लाज लाग्दैन हाम्रा नेताहरुलाई ?

आजकै दिन ७ वर्ष पहिले संविधानसभाबाट नेपालको संविधान जारी भएको थियो । आज ८ औं संविधान दिवस हो । यस अवसरमा म संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालका सार्वभौमसत्ता सम्पन्न नेपाली जनतालाई खुशीयाली मनाउन आह्वान गर्दै हार्दिक शुभकामना दिन्छु । नयाँ संविधान जारी भएपछिको यस अवधिमा संविधान मिच्ने, यसको हुर्मत लिने, संविधानले व्यवस्था गरेका संस्थाहरुको हदैसम्मको दुरुपयोग गरियो ।

प्रतिनिधिसभा भंग गर्नै नपाउने संविधानको व्यवस्थालाई कुल्चँदै दुई पटक प्रतिनिधिसभा भंग गरियो । दुवै पटक सर्वोच्च अदालतको संवैधानिक इजलासले प्रधानमन्त्रीको त्यो कदमलाई असंवैधानिक घोषणा गर्दै प्रतिनिधिसभा पुनःस्थापना गरायो । संसद पुनःस्थापना भएपछि बनेको सरकार र सत्ता गठबन्धनले आफूले प्राप्त गरेको हैसियत दुरुपयोग गर्दै पुनःस्थापनाको निर्णयमा नेतृत्व गर्ने सर्वोच्च अदालतका प्रधानन्यायाधीशलाई महाअभियोग लगाएर पुरस्कृत गरे । स्वतन्त्र, असंलग्न तटस्थ परराष्ट्र नीतिलाई लत्याउँदै एमसीसी जस्तो सैनिक गठबन्धनमा नेपाललाई लैजाने दुई पटक बनेका सरकारहरुले निर्णय गरे । त्यो सम्झौतालाई सत्ता गठबन्धनले सार्वभौम प्रतिनिधिसभामा भएको आफ्नो हैसियतलाई दुरुपयोग गर्दै अनुमोदन गर्‍यो । सत्ता गठबन्धनले संसारकै इतिहासमा नघटेको संवैधानिक राष्ट्रपतिलाई नागरिकता विधेयकका सन्दर्भमा संसदलाई दुरुपयोग गर्दै घोर अपमान गर्ने निकृष्ट कार्य गर्‍यो । सत्ता गठबन्धन र प्रमुख प्रतिपक्षले आफ्नो स्वार्थ पूरा गर्न अरु पनि धेरै नहुने काममा संसदलाई दुरुपयोग गर्नसम्म गरेका छन् र प्रतिपक्षले आफूले काम गरेको भएन भनेर ९ महिनासम्म संसदलाई अवरोध गरियो ।

सत्ता गठबन्धन र प्रमुख प्रतिपक्षले आफ्नो स्वार्थ पूरा गर्न अरु पनि धेरै नहुने काममा संसदलाई दुरुपयोग गर्नसम्म गरेका छन् र प्रतिपक्षले आफूले काम गरेको भएन भनेर ९ महिनासम्म संसदलाई अवरोध गरियो ।

समाजवादउन्मुख सामाजिक आर्थिक रुपान्तरणबाट लोकतान्त्रिक मूल्य मान्यतामा आधारित समृद्ध समाजवाद निर्माण गर्ने नेपालको संविधानको मार्गदर्शन छ । तर, प्रधानमन्त्री भइसकेका कम्युनिष्ट पार्टीका नेताहरुले आफैंले निर्माण गरेको संविधान अक्षर र भावनाका विरुद्ध बहुदलीय प्रतिस्पर्धाको राजनीतिक प्रणालीबाट समाजवाद निर्माण हुनसक्दैन भनेर प्रशिक्षण दिँदै हिँडिरहनुभएको छ । कम्युनिष्ट र कांग्रेस मिलेर ठूल्ठूला आन्दोलन गरेर व्यवस्था परिवर्तन भएका छन् । तर, आजसम्म निर्वाचनमा पनि कांग्रेस र कम्युनिष्ट गठबन्धन गरेको इतिहास छैन । तर, अहिले पनि त्यो भइरहेको छ । एउटा कम्युनिष्ट पार्टीका विरुद्ध कांग्रेससँग गठबन्धन गरेर सरकार निर्वाचनमा तालमेल गरेको घटना २०५६ सालको निर्वाचनमा नेकपा (एमाले) ले तत्कालीन नेकपा (माले)का विरुद्ध गरेको थियो । अहिले एमालेका विरुद्ध कांग्रेससँग मिलेर माओवादीले गरिरहेको छ ।

