचित हुन्छन्, त्यसलाई जितको प्रमुख आधार मान्नुपर्छ । यसमा दुई मत छैन ।

तर, यो निर्वाचनमा २०७४ को स्थानीय तह निर्वाचनमा पहिलो २९४ तहमा विजयी एमाले २०५ सिटमा खुम्चिँदा यो निर्वाचनमा ठूला दलको ‘पपुलर’ (लोकप्रिय) मत के कति प्राप्त भयो होला भन्ने विषय चासोका साथ हेरिएको छ । अहिलेको निर्वाचन मूल रुपमा नेपाली कांग्रेस, माओवादी केन्द्र, जनता समाजवादी पार्टी, एकीकृत समाजवादी र राष्ट्रिय जनमोर्चाको पाँचदलीय सत्ता गठबन्धन एकापट्टि र नेकपा एमाले अर्कोतर्फ भएर निर्वाचन भएको हो । यद्यपि केही स्थानीय तहमा एमालेले सत्ता गठबन्धनकै दलहरु तथा चितवनमा राप्रपा र मधेसका केही स्थानमा लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीसँग समेत तालमेल गरेको थियो ।

यसपालि एमाले ७३० स्थानीय तहमा प्रमुख पदमा उम्मेदवारी दिएको थियो । कांग्रेसले भने ४०१ तहमा एक्लै र अन्य तहमा तालमेल गरी ६३२ तहमा उम्मेदवारी दिएको थियो । त्यस्तै माओवादी केन्द्रले एक्लै र तालमेल गरी ४१८ स्थानको प्रमुखमा उम्मेदवारी दिएको थियो । यो अवस्थामा पपुलर मत कसरी विश्लेषण गर्नेबारे विभिन्न आधार र तर्क आएका छन् ।

यो आलेखमा दलहरूका प्रमुख/अध्यक्ष पदका उम्मेदवारले प्राप्त गरेको समग्र मतलाई आधार बनाएर विश्लेषण गरिएको छ । ७५३ स्थानीय तहमा सबै दलका उम्मेदवार नै छैनन्, कसरी यस आधारमा विश्लेषण हुन्छ भन्ने प्रश्न उठ्न पनि सक्छ । तर, प्रमुख दलले उम्मेदवार नउठाएको भनेको तालमेलका कारण हो । जसको भर्पाइ तालमेलमा आफ्नो प्रमुख उम्मेदवार रहेको स्थानीय तहबाट भएको छ । यो मापदण्ड सबै दललाई लागू गरिएको छ । उदाहरणका लागि चितवनको भरतपुरमा कांग्रेस र एकीकृत समाजवादीको मत माओवादीको मतसँग जोडिएको छ । तर, अन्य पाँच महानगरमा माओवादीका मतदाताले कांग्रेसका उम्मेदवारलाई तीन, एकीकृत समाजवादी र जसपाका उम्मेदवार एकरएक ठाउँमा मतदान गरे । त्यस्तै ११ वटा उपमहानगरमा पनि त्यसै गरे । यसरी समग्र तालमेल कुनै न कुनै लेनदेनका आधारमा भएकाले प्रमुख पदमा देशभरबाट प्राप्त मतलाई ‘पपुलर मत’ को आधारमा गरिएको विश्लेषण तथ्यसँग धेरै नजिक हुन्छ ।

यो तथ्यांक विश्लेषण कसरी यथार्थ नजिक छ भन्ने कुरा २०७४ सालको प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा दलहरुले समानुपातिकमा प्राप्त गरेको मत र अहिले दलहरुले प्रमुख पदमा प्राप्त मत करिब मिल्न गएको छ । दलहरुले एकल उम्मेदवारी दिएका तहहरुको मात्रै विश्लेषण गर्दा धेरै मतदाता भएका महानगर तथा उपमहानगरलगायत तालमेल भएका तहको तथ्यांक नै छुट्न पुग्दछ । त्यसकारण सबै दलको प्रमुखरअध्यक्ष पदमा प्राप्त मतलाई नै आधार बनाउन उपयुक्त हुन्छ ।

यहाँ दलहरुको पपुलर मत कति घट्यो वा बढ्यो भन्ने विश्लेषण २०७४ को प्रतिनिधिसभा निर्वाचन बेलाको मतदाता संख्या र खसेको मतसँग यो निर्वाचनको कूल मतदाता संख्या तथा खसेको मतका आधारमा तुलना गरिएको छ ।

एमालेको मत विश्लेषण

एमालेले यसपालि ७३० पालिकाको प्रमुखमा उम्मेदवारी दिएको थियो । जसमध्ये ७ तहको नतिजा आउन बाँकी रहँदा हालसम्म उसका प्रमुखहरूले (जितेका, हारेका र गणना जारी रहेका) पाएको मत ३७ लाख ८६ हजार ६५० पुग्छ । गणना बाँकी सबै तहको अन्तिम नतिजा आउँदा यो अंक करिब ३८ लाख पुग्ने देखिन्छ ।

