काठमाडौं-१ को पेचिलो प्रतिस्पर्धाः मिश्रले उल्टाउलान् ०७४ को नतिजा ?

काठमाडौं । २०७४ सालको संसदीय चुनावमा तत्कालीन विवेकशील साझा पार्टीका अध्यक्ष रविन्द्र मिश्र ठूलो सरप्राइज दिनबाट सानो अन्तरालले चुकेको क्षेत्र हो– काठमाडौं १ । उनी केवल ८१८ मतले कांग्रेसका हेभिवेट उम्मेदवार प्रकाशमान सिंहसँग हारेका थिए । पाँच वर्षपछि फेरि सिंह र मिश्र आमनेसामने भएका छन् ।

चुनाव आउन एक महिना भन्दा कम समय रहँदा काठमाडौं- १ को प्रतिस्पर्धा कसको पक्षमा जाला भन्ने एकिन भन्न सकिने अवस्था छैन । सिंह र मिश्रसँगै एमालेका युवा उम्मेदवार किरण पौडेलबीच त्रिपक्षीय भिडन्त हुन सक्ने अनुमानसम्म गर्न सकिन्छ । यद्यपि, लोकप्रिय छविका पूर्वडीआईजी रमेश खरेल र स्वतन्त्र पार्टीका घण्टीछाप उम्मेदवार पुकार बम पनि दौडमा छन् ।

काठमाडौंमा पछिल्लो समय चुनावी नतिजाको पूर्वानुमान गर्न कठिन हुँदै गएको छ । विगतदेखि हेर्दा यसले सधैँ ‘परिवर्तन’ लाई आत्मसात गर्दै आएको देखिन्छ । त्यसमाथि पछिल्लो स्थानीय चुनावले नयाँ ट्रेन्ड काठमाडौंमा भित्र्याइदिएको छ- पार्टी होइन व्यक्ति हेर्ने । त्यसैले कुनै पनि उम्मेदवारले आफ्नो पार्टीगत भोट हेरेर ढुक्क हुनसक्ने अवस्था रहँदैन । तथापि, २०७४ सालको संसदीय चुनाव र यसै वर्ष सम्पन्न भएको स्थानीय चुनावले विश्लेषणको आधारशीला अवश्य प्रदान गर्छ ।

सुरूमा २०७४ सालको चुनावको चर्चा गरौँ । प्रकाशमानको बलियो अवस्था रहेको क्षेत्रमा सानो पार्टी विवेकशील-साझाबाट चुनाव लडेका मिश्रले कडा टक्कर दिए । चुनावअघि मिश्रको पक्षमा जबरजस्त माहोल थियो- खासगरि सामाजिक सञ्जालमा । उनले प्रकाशमानलाई हराएर सनसनी नतिजा ल्याउनसक्ने भविष्यवाणी भएका थिए । तर, जसोतसो प्रकाशमानले उनलाई टपे । उनले १० हजार ९ सय ३६ मत ल्याउँदा मिश्र १० हजार ११८ मतमा रोकिए । काठमाडौं-१ मा प्रकाशमानको यो ह्याट्र्कि जित थियो ।

उक्त चुनावभन्दा यसपालीको राजनीतिक परिवेश र माहोल निकै फरक छ । कुनै कुरा स्थिर छ त त्यो हो केवल प्रकाशमान । उनी त्यसबेला जे थिए, अहिले पनि त्यही छन् । अनि सबैभन्दा बढी बदलिएको माहोल कसैका लागि छ त, त्यो छ रवीन्द्र मिश्रका लागि । उनको राजनीतिक जीवन उथलपुथल नै भएको छ । उनी गणतन्त्रवादीबाट राजतन्त्रवादी बनेका छन् । संघीयता र हिन्दू-बौद्ध राष्ट्रको पक्षमा उभिएका छन् । र, सबैभन्दा महत्वपूर्ण उनी विवेकशील-साझाका अध्यक्षबाट पूर्वपञ्चहरूको पार्टी राप्रपाका वरिष्ठ उपाध्यक्ष बनेका छन् ।

