नेपाली राजनीतिको चरित्र : जड विचार, भ्रष्ट आचरण

नक्कली भुटानी शरणार्थी, सुन तस्करी र ललिता निवास प्रकरणलगायतका फाइलहरू खोलेर उम्दा कास्टिङबाट प्रस्तुतिको सुरुवात गरेको वर्तमान प्रचण्ड सरकारको फुर्तीफार्ती हेर्दाखेरि राम्रै विजनेस गर्छ कि भन्ने लागेको थियो । सोसल मिडियामा आएका गृहमन्त्री नाराणकाजी श्रेष्ठका ट्रेलरहरू पनि कम चाखलाग्दा थिएनन् । जब सुन प्रकरणमा उनीहरूकै पार्टीका नेताहरू, सहकर्मीहरू, सहयोद्धा कामरेडहरू र परिवारका सदस्यहरू संलग्न भएका तथ्य प्रमाणहरू बाहिर आउन थाले, चित्रपटमा सरकारका दृश्यहरू एकाएक झूर लाग्न थाले । त्यसैले सरकार फ्लप हुन्छ कि भन्ने गाइँगुइँ हल्ला चलिरहेको छ ।

त्यसो त जति बिग्रनु र बिगार्नु थियो पहिला पहिलाकै संयन्त्रहरूले बिगारिसकेका छन् । त्यसो हुनाले नेपालको राजनीति बिग्रिने भयो भन्ने चिन्ता पटक्कै होइन । बरु नसुध्रिने भयो भन्ने चाहिँ हो । किनभने प्रचण्ड प्रधानमन्त्रीमा पुनः नियुक्त भएपछि उनका सहकर्मी र सहयोद्धाहरूको संयन्त्र सुन तस्करीमा पुनः सक्रिय भएको हो कि भन्ने आशङ्का पैदा भएको छ । अब, त्यो आशङ्का मेट्न हिजोका गल्ती कमजोरीबाट पाठ सिकेर ती संयन्त्रहरू भत्काउने र दोषीलाई कारबाहीको दायरामा ल्याउने काममा प्रचण्ड सरकार कतिको खरो उत्रिन सक्छ ? आउँदा दिनहरूको दृश्यले बताउला । किनभने आउँदा दिनहरूमा सरकारले खेल्ने भूमिका र प्रस्तुतिले नै यो सरकारको भविष्य निर्धारण गर्छ ।

साथीहरू र उनका परिवारका सदस्यहरूको निजी स्वार्थबाट बाहिर निस्किएर, जनक्रान्तिको भावना, देशको हित र जनताको स्वार्थलाई केन्द्रमा राखेर आगामी बाटो तय गर्ने हो भने यो सरकार सुपर डुपर हिट पनि हुनसक्छ । किनभने यो सरकारलाई संसदको सबैभन्दा ठूलो पार्टी नेपाली कांग्रेसको साथ र सहयोग छ । जुन नेकपा माओवादी केन्द्र र प्रचण्डको लागि ऐतिहासिक अवसर र चुनौती दुबै हो ।

चुनौती यस अर्थमा कि यो अवसर माओवादी नेता तथा कार्यकर्ताहरूले सुन र धन थुपार्ने काममा दुरुपयोग गर्नुहुँदैन । र, आफ्नै सहयोद्धा कामरेडहरू र कर्मचारीतन्त्रको पुरानो भ्रष्ट संयन्त्रलाई भत्काउन त्यत्ति सजिलो पनि छैन ।

अवसर यस अर्थमा कि माओवादी केन्द्रलाई विगतमा भएका गल्तीहरू सुधार गर्दै समाजवादी समाजको आधारधूत संरचना विनिर्माण गर्ने ऐतिहासिक जिम्मेवारी पुनः प्राप्त भएको छ । यो चानचुने अवसर होइन ।

त्यसो त जति बिग्रनु र बिगार्नु थियो पहिला पहिलाकै संयन्त्रहरूले बिगारिसकेका छन् । त्यसो हुनाले नेपालको राजनीति बिग्रिने भयो भन्ने चिन्ता पटक्कै होइन । बरु नसुध्रिने भयो भन्ने चाहिँ हो । किनभने प्रचण्ड प्रधानमन्त्रीमा पुनः नियुक्त भएपछि उनका सहकर्मी र सहयोद्धाहरूको संयन्त्र सुन तस्करीमा पुनः सक्रिय भएको हो कि भन्ने आशङ्का पैदा भएको छ ।