त्यसैगरी एमालेले २०७४ सालमा समानुपातिकतर्फ प्राप्त मत ३१ लाख ७३ हजार ४९४ थियो । यसरी हेर्दा एमालेको मत २०७४ सालको प्रतिनिधिसभाको तुलनामा ६ लाख १३ हजार १५६ मत बढेको देखिन्छ । २०७४ को प्रतिनिधिसभामा एमालेले प्राप्त गरेको समानुपातिक मतको तुलनामा यो १९.३२ प्रतिशत बढी हो ।

प्रतिनिधिसभाको २०७४ सालको निर्वाचनको भन्दा अहिले १५.९ प्रतिशतले मतदाता बढेका छन् । निर्वाचन आयोगको ‘निर्वाचन परिणाम पुस्तक २०७४’ को तथ्यांकअनुसार प्रतिनिधिसभा निर्वाचन २०७४ मा मतदान गर्न योग्य मतदाताको संख्या १ करोड ५४ लाख २७ हजार ९३८ रहेको थियो । सो निर्वाचनमा ६८.६७ प्रतिशत अर्थात् १ करोड ५ लाख ९३ हजार ९७१ मत खसेको थियो ।

त्यसैगरी २०७९ वैशाख ३० गतेको स्थानीय निर्वाचनमा मतदान गर्न योग्य मतदाताको संख्या १ करोड ७७ लाख ३३ हजार ७२३ रहेको थियो । जसमध्ये यो निर्वाचनमा जम्मा ६४ प्रतिशत मत खसेको निर्वाचन आयोगले जनाएको छ । यसलाई आधार मान्दा अहिलेको स्थानीय तह निर्वाचनमा कूल खसेको मत संख्या १ करोड १३ लाख ४९ हजार ५८२ हुन आउँछ । यो भनेको खसेको मतको वृद्धि प्रतिशत ७.१३ हो अर्थात् २०७४ को प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा भन्दा ७ लाख ५५ हजार ६११ बढी मत अहिले खस्यो । २०७४ को तुलनामा मतदाताको संख्या १४.९५ प्रतिशत अर्थात् २३ लाख ५ हजार ७८५ ले वृद्धि भए पनि ६४ प्रतिशत मतदाताले मात्रै भोट हाल्दा खसेको भोटको वृद्धिदर थोरै भएको हो ।

यसरी दुई निर्वाचनमा खसेको मतको तुलना गर्दा एमालेको मत भने १९.३२ प्रतिशतले बढेको छ । यसमा खसेको मतको वृद्धिदर ७.१३ प्रतिशत घटाउँदा एमालेको मत १२.१९ प्रतिशतले वृद्धि भएको देखिन्छ । यसरी विश्लेषण गर्दा एमालेको स्थानीय तहको प्रमुख तथा अध्यक्षमा कम जित हासिल गरे तापनि उसको ‘पपुलर मत’ घटेको छैन । अहिले पनि पपुलर मतका आधारमा एमाले कांग्रेसभन्दा ७८ हजार ६३२ मतले अगाडि छ ।

कांग्रेसको मत विश्लेषण

सरकार र पाँच दलीय गठबन्धनको नेतृत्व गरिरहेको नेपाली कांग्रेसले नतिजा आएका ७४५ स्थानीय तहमध्ये ३२५ तहको प्रमुख/अध्यक्ष जितिसकेको छ । समग्र नतिजामा पनि कांग्रेसका करिब १३ हजार ७०० बढी अर्थात् ३९.१० प्रतिशत उम्मेदवारले जित हासिल गरिसकेका छन् । यो तथ्यांक हेर्दा पाँच दलीय गठबन्धन गर्दा सबैभन्दा धेरै फाइदा कांग्रेसलाई भएको छ । उसले एक्लै उम्मेदवारी दिएका ४०१ तहमा पनि राम्रै नतिजा ल्याएको छ । उसले तालमेल गरेर उम्मेदवारी दिएका तहमा गठबन्धन दलहरुले सघाएका छन् भने उम्मेदवारी नदिएको ठाउँमा कांग्रेसले सघाएको छ । त्यसकारण यो निर्वाचनमा प्रमुख पदका उम्मेदवारले ल्याएको मत नै कांग्रेसको पपुलर मत हो ।

यो निर्वाचनमा कांग्रेसले उम्मेदवारी दिएको ६३२ तहमा प्रमुखले प्राप्त गरेको मत ३७ लाख ८ हजार १८ रहेको छ । यो मत कांग्रेसले २०७४ को प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा समानुपातिकतर्फ प्राप्त गरेको मतभन्दा ५ लाख ७९ हजार ६२९ अर्थात १८.५३ प्रतिशत बढी हो । उक्त निर्वाचनमा कांग्रेसले समानुपातिकतर्फ ३१ लाख २८ हजार ३८९ मत ल्याएको थियो ।