गणतन्त्रवादीहरूले आजका दिनसम्म पनि ‘छिःछिः र दूरदूर गर्ने पार्टी राप्रपा रोज्नु रवीन्द्र मिश्रको अत्यन्त बोल्ड डिसिजन थियो । राजसंस्थाको पक्षमा र धर्मनिरपेक्षता-संघीयताको विपक्षमा आफूलाई उभ्याउनु त्यत्तिकै साहसिक निर्णय थियो । यो निर्णयले उनलाई कहाँ पुर्‍याउनेछ भन्ने अबको चुनावले देखाउँछ । त्यस हिसाबले उनका लागि यो आफ्नो राजनीतिक एजेण्डाको परीक्षा पनि हो । सामाजिक सञ्जालमा अत्यधिक आलोचना खेपिरहेका उनले जनताको प्रत्यक्ष अभिमत जितेर आफूलाई सही सावित गर्ने अवसर पाएका छन् ।

तर, मिश्रका लागि प्रतिकूलताहरू धेरै देखिएका छन् यस चुनावमा । अघिल्ल्लो चुनावमा सामाजिक सञ्जालको माहोल उनको पक्षमा थियो, त्यो यसपाला छैन । त्योभन्दा पनि महत्वपूर्ण चाहिँ, उनले प्राप्त गर्न सक्ने सम्भाविक भोट नै यत्रतत्र बाँडिनसक्ने खतरा छ । खासगरि, सुशासन पार्टीबाट उम्मेदवार बनेका पूर्वडीआईजी रमेश खरेलले मिश्रको लक्ष्यमा आघात पुर्‍याउन सक्छन् । त्यसमा चोट थप्न सक्छन्, घण्टीका उम्मेदवार पुकार बमले ।

मिश्रलाई मन पराए पनि पछिल्लो समय उनले अँगालेको एजेण्डाबाट असन्तुष्ट एउटा तप्काले खरेललाई रोज्न सक्ने देखिँदैछ । अनि अघिल्लो चुनावमा उनलाई भोट हालेको अर्को तप्का यसपालि घण्टीको उम्मेदवार को छ भनेर चासो दिइरहेका छन् । त्यसैले खरेल र बमले स्वयम् चुनाव जित्नेसम्मको ल्याकत नराखे पनि मिश्रको बाटोमा तगारो बन्ने देखिँदैछ । त्यसैको पूर्वानुमान गरेर हुन सक्ने मिश्रको टीमले पनि ‘यसपालि भोट बाँडिनु हुँदैन’ भन्ने सन्देशलाई जोड दिएर प्रचारप्रसार गरिरहेको छ ।

अब कुरा गरौं प्रकाशमान सिंहको । माथि नै भनियो कि उनी स्थिर छन् । काठमाडौंमा आफ्नै राजनीतिक लिगेसी भएका भेट्रान हुन् प्रकाशमान । राष्ट्रिय राजनीतिमा उनी बहुत प्रभावशाली र लोकप्रिय नेता होइनन् । तर, आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रमा उनको बलियो पकड छ । अनि कांग्रेसको आफ्नो भोट प्लस गठवन्धनको समर्थनका कारण उनले आफूलाई जितनजिक ठानेका छन् ।

अघिल्लो चुनावनको तुलनामा सिंहको लोकप्रियता न बढेको छ, न खस्केको छ । साथै, उनीसँग मतदातालाई उत्साहित पार्न सक्ने एजेन्डा, विचार, खुबी, ल्याकत पनि केही छैन । र पनि उनी बलिया छन्, यही सत्य हो । तर पनि ढुक्क हुन सक्ने अवस्था भने छैन । उनले लगातार चौंथोपटक जित दर्ता गर्न केही चुनौतीहरूबाट पार हुनुपर्छ ।

सिंहका लागि यसपाली सबैभन्दा ठूलो प्रतिकुलता भनेको मतदाताको मनस्थिति हो । आफ्नो पार्टी वा गठवन्धनका प्रतिवद्ध भोटबाहेक अरु भोट उनलाई आउन सक्ने अवस्था देखिँदैन, किनकी राजनीतिकरूपमा तटस्थ मतदाताहरू पनि यसपाला पार्टी होइन, व्यक्ति हेर्ने मनस्थितिमा छन् । पुरानालाई पन्छाएर नयाँलाई टेस्ट गर्ने दाउमा छन् ।

