चन्द्रागिरी रिट्रिट: प्रचण्ड-बाबुराम पुनर्मिलनको पानीढलो, खुमलटारमा कसरी खुले सूत्रधार ?

काठमाडौं । खुमलटारस्थित प्रचण्ड निवासको माथिल्लो तल्लामा आधा घण्टा ‘वान टु वान’ वार्तापछि मिटिङ हलमा झरेका डा.बाबुराम भट्टराईले प्रचण्डलाई भने- यो प्रक्रियाको सूत्रधार विश्वदीप हुन् ।

प्रचण्डले आफू यसबारेमा पूरै जानकार रहेको जवाफ दिए । मिटिङ हलमा रहेका केही नेताहरुलाई प्रचण्ड-बाबुरामबीच महत्वपूर्ण सहमति भएको बुझ्न कठिन भएन । सूत्रधार भनिएका विश्वदीप पाण्डे पनि प्रचण्डसँगै फोटो खिचाएर बाहिरिए ।

जनयुद्धकालदेखि नै बाबुरामसँग रहेका विश्वदीप प्रचण्डका पनि प्रिय पात्र हुन् । तर, बाबुरामसँगै माओवादीबाट बाहिरिएको पाण्डेले लामो समयपछि प्रचण्डसँगै बसेको फोटो सार्वजनिक गरे । बिहीबार बिहान प्रचण्ड-बाबुरामबीचको निर्णायक वार्ता सफल भएपछि उनले फेसबुकमा फोटो राखेका थिए ।

कुनै ठूलै उथलपुथल भएन भने मंगलबार प्रचण्ड र बाबुराम भट्टराई संयुक्त दल दर्ताका लागि निर्वाचन आयोग जानेछन् । निर्वाचन आयोगले दुई वा दुईभन्दा बढी दल एउटै चुनाव चिन्हबाट लड्न चाहेमा मंगलबारसम्म दल दर्ता गर्ने समय दिएको छ ।

२०७२ सालमा संविधान जारी भएपछि माओवादी आन्दोलनबाट बाहिरिएका बाबुराम ७ वर्षपछि माओवादी पार्टीकै चुनाव चिन्ह र संयुक्त घोषणापत्रमा चुनाव लड्न तयार भएका छन् । यद्यपि उनले माओवादी नाममा सहमति नजनाएका कारण पार्टी एकता भने भएको छैन ।

उपेन्द्र यादवसँग सँगै बस्न नसकिने भएपछि जसपाबाट बाहिरिएका बाबुरामलाई सत्ता गठबन्धनमै राख्न र समाजवादी मोर्चा बनाउन प्रचण्डले यसबीचमा पटकपटक एक्लाएक्लै र सामूहिक वार्ता गरेका थिए । तर, बाबुरामलाई माओवादी धारमै राख्नुपर्छ भनेर केही नेताले निर्णायक पहल गरे ।

यसबीचमा प्रचण्ड जापान जानुभन्दा अगाडि दुई शीर्ष नेतासहित अन्य दोस्रो तहका नेता पनि तारन्तार छलफलमा थिए । हात्तीवनस्थित प्रचण्डका भाञ्जा गोकुल भण्डारीको घरमा भएको वार्ताले कुनै आकार नलिएपछि नेताहरु तितरबितर भएका थिए ।

तर, बाबुराम र उनी निकट नेता गंगानारायण श्रेष्ठसँग वर्षमान पुन र जनार्दन शर्माले छलफल निरन्तर गरिरहे । उनीहरु बाबुराम समूहलाई माओवादीमा फर्काउन चाहन्थे ।

बाबुरामले भने आफू कुनै हालतमा माओवादी नबन्ने बताए । यसबीचमा गंगा श्रेष्ठ र विश्वदीप पाण्डेले बाबुरामसँगको छलफलमा ‘तपाईंहरु माओवादीमा जाने भए जानुस् । तर, म माओवादी हुन्न’ भनेर प्रस्ट बताए । त्यसपछि यी नेताहरु अर्को विकल्पमा जुटे ।

प्रचण्ड जापान जानुभन्दा एक दिनअघि जनार्दन शर्मा र विश्वदीप पाण्डेबीच छलफल भएको शर्मा निकट स्रोतले पुष्टि गर्‍यो । बाल्यकालदेखि नै बाबुरामसँग बसेको कारण विश्वदीपको कुरा बाबुरामले नकाट्ने बुझाइ माओवादी नेताहरुको थियो ।

बाबुरामसँग विकल्पहरु सकिँदै गएको र वैकल्पिक राजनीतिक ग्राउण्ड पनि नबनेको अवस्थामा समाजवादी केन्द्रको विचार निर्माण गर्दै माओवादीसँगै एकता थाल्नुपर्ने बाध्यता आइसकेको थियो । अन्ततः जनार्दन र विश्वदीपको आइडिया काम लाग्यो ।