अब प्रचण्ड सरकार र यो गठबन्धन क्रान्तिको कार्यक्रमलाई जड विचार, भ्रष्ट आचरण र व्यवहारबाट मुक्त गरी समाजवादी समाजको विनिर्माणमा लगाउने हो कि भ्रष्टाचारी र सुन तस्करसितै सति जाने हो ? यसैमा सरकार र पार्टीहरूको भविष्य निर्भर रहन्छ ।

माओवादी केन्द्रका नेताहरू अहिले जनतासित टुटेको सम्बन्ध पुनः जोड्ने तीन महिने अभियानमा छन् । सम्बन्ध सुध्रियोस् । जनताले क्षमादान गरुन्, शुभकामना छ ! खुशीको कुरो उक्त अभियानबाट अब पुराना जड विचार र सैद्धान्तिक कुरा गरेर नयाँ पुस्ता माओवादीमा आकर्षित हुँदैन भन्ने व्यवहारिक ज्ञान प्राप्त भएका समाचारहरू बाहिर आइरहेका छन् । यो माओवादी केन्द्रको हकमा मात्रै होइन । जड विचार र भ्रष्ट आचरणले कुनै पनि राजनीतिक पार्टीमा आजका युवा पुस्ता- जो राष्ट्रको हित चाहन्छ- लाई आकर्षित गर्नेवाला छैन ।

अहिले नेपालका पुराना राजनीतिक पार्टीहरूको चरित्र ‘जड विचार र भ्रष्ट आचरण र व्यवहार’ हो । यही चरित्रको कारण उनीहरूको जनाधार दिनानुदिन काजोर हुँदै गएको छ । स्मरणीय छ, पापको घडा भरियो भने एक दिन फुट्छ नै । हिजोका राज्यसत्ताहरूले पनि आफ्नो विनाशको बाटो आफैंले खनेका थिए । आज जननिर्वाचित प्रतिनिधिहरूकै हातबाट लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यहरूको हत्या गर्ने काम भैरहेको छ । नेताहरू निजी स्वार्थमा लिप्त छन् । अध्ययन र चिन्तन गर्ने संस्कृति हराएको छ । उखान टुक्काबाट पार्टीहरू चलेका छन् । अनि कहाँबाट जन्मियोस् विचार ? कहाँबाट पाऊन् पार्टीहरूले मार्गदिशा ?

नेपालका ठूला र सत्ताको बागडोर सम्हालिरहेका पार्टीहरूकै व्यवहारले नेपाली राजनीतिलाई दूषित बनाइराखेको छ । यस्तो लाग्छ, नेपालका राजनीतिक पार्टीहरू भ्रष्टाचारी र कालाबजारी उत्पादन गर्ने कारखाना हुन् । हामीसित धेरै सवल पक्ष हुँदाहुँदै पनि राष्ट्र दिनानुदिन दुर्वल र निम्छरो हुँदै गएको छ । पार्टीका नेताहरूका यस्ता प्रकारका दृष्टिकोणले नयाँ नेपालको मार्गचित्र कोर्न सक्दैन ।

त्यसोभएको हुनाले हाम्रै विश्वविद्यालयहरूले नेपाली भूमिमा उभिएर, नेपाली राजनीतिको चरित्रको ठोस अध्ययन गरेर, पार्टीहरूले अङ्गीकार गरेका विचार र सिद्धान्तहरूको कठोरतापूवर्क विश्लेषण र संश्लेषण गर्न जरुरी छ । यो नै वर्तमान सरकार र लोकतान्त्रिक पार्टीहरूको चुनौतीपूर्ण कार्यभार हो । हाम्रा आचरण र व्यवहारकै कारणले गर्दा मान्छेमा विचारप्रति नै वितृष्णा पैदा भैरहेको छ । किनभने विचार र सिद्धान्तमा उत्पालनशीलता नै छैन ।

हिजोका राज्यसत्ताहरूले पनि आफ्नो विनाशको बाटो आफैंले खनेका थिए । आज जननिर्वाचित प्रतिनिधिहरूकै हातबाट लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यहरूको हत्या गर्ने काम भैरहेको छ । नेताहरू निजी स्वार्थमा लिप्त छन् । अध्ययन र चिन्तन गर्ने संस्कृति हराएको छ । उखान टुक्काबाट पार्टीहरू चलेका छन् । अनि कहाँबाट जन्मियोस् विचार ? कहाँबाट पाऊन् पार्टीहरूले मार्गदिशा ?