अहिलेको खसेको मत वृद्धिदर ७.१३ प्रतिशत कांग्रेसको बढेको मतसँग घटाउँदा पपुलर मत ११.४ प्रतिशतले वृद्धि भएको देखिन्छ । यो तथ्यांकले एमाले र कांग्रेसका समग्र मतदाता लगभग बराबर छन् र मतदाता वृद्धि हुँदा पनि उस्तै संख्यामा बढिरहेको निष्कर्षमा पुग्न सकिन्छ ।

माओवादीको मत लगभग उस्तै

गत प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा एमालेसँग तालमेल गरेको र अहिलेको स्थानीय निर्वाचनमा कांग्रेसलगायत पाँच दलसँग तालमेल गरेर २०७४ को स्थानीय निर्वाचनमा भन्दा केही सिट संख्या थप गरेको माओवादीले पपुलर मतमा भने खासै परिवर्तन ल्याउन सकेको देखिँदैन । समग्र नतिजामा केही सुधार गरे पनि गठबन्धन गरेर प्रमुख पद लिएको चितवनको भरतपुर महानगरपालिका र बाराको जीतपुर सिमरा उपमहानगरपालिकाबाहेक सहरी मतदाताले माओवादीलाई रुचाएको देखिँदैन । तालमेल तथा एक्लै ४१८ तहको प्रमुखरअध्यक्षमा उम्मेदवारी दिएको उसले १२१ तहमा जित हासिल गर्दा ७० प्रतिशत गठबन्धनकै सहारामा जितेको छ ।

यो निर्वाचनमा माओवादीका प्रमुख पदका उम्मेदवारले ल्याएको समग्र मत १३ लाख ३६ हजार २४१ रहेको छ । उसले २०७४ को प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा समानुपातिकतर्फ १३ लाख ३ हजार ७२१ मत ल्याएको थियो । यो तथ्यांक हेर्दा माओवादीको मत ३२ हजार ५२० अर्थात् २.४९ प्रतिशतले मात्रै बढेको छ । अहिलेको निर्वाचनमा खसेको मत वृद्धिदर ७.१३ प्रतिशत रहेकाले माओवादीको पपुलर मत ४.६४ प्रतिशतले खस्किएको देखिन्छ ।

अन्य दल

यो निर्वाचनले कांग्रेस, एमाले र माओवादी प्रमुख दल हुन् भन्ने स्थापित मान्यतालाई निरन्तरता दिएको छ । २०७४ को निर्वाचनपछि एमालेबाट फुटेर बनेको एकीकृत समाजवादीले २० तह, विभिन्न समयमा एकीकरण र फुट बेहोरेको जनता समाजवादी पार्टीले ३० तह, लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीले १६ तथा अन्य दल र स्वतन्त्रले काठमाडौं महानगरपालिका, धरान, धनगढी र जनकपुर उपमहानगरसहित ३० तहमा जित हासिल गरेका छन् ।

जसमध्ये समग्रमा चौथो स्थानमा रहेको जसपाको मत ५ लाख ५२ हजार ५८५, एकीकृत समाजवादीले ४ लाख ३५ हजार ५६५, राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीले ३ लाख ४२ हजार ७८२ र लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीले २ लाख २६ हजार ८६६ मत प्राप्त गरेका छन् । अन्य दल र स्वतन्त्र उम्मेदवारले प्राप्त गरेको मत यहाँ जोडिएको छैन ।

समग्रमा देशभर खसेको मतमा बदर भएको मत घटाएपछि कुल सदर मत प्राप्त हुने हो । स्थानीय तहमा पदअनुसार बदर मत पनि फरक हुने भएकाले त्यो संख्या केही बढी हुने अनुमान गरिएको छ । तर, उक्त संख्याले समग्र पपुलर मतमा खासै फरक पर्दैन ।

स्थानीय तह निर्वाचन पहिलो हुने निर्वाचित हुने प्रणालीमा भएकाले दलगत प्राप्त मतको विश्लेषण सहज नहुने भए पनि दलको उम्मेदवारी, विजयी उम्मेदवार, दोस्रो भएका उम्मेदवारको संख्यालगायत तथ्यांकले यो विश्लेषण यथार्थको निकै नजिक रहेको निष्कर्ष निकाल्न सकिन्छ ।

कांग्रेसका मेयर उम्मेदवार र उनले पाएकाे मत विवरणः

एमालेका मेयर उम्मेदवार र उनले पाएकाे मत विवरणः

माओवादीका मेयर उम्मेदवार र उनले पाएकाे मत विवरणः

जसपाका मेयर उम्मेदवार र उनले पाएकाे मत विवरणः

नेकपा एसका मेयर उम्मेदवार र उनले पाएकाे मत विवरणः

राप्रपाका मेयर उम्मेदवार र उनले पाएकाे मत विवरणः

लाेसपाका मेयर उम्मेदवार र उनले पाएकाे मत विवरणः