प्रचण्ड जापान गएकै दिन विश्वदीपले बाबुराम र जनार्दनबीच चन्द्रागिरी हिल्समा भेट गराए । त्यही दिन तत्काल पार्टी एकता सम्भव नभए पनि एउटै चुनाव चिन्ह र घोषणापत्रबाट जाने सहमति भयो । सोहीबमोजिम प्रचण्ड आएपछि दुई नेताबीच वान टु वान र सामूहिक वार्तापछि माअ‍ोवादी र नेपाल समाजवादी पार्टीबीच एकल चुनाव चिन्हबाट निर्वाचनमा भाग लिने सहमति भएको थियो ।

यसबीचमा पार्टी एकता संयोजन समिति बनाउने कुरा पनि उठे । बाबुराम सकेसम्म कम्युनिष्ट नाम नराख्ने, समाजवादी केन्द्र वा त्यस्तै नाम राखेर बृहत एकताको पक्षमा थिए । तर, प्रचण्डले एउटा छलफलमा ‘नेकपा’ ब्राण्ड केपी ओलीलाई एक्लै किन छाड्ने ? भन्दै माओवादी पुच्छर हटाउन सकिने आशय व्यक्त गरे ।

तर, अहिले चुनावअघि पार्टी एकता संयोजन समिति बनाउने र त्यसपछि एकता गर्ने कुरा पनि आयो । छलफलहरुमा नेकपा (समाजवादी केन्द्र) नाम राख्ने र त्यसमा माधव नेपाल लगायतका पार्टी पनि समेटिने कुरा आए । माधव नेपालभन्दा नेकपा एसमा झलनाथ खनाल हावी भएकाले समाजवादी केन्द्रको भ्रुण बढ्न नसकेको बुझाइ माओवादी र बाबुराम निकट नेताहरुको छ ।

बाबुराम भट्टराई सकेसम्म कम्युनिष्ट पार्टीको नामबाट होइन समाजवादी नामबाट बृहत एकताको पक्षमा छन् । तर, प्रचण्डले कम्युनिष्ट ब्राण्ड छाड्न सम्भव छैन । बरु नेकपाको पछाडि समाजवादी केन्द्र वा केही राखेर चुनावपछि बृहत एकता गर्ने अनौपचारिक समझदारी बनेको छ ।

बाबुरामसँग मधेस आन्दोलनका नेताहरु महिन्द्र यादवसहित छन् । त्यस्तै राजकिशोर यादवलाई पनि उनले यसबीचमा प्रचण्डसँग लगेर छलफल गराई आफ्नो मोर्चामा ल्याउने तयारी गरिरहेका छन् । त्यसो हुँदा बाबुराम पनि एउटा सानो शक्ति हुनेछ । जुन प्रचण्डका लागि आउने चुनावपछि आफू प्रधानमन्त्री बन्ने सन्दर्भमा सहयोगी हुनसक्छ ।

प्रचण्ड आउने चुनावपछि कुनै पनि हालतमा प्रधानमन्त्री बन्न चाहन्छन् । प्रधानमन्त्री पनि पहिलो चरणमै बन्ने उनको प्रयास छ । त्यसका लागि बाबुरामसहित हुँदा सहज हुनेछ ।

बाबुरामले अब आफू शक्ति र सत्ताको राजनीतिमा नलाग्ने र समाजवाद निर्माणका वैचारिक काममा लाग्ने भनेकाले प्रचण्डका लागि अझ सहज हुनेछ । बाबुरामले पनि प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री बनाउन सके जति पहल गर्ने निकटस्थहरुसँग बताएका छन् ।

यसै साता खुमलटार पुगेका केही मधेसवादी नेताहरुसँग प्रचण्डले ‘मैले पनि एमालेजस्तो पार्टीसँग एकता गरेर असफल भएँ, बाबुरामजी पनि नयाँ बैकल्पिक शक्ति बनाउने अभियानमा असफल हुनुभयो । हामी दुवैका प्रयोग असफल भएकाले अब हामी एक ठाउँमा उभियौं भने बलियो शक्ति बन्न सक्छौं’ भनेका थिए । उनले बाबुरामसँग आउने नेताहरुलाई गठबन्धनबाट सीट मिलाउने आश्वासनसमेत दिएका छन् ।

राजनीतिक जीवनमा लगभग उत्तरार्द्धमा प्रचण्डलाई बाबुराम र बाबुरामलाई प्रचण्डको सहारा चाहिएको सत्य हो । अब पार्टी एउटै बनाउने सन्दर्भमा बाबुरामको माग प्रचण्डले कसरी सम्बोधन गर्छन् ? माओवाद ब्राण्ड हटाएर समाजवाद राख्न तयार होलान् ? चुनावअघि यो प्रश्न अनुत्तरित रहनेछ । तर, यो चुनावी एकताले दुवै पक्षले केही न केही लाभ भने लिने निश्चित छ ।