हामीले लिने विचार र सिद्धान्तले नेपाली जनताको गाँसबासको व्यवस्था किन गर्न सकेन ? पर्याप्त जमिन, जल र श्रम हुँदाहुँदै पनि हामी किन कृषिमै परनिरभर बन्दै छौं ? निजी क्षेत्रका व्यवसायीहरूले केही नयाँ गर्न खोजेको सुइको पाउनेबित्तिकै नेपालको कर्मचारीतन्त्रदेखि केन्द्रीय बैंकसम्म कसरी उनीहरूको ढाड भाँच्ने र विदेशी उत्पादनको प्रवर्द्धन गर्ने भनेर नीति नियमहरूको कोर्रा लिएर आइ पुगिहाल्छन् ।

किन यस्तो हुन्छ ?

किन यस्तो हुन्छ भने अध्ययन गर्ने, चिन्तनमनन गर्ने मान्छे नेतृत्वमा पुग्नै छोडे । जसोजसो कर्मचारी उसैउसै स्वाहा गर्दै गयो भने गोजी पनि भरिने, मान सम्मान पनि पाइने ! मन्त्री भएर काठमाडौंमा घर र एउटा सानदार गाडी पनि चढ्न सकेन भने जनताको नजरमा ऊ नामर्द नेता कहलिन्छ । अर्कोचोटि उसले भोटै पाउँदैन । प्रदीप गिरी भन्ने गर्थे, ‘पजेरो सुविधा गलत हो । यसले पार्टी र राजनीतिलाई भ्रष्ट, विकृत बनाउँछ भनेर विरोध गरेको । विरोध गर्ने सबैले निर्वाचन हार्‍यौं ।’

के नेपालका निजी क्षेत्रसित पैसा नभएर र नेपालमा कच्चापदार्थको अभाव भएर मल-बीउ, गुन्द्रुक, दाँत कोट्याउने सिन्का, लुगा झुण्ड्याउने ह्याङ्गर उत्पादन गर्ने कारखाना नखुलेका हुन् ? विल्कुलै होइन । नेपाल सरकार र उनीहरूले लिने अर्थनीति उद्योगमैत्री नभएका कारणले त्यस्ता उद्योगहरू नखुलेका हुन् । हाम्रो आर्थिक नीतिहरू ‘छोरीलाई कोठीमा राखेर आदर्श बुहारीको विज्ञापन गरे जस्तो लाग्छ’ । .अथवा जुन देशमा स्वदेशी लगानीकर्तालाई राज्यले चुसेर बेहाल बनाएको छ, त्यस्तो देशमा वैदेशिक लगानी कसरी भित्रिन्छ ? उद्योग व्यवसायहरू कसरी फस्टाउँछन् ? लगानीकर्ताहरू कसरी उत्साहित हुन्छन् ?

जहाँका राजनीतिक विचार र सिद्धान्तहरू अव्यवहारिक हुन्छन्, त्यहाँको राज्यसत्ता निशाचर बनेर जनतालाई तर्साउन थाल्छ । विचारकहरू धोबीको गधा जस्तो बहुलाएर मारिनुपर्छ । त्यसैले होला आजभोलि मान्छेहरू पार्टीको विचार गोष्ठी देखेर तर्सिन थालेका छन् । किनभने प्रस्तुत गरिने विचार र सिद्धान्तले मान्छेको जीवनलाई छुँदै छुँदैन । जहाँका जनता र उनीहरूको व्यवसाय भगवान भरोसाा बाँच्नुपर्छ, त्यहाँ सरकार र राज्यको के काम ?