राजाको शासन समाप्त भएपछि माओवादीले अब नेपाली कांग्रेस हाम्रो शत्रु हो भनेर नीति बनायो । माओवादी सशस्त्र संघर्ष कालमा माओवादी नेताहरुको टाउको काटेर ल्याउनेलाई ५० लाख पुरस्कार दिने घोषणा गर्ने कांग्रेसले आज गठबन्धन गरेरै चुनावमात्र हैन सरकार सञ्चालन पनि गर्ने निर्णय गरेर सँगै हिँडिरहेका छन् । राजनीतिमा नैतिकताको पनि मूल्य जोडिन्छ कमसेकम तत्कालीन समयका आफ्ना निर्णयहरुको पुनरावलोकन गरेको भए पनि लाज छोप्न सजिलो हुने थियो ।

प्रतिनिधिसभामा वर्षौंसम्म उपसभामुख पद उद्देश्यमूलक ढंगले खाली राखियो । अहिले ७ महिनादेखि राष्ट्रियसभामा अध्यक्षता गर्ने महिलाको पद खाली छ । सम्बन्धित पार्टीहरु र अध्यक्ष मौन छन् ।

नेपालको संविधानको भावना र अक्षरले भनेको के हो भने प्रतिनिधिसभा र राष्ट्रियसभामा अध्यक्षमात्र भएर त्यो सभा अधुरो हुन्छ । त्यस्तैगरी सभामुखमात्र भएर त्यो प्रतिनिधिसभा पनि अधुरो हुन्छ । संविधानले भनेको छ त्यो दुबै सभाको अध्यक्षता गर्ने ठाउँमा एकजना महिला अनिवार्य गरेको छ । यसको अर्थ हो कहिलेकाहीं पदमा पुरुष नभए पनि महिलाले सभा सञ्चालन गर्न पाइन्छ । तर, महिला पदमा भएन भने त्यो सभा चल्न हुन्न । प्रतिनिधिसभामा वर्षौंसम्म उपसभामुख पद उद्देश्यमूलक ढंगले खाली राखियो । अहिले ७ महिनादेखि राष्ट्रियसभामा अध्यक्षता गर्ने महिलाको पद खाली छ । सम्बन्धित पार्टीहरु र अध्यक्ष मौन छन् ।

संसदको उपरोक्त अवस्थामात्र हैन अरु पनि यस्ता विरोधाभाष र लाजमर्ने अवस्थाका खेलहरु नेपाली संसदमा अरु पनि भएका छन् । एउटै पार्टीका दुई अध्यक्षहरुले संसदीय शक्तिलाई विभाजन गरेर बाहिरमात्र हैन संसदमा पैंठेजोरी खेलेको अनौठो घटना नेपालमा भएको देखिएको छ । संसदीय पार्टीहरुले आफूलाई सत्तामा पुर्‍याएका वेला आफ्नो स्वार्थ पूरा गर्न अध्यादेशलाई मात्र हैन संवैधानिक परिषदलाई पनि नराम्ररी दुरुपयोग गरेका छन् । संसदलाई अनेक हिसाबले दुरुपयोग गर्ने काम त भई नै रहेका छन् ।

तर, प्रयोग गरेर देश विकास गर्ने, गरिबी उन्मूलन गर्ने र जनताको जीवनस्तर उन्नत गर्ने काम लागू गर्न सकिन्थ्यो । त्यता कसैको ध्यान गएको छैन । लाज लाग्न पर्ने हो नेताहरुलाई आज पनि यो देश राजा महेन्द्रको विकासको मोडालिटीमा नै हिँडेको छ । यसमा परिवर्तन गरेर देशलाई समृद्ध समाजवादको मोडालिटीमा लैजान सकिन्न र ? सकिन्न भने किन शासन सत्ता कब्जा गरेर किन बसिरहनुहुन्छ ? सबै क्रियाकलाप संविधान जारी भएको यही ८ वर्षभित्र भएका र हुनुपर्ने तर हुन नसकेका क्रियाकलापहरु ।

तर पनि म भन्न चाहन्छु, संविधान दिवस- जिन्दावाद !

३ असोज, २०७९

(लेखक गौतम राष्ट्रियसभा सदस्य हुन् ।)