गठबन्धनको भारीबाट मुक्त भएको कांग्रेसलाई १२ बुँदे ब्रिफिङ

नेपाली कांग्रेस समाजलाई लोकतान्त्रीकरण गर्दै देश र आम नेपालीको समुन्नतिसँगै आधुनिक र सभ्य बनाउन स्थापना भएको पार्टी हो । अनेक बाधा अड्चनसँग संघर्ष गर्दै आएको कांग्रेससँग साढे सात दशकको गौरवपूर्ण इतिहास छ । यो गौरवपूर्ण ऐतिहासिक यात्रामा नेपाली कांग्रेस आम नेपालीको मन, मुटु र हृदयमा मात्र नभई मस्तिष्क र जनजीवनमा समेत बलियोसँग जोडिनुपर्ने थियो । तर, लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको स्थापना र विकासको माध्यमबाट नेपाल र नेपालीको समग्र पक्षको रुपान्तरणको लागि निरन्तर समर्पित कांग्रेस जस्तो लोकतान्त्रिक दलले वैचारिक र सांगठनिक रुपमा सम्भावनायुक्त क्षमताको प्रयोग गरेको देखिएन । यसका पछाडि नेपाली कांग्रेसका आफ्नै आन्तरिक कारण र कमी कमजोरी रहेका छन् । कतिपय बाह्य कारण पनि रहेको देखिन्छ ।

यस सन्दर्भमा नेपाली कांग्रेसले आफ्नो गौरवमय राजनीतिक तथा सांगठनिक इतिहासलाई भुल्न हुँदैन । लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको विकास एवं नेपाल र नेपालीको समुन्नतिको लागि नेपाली कांग्रेसको विकल्प छैन भन्ने वातावरण, कार्यशैली र जीवनशैली निर्माण गर्न आवश्यक छ । यसका लागि सडक र सदनमा नेपाली कांग्रेसले उठान गर्नुपर्ने विशिष्ट राजनीतिक तथा सामाजिक मुद्दाहरु छन् ।

पहिलो- नेपाली कांग्रेसले देशको विकास तथा रुपान्तरणको लागि आवश्यक सुशासन कायम गर्दै नागरिकलाई सहज र सरल सेवा सुविधा प्रदान गर्ने राज्य संयन्त्रलाई उत्तरदायी बनाउने र आवश्यक तहगत समन्वयकारी संयन्त्र निर्माण गर्ने कार्यमा आफूलाई केन्द्रित गर्नुपर्छ ।

दोस्रो- स्तरीय र स्थिर विकास र सुशासनको बाधक भ्रष्टाचारको अन्त्य हो । यसको लागि नेपाली कांग्रेसले आफू र आफ्ना कार्यकर्ताहरुलाई इमानदार, अनुशासित र नागरिक सेवामा समर्पित हुनेगरी प्रशिक्षित गर्नुपर्छ ।

नेपाली कांग्रेसले आफ्नो गौरवमय राजनीतिक तथा सांगठनिक इतिहासलाई भुल्न हुँदैन । लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको विकास एवं नेपाल र नेपालीको समुन्नतिको लागि नेपाली कांग्रेसको विकल्प छैन भन्ने वातावरण, कार्यशैली र जीवनशैली निर्माण गर्न आवश्यक छ ।

तेस्रो- स्थानीय तहमा रोजगारी सृजनाको लागि उत्पादनयोग्य स्रोतसाधनको पहिचान गर्न र त्यसको परिचालनको योजना र रणनीति बनाउन स्थानीय तहमा नेपाली कांग्रेसबाट निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरूको अनुगमन गरिनुपर्छ । तीनै तहका सरकारलाई यससम्बन्धी कार्य गर्न पार्टीले आवश्यक सहयोग गर्दै उचित दबाब दिनुपर्छ ।

चौथो- सबै स्थानीय तहमा कुनै न कुनै किसिमको प्राकृतिक र मानवीय स्रोत उपलब्ध छ । हरेक स्थानीय तहको प्राकृतिक, मानवीय र आर्थिक स्रोतको अध्ययन गरी त्यसको आधारमा ६ महिनादेखि एक वर्षभित्र प्रत्येक स्थानीय तहमा कम्तीमा १०० जनालाई र देशभरमा कम्तीमा ५३ हजार रोजगारी सृजना गर्ने कामको नेतृत्व पार्टीले लिनुपर्छ । स्थानीय तहको उद्यमशीलतामार्फत एक वर्षमा करिब एक लाख नेपालीलाई स्थानीयस्तरमै रोजगारीको अवसर सिर्जना गरी युवा जनशक्तिलाई देशमै राख्ने कामको नेतृत्व कांग्रेसले लिनुपर्छ । यसलाई मूर्तरुप दिन तीनै तहको सरकारलाई दबाब दिनुपर्छ ।