यी दुवै मापदण्डमा सिंह स्वत पछि पर्छन् । स्वतन्त्र मतदाताहरूले उनलाई ‘टेस्टेड एन्ड फेलर’ नेताहरूकै सूचीमा राख्ने भएकाले उनले आफ्नो पार्टीका प्रतिबद्ध भोटमै भर पर्नुपर्ने हुन्छ । र, पार्टीकै मतदाताहरूले पनि नयाँ अनुहारको खोजी गर्ने सोच बनाए भने चाहिँ उनलाई अप्ठेरो पर्नसक्छ । त्यसो त महाधिवेशनमा सभापति लडेर दोस्रो चरणमा शेरबहादुर देउवालाई सघाएको र त्यसबापत श्रीमतीलाई काठमाडौं महानगरपालिकाको मेयर उम्मेदवार बनाएको भन्दै कांग्रेसको एउटा पंक्ति यसपटक उनको विपक्षमा छ ।

यसका साथै प्रकाशनले परम्परागतरूपमा पाउने गरेका बानेश्वरका विशेषगरी काभ्रेलीहरूको भोट रमेश खरेलतिर जाने र करुवा चिन्हको बीपी कांग्रेसका उम्मेदवारले पनि उनको केही भोट काट्नसक्ने अनुमान छ ।

सिंह र मिश्रमात्र होइन, चुनावी दौडमा एमालेका किरण पौडेल पनि छन् । उनको लक्ष्य पनि चुनाव जित्ने नै हो । यस क्षेत्रमा मिश्रले एमालेको समर्थन प्राप्त गर्नका लागि निकै प्रयास गरेका थिए । एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले उनलाई ग्रीन सिग्नल पनि देखाएका हुन् । तर, मिश्र राप्रपामा प्रवेश गरेपछि एमालेले आफ्नै उम्मेदवार उठायो । युवासंघका अध्यक्ष पौडेललाई उठाएर एमालेले युवामत आकर्षित गर्न खोजेको छ । उनको दाबेदारी कति बलियो छ अहिल्यै भन्न सकिँदैन, तर कम्तीमा उनले एमालेको मत सुरक्षा गर्न सके भने जितको भागिदार बन्ने कतिपयको आँकलन छ ।

स्थानीय चुनावमा व्यक्त अभिमतलाई हेर्दा यस क्षेत्रमा कांग्रेसको घाँटी-घाँटी आउँछ एमाले । उक्त चुनावमा वडाअध्यक्षहरूले प्राप्त गरेको कुल मत परिणाममा एमालेभन्दा कांग्रेस थोरै मतले मात्रै अगाडि छ । यस क्षेत्रमा काठमाडौं महानगरपालिकाका १०, ११, २९ र ३१ वडाहरू पर्छन् । यी समग्र वडाबाट कांग्रेसका वडाध्यक्षहरूले ९ हजार ८ सय ९५ र एमालेका वडाध्यक्षहरूले ९ हजार ५ सय ४१ मत पाएका छन् । माओवादी केन्द्रलाई आएको ११ सय ५९ मत कांग्रेसको मतमा गाभिँदा सिंह पौडेलभन्दा केही अगाडि देखिन्छन् ।

यस क्षेत्रका वडाहरूमा राप्रपाको ११४९ मत छ भने विवेकशील साझाको मत नगण्य छ । त्यसैले राप्रपाका मिश्रले पार्टीगत भोटबाट खासै आशा राख्न सक्दैनन् । कांग्रेसका सिंहलाई भने पार्टीगत भोट नै काफी हुन सक्छ । एमालेका पौडेलले पार्टीका भोट सुरक्षित राख्दै युवा जनमत आकर्षित गर्न सके आशा राख्ने ठाउँ छ । सुशासन पार्टीका खरेल र स्वतन्त्र पार्टीका बम तटस्थ मतदाताहरूमा भर पर्नुपर्नेछ । यसअघि प्रकाशमानमा जाने गरेका मत यसपटक बाँडिए भने नतिजा फेरिन पनि सक्छ ।

यही क्षेत्रबाट नेपाल मजदूर किसान पार्टीका हरिशरण श्रेष्ठ, विवेकशील साझा पार्टीका शंकर बन्जाडे, जनमत पार्टीका हरेन्द्र चौधरी, हाम्रो नेपाली पार्टीका डम्बर शाह लगायतले उम्मेदवारी दिएका छन् । यस्तै, स्वतत्र उम्मेदवारका रूपमा देव शर्मा, निर्जल शाह, दुर्गापसाद लिम्बू, सीता तामाङ, केसी, कुलबहादुर तामाङ, गोमा खतिवडा अधिकारी, सुनिता बसेल लगायत पनि दौडमा छन् । तर, चार उम्मेदवारबाहेक अरुको चर्चा छैन ।