यस्तो लाग्छ, नेपालका राजनीतिक पार्टीहरू भ्रष्टाचारी र कालाबजारी उत्पादन गर्ने कारखाना हुन् । हामीसित धेरै सवल पक्ष हुँदाहुँदै पनि राष्ट्र दिनानुदिन दुर्वल र निम्छरो हुँदै गएको छ । पार्टीका नेताहरूका यस्ता प्रकारका दृष्टिकोणले नयाँ नेपालको मार्गचित्र कोर्न सक्दैन ।

धोबीको गधाको एउटा रोचक कहावत छ । धोवीले एउटा कुकुर र एउटा गधा पालेको हुन्छ । एकदिन कुकुर मालिकसित रिसाउँछ । खानओर्न छोडेर सुतीमात्रै रहन्छ । राति चोर आउँछ । रिसाएको कुकुर भुक्दै भुक्दैन । गधाले सोच्छ, मालिकलाई म नै बिउँझाइदिनु प¥यो । त्यसपछि गधा कराउन थाल्छ । धोबीले गधा कराएको अशुभ ठान्छ । उठेर आउँछ र गधा बहुलायो भनेर कुट्न थाल्छ । कुट्दाकुट्दै गधा मर्छ । पछि भित्र गएर हेर्दा पो थाहा पाउँछ । चोरले त सबै मालमत्ता बेपत्ता पारिसकेको हुन्छ । सम्पत्ति पनि स्वाहा । गधा पनि मर्छ ।

नेपालका विश्वविद्यालयका विचारकहरू, प्रध्यापकहरूको अवस्था लगभग कथामा भनिएको धोबीको गधाकै जस्तो छ । अब पार्टीहरूमा कस्ता मान्छे मारिए कस्ता मान्छेको उदय भयो भनेर नामै किटेर लेख्यो भने त सञ्चार जगतलाई छाप्नै गाह्रो हुँदोर‘छ । उहाँहरूलाई पनि किन अप्ठेरो पार्नु ? तर, हामीले देखेका छौं, विचारकहरू पागल बनाएइका छन् । पार्टीबाट लखेटिएका छन् । फन्टुस र लन्ठुहरूले पार्टी कब्जा गरेर बसेका छन् । आफैंले आफूलाई राजनेता हुँ भन्दै बुरुकबुरुक उफ्रिन्छन् । र्‍यालसिङ्गान काढ्दै कुर्चीमै सुत्छन्, कुर्चीमै मुत्छन् । राज्यले उनीहरूकै जयगान गाउनुपर्छ । राजश्री ठाँटमा उनीहरूकै जन्मोत्सव मनाउनुपर्छ ।

पछिल्लो समय सकारात्मक कुरो के देखिएको छ भने जनताले विकल्प खोजी गर्ने आँट गर्न थालेका छन् । त्यसो भएको हुनेले वर्तमान सरकार र सरकारमा सहभागी पार्टीहरूको लागि यो समय भनेको विचार र सिद्धान्तलाई व्यवहारिक कसौटीमा राखेर परख गर्ने, त्यसलाई समय सान्दर्भिक र जनताको हितको पक्षपाती कसरी बनाउने भनेर विश्वविद्यालयहरूमा विमर्श चलाउने र आफ्नो आचरण र व्यवहारलाई सुधार गर्ने ऐतिहासिक अवसर र चुनौती हो ।

पार्टीहरूले आफूलाई समयानुकूल अपडेट गर्न सकेनन् भने आफैं असान्दर्भिक हुँदै जान्छन् । तर, खतरनाक कुरो चाहिँ के देखिन्छ भने विश्वविद्यालयले उत्पादन गरेका विचारकहरू अवसरको खोजीमा देशै छोडेर भाग्नुपर्ने, पार्टीभित्रका विचारकहरू धोबीको गधा जस्तै मारिनुपर्ने र असान्दर्भिक मान्छेहरू चाहिँ नेता बनेर देशलाई चुसिरहने अवस्था आएको छ । यसले देशै पो असान्दर्भिक हुने हो कि भन्ने डर चाहिँ निःसन्देह बढेको छ । यस मामिलामा नेताभन्दा बढ्ता जनता नै सचेत हुनपर्ने देखिन्छ ।

[email protected]

(लेखक कटुवाल हाल साउदी अरबको जेद्धामा छन् ।)