पाँचौं- देशका विभिन्न क्षेत्रमा बाँझो बन्दै गएको जमिनमा संघ, प्रदेश र स्थानीय तहको सहयोगमा स्थानीय तहमै उपलब्ध स्रोतसाधन र उत्पादनको सम्भाव्यता अध्ययन गरी कृषिमा आधारित उद्यमशीलता वा उद्योग स्थापना गर्न पहल गर्ने र उक्त कार्यको नेतृत्व नेपाली कांग्रेसले लिनुपर्छ । यसको लागि सरकार र यसका विभिन्न निकायलाई समेत दबाब दिनुपर्छ ।

छैटौं- स्थानीय तहमा उत्पादित वस्तु र सेवाको उपयोग नीति निर्माण गरी देशभर नै स्वदेशी उत्पादनमा आधारित उपयोग र विकास योजना अगाडि बढाउन नेपाली कांग्रेसले पहल गर्नुपर्छ ।

देशका विभिन्न क्षेत्रमा बाँझो बन्दै गएको जमिनमा संघ, प्रदेश र स्थानीय तहको सहयोगमा स्थानीय तहमै उपलब्ध स्रोतसाधन र उत्पादनको सम्भाव्यता अध्ययन गरी कृषिमा आधारित उद्यमशीलता वा उद्योग स्थापना गर्न पहल गर्ने र उक्त कार्यको नेतृत्व नेपाली कांग्रेसले लिनुपर्छ ।

सातौं- नेपाली कांग्रेसले लोकतान्त्रिक समाजवादमा आधारित नीतिको व्यवहारमै अवलम्बन गर्न संघ, प्रदेश र स्थानीय तहलाई दबाब दिनुपर्छ । यसको सुरुवात विपन्न नागरिकलाई निःशुल्क शिक्षा र स्वास्थ्योपचारको अवसर उपलब्ध गराउने व्यवस्था गराउन सरकारलाई रचनात्मक दबाब दिनुपर्छ । नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा विश्वविद्यालय निर्माण भए, भवन बने, कक्षा कोठा निर्माण भए । तर, कांग्रेसको मूल नेतृत्वको प्राथमिकतामा शिक्षा क्षेत्र परेन । यसले विश्वविद्यालयमा उपयुक्त नेतृत्व हुन सकेन । विद्यालय र विश्वविद्यालय छन् । तर, विद्यार्थीहरु विदेश जान विमानस्थलमा भीड लागिरहेका छन् ।

हिजो बुर्जुवा शिक्षा भन्दै किताब च्यात्ने, च्यात्न लगाउने र विद्यार्थीहरुलाई तथाकथित क्रान्तिमा लाग्न बाध्य बनाउने वैज्ञानिक शिक्षाको नारा र आश्वासन दिनेको नेतृत्वमा विश्वविद्यालय पुग्दा नेपालको समग्र उच्च शिक्षा प्रणाली नै ध्वस्त भएको छ । यो कुरा कांग्रेसका नेताले बेलाबेला बोल्ने गरेका पनि छन् । तर, यस्तो अवस्थामा समग्र शिक्षा प्रणालीको वस्तुपरक समीक्षा र विश्लेषण गरी सुधारको नेतृत्व लिन भने कांग्रेस नेतृत्व प्रतिबद्ध र तत्पर रहेको देखिँदैन । नेपाली कांग्रेस अब यो विषयमा गम्भीरतापूर्वक लाग्नुपर्छ ।

आठौं- नेपाली कांग्रेसको सांगठनिक सुदृढीकरणको लागि पार्टी र यसका सम्पूर्ण भ्रातृ तथा शुभेच्छुक संगठनहरुलाई तीन महिनाभित्र पुनर्गठन गरी क्रियाशील गराउनुपर्छ । हाल कांग्रेसको केन्द्रीय समितिसमेत भद्दा देखिएको वर्तमान अवस्थामा संगठनलाई चुस्त र दुरुस्त सञ्चालन गर्न केन्द्रीय समितिको स्वरूप परिमार्जन गर्नुपर्छ । भ्रातृ संस्थाहरूको केन्द्रीय समिति हेर्दा कार्यकारी भूमिकाभन्दा पनि मानार्थ केन्द्रीय समिति जस्तो देखिन्छ, त्यसलाई परिमार्जन गरी विधानअनुसार जिम्मेवारी सुम्पिनुपर्ने देखिन्छ । कार्यकारी भूमिकामा रहेका भ्रातृ संगठनहरुलाई आफ्नो राजनीतिक र सांगठनिक विकास र सेवामूलक कार्यमा सक्रिय गराउनुपर्छ । यतिबेला नेपाली कांग्रेसका भ्रातृ संस्थाहरु लथालिंग छन् ।

अहिले कांग्रेसको केन्द्रीय पदाधिकारीमा रहेका अधिकांश भ्रातृ तथा शुभेच्छुक संस्थाबाट स्थापित भएका नेताहरु हुन् । आफूलाई राजनीतिमा स्थापित गर्ने भ्रातृ तथा शुभेच्छुक संस्था वर्षौंदेखि अधिवेशन हुन नसकी लथालिंग हुँदा पनि उनीहरुले मौनता साँधेका छन् । जुन आश्चर्यजनक छ । यी पदाधिकारीहरुको कार्यक्रममा सहभागी हुन नेपाल विद्यार्थी संगठन र तरुण दलमा ठूलो संख्यामा सदस्य मनोनीत गरिएको छ । तर, आफ्नै संगठनलाई चलायमान बनाउने कार्यक्रम बनाउन सक्नेलाई नेतृत्वमा स्थापित गर्न महाधिवेशनको बाटोलाई भने बन्ध्याकरण गरिएको छ । यसले हालका नेताले आफ्ना अनुयायी बनाउने तर नीतिसहितको नेतृत्वलाई अगाडि बढ्न नदिई उमेर हदको अस्त्रको प्रयोग गरेको देखिएको छ । ‘ढोका थुनेर बिरालो कुट्ने’ प्रवृत्तिको राजनीतिक प्रवृत्तिले कांग्रेसको आन्तरिक लोकतन्त्रलाई समेत चुनौती दिएको छ ।

नेपाली कांग्रेसको सांगठनिक सुदृढीकरणको लागि पार्टी र यसका सम्पूर्ण भ्रातृ तथा शुभेच्छुक संगठनहरुलाई तीन महिनाभित्र पुनर्गठन गरी क्रियाशील गराउनुपर्छ । हाल कांग्रेसको केन्द्रीय समितिसमेत भद्दा देखिएको वर्तमान अवस्थामा संगठनलाई चुस्त र दुरुस्त सञ्चालन गर्न केन्द्रीय समितिको स्वरूप परिमार्जन गर्नुपर्छ ।

नवौं- देशमा भइरहेको र हुने सम्पूर्ण विकास निर्माणमा हुने अनियमितता र भ्रष्टाचारको अन्त्य गर्न आफ्नो प्रतिबद्धता व्यक्त गर्दै विकासका पूर्वाधारहरु सडक, पुल, भवन आदिमा गुणस्तर सुनिश्चित गर्न नेपाली कांग्रेसका सम्पूर्ण समितिहरुले संयुक्त रुपमा दबाबमूलक पहल गर्नुपर्छ । यस्ता कार्यमा सुशासन कायम गर्न कांग्रेसले सरकारलाई दबाब दिने र आफूले पनि निगरानी गर्नुपर्छ ।

दशौं- विषम अन्तर्राष्ट्रिय परिस्थिति निर्माण भइरहेको छ । विश्व राजनीतिक शक्ति सन्तुलनको पदचापलाई थेग्दै राष्ट्र हितलाई केन्द्रमा राखेर चलायमान एवं सन्तुलित परराष्ट्र नीतिमा नेपाली कांग्रेसले ध्यान दिनुपर्छ ।

एघारौं- यतिबेला देशमा रोजगारीका अवसर पर्याप्त नहुँदा वैदेशिक रोजगारी आवश्यक भएको छ । तत्काल वैदेशिक रोजगारीमा जाने युवाहरुलाई देशमै रोक्ने अवस्था छैन । यसकारण वैदेशिक रोजगारीलाई व्यवस्थित गर्दै उचित र उपयुक्त नियमन गर्नुपर्छ । वैदेशिक रोजगारीमा जाने श्रमिकको जीवन र स्वास्थ्य, उचित काम र पारिश्रमिकलगायत सुनिश्चित हुने व्यवस्था गर्नेतर्फ ध्यान दिने र त्यसका लागि क्रियाशील रहन नेपाली कांग्रेस चुक्नुहुन्न । सकेसम्म स्वदेश फर्किने युवालाई स्थानीय उद्योग र उद्यमशीलतामा संलग्न हुने वातावरण बनाउन पार्टीले जोड दिन आवश्यक छ । यसको लागि नेपाली कांग्रेसले वैदेशिक रोजगारीबाट सीप र ज्ञान लिएर फर्किएका युवालाई स्वदेशमै लगानी गरी बस्ने वातावरण निर्माण गर्न नीतिगत तवरमा पहल गर्नुपर्छ ।

नेपाली कांग्रेसले आफ्नो आगामी यात्रा आमयुवा तथा नागरिकको चासो, सरोकार तथा आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्दै उनीहरुको हितमा कार्य गर्न सरकारलाई दबाब दिने र आफू पनि त्यसको लागि सक्रियतापूर्वक कार्य गर्नुको विकल्प छैन । लोकतन्त्रको सवलीकरण र सुशासनको प्रत्याभूति गर्न नेपाली कांग्रेसको सुदृढीकरणका लागि अब गरिने पहल कोशेढुंगा सावित हुनेछ ।

बाह्रौं- देश र जनताको सेवा गर्न सत्तामै हुनुपर्छ भन्ने मान्यताको अन्त्य गरी प्रतिपक्षमा रहेका बेला देश र जनताको सेवा गर्न नेपाली कांग्रेस सक्षम छ भन्ने सन्देश आम नेपालीमा प्रवाह गर्नुपर्छ ।

यी तमाम समस्याका बीच नागरिकको विश्वास गुमाएको प्रधानमन्त्रीले संसदमा तीनतीन पटक विश्वासको मत पाउनु नेपाल र नेपाली नागरिकको लागि दुर्भाग्यपूर्ण हो । आखिर जे भए तापनि अहिले परिस्थितिले नेपाली कांग्रेसलाई प्रतिपक्षमा पुर्‍याएको छ । त्यसैले नेपाली कांग्रेसले आफ्नो आगामी यात्रा आमयुवा तथा नागरिकको चासो, सरोकार तथा आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्दै उनीहरुको हितमा कार्य गर्न सरकारलाई दबाब दिने र आफू पनि त्यसको लागि सक्रियतापूर्वक कार्य गर्नुको विकल्प छैन । लोकतन्त्रको सवलीकरण र सुशासनको प्रत्याभूति गर्न नेपाली कांग्रेसको सुदृढीकरणका लागि अब गरिने पहल कोशेढुंगा सावित हुनेछ । आउँदो तीन वर्ष नागरिकको सेवा गरे नागरिककै मतको बलमा नेपाली कांग्रेसले बहुमतका साथ सरकार बनाउने सम्भावना यथेष्ट छ ।

गत फागुनमा गोदावरीमा सम्पन्न नेपाली कांग्रेसको महासमितिको बैठकले नीतिगतभन्दा पनि बढी सांगठनिक र गठबन्धनको संस्कृतिमा राष्ट्रिय बहसको परिस्थितिको निर्माण गर्‍यो । माथि उल्लिखित चासोका विषयमा नेपाली कांग्रेसको नेतृत्व जिम्मेवार र जवाफदेही हुनु लोकतान्त्रिक पद्धतिको सुदृढीकरणको पहिलो शर्त हो । राजनीतिप्रतिको बढ्दो वितृष्णा, प्रियतावादी राजनीतिको क्षणिक चास्नी र बढ्दो कम्युनिष्टीकरणको त्रासका बीचमा आफ्नो प्रस्ट कार्ययोजना लिएर निर्भिक रूपमा उभिने नेतृत्वले मात्र देशलाई अगाडि बढाउन सक्छ ।

(रावल नेपाली कांग्रेसका महाधिवेशन प्रतिनिधि हुन